Tượng chân dung bằng đồng - Lối đi riêng của Kiều Sỹ Khuê

Nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê được nhiều người biết đến với một số mẫu tượng đẹp về các nhân vật lịch sử, danh nhân, lãnh tụ, đặc biệt là tượng chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hiện nay, ông đi sâu vào mảng tượng chân dung bằng nghệ thuật đúc đồng và đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận...

Nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê bên một số tác phẩm điêu khắc của mình.

Nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê cho biết, đã có hàng chục người từ nhiều nơi khác nhau về đặt ông làm tượng chân dung cho chính họ hoặc người thân của họ bằng nghệ thuật đúc đồng. Ông cho tôi xem những tượng chân dung mà mình đã làm, như tượng chân dung nhà văn Võ Huy Tâm, nhà thơ Mai Phương, nhạc sĩ Đỗ Hoà An, nhà thơ Lê Hường v.v.. Đến nay, riêng những bức tượng sáng tác “theo đơn đặt hàng” của bạn bè, khách hàng như thế này, ông đã có khoảng trên dưới 20 bức đã hoàn tất. Và ông vẫn đang cặm cụi thực hiện tiếp nhiều “hợp đồng” khác.

Ông Khuê cho biết, để có một bức tượng chân dung bằng đồng là rất công phu, mất nhiều thời gian. Từ việc nắm thần thái nhân vật rồi phác thảo bằng đất sét, sau đó tạo khuôn. Từ cái khuôn này, ông đúc ra sản phẩm thứ nhất. Khuôn đúc của ông có thể làm bằng composite hoặc khuôn thạch cao. Khuôn kỹ thuật tốt bám sát được bản gốc hình thể góc cạnh của nhân vật thì sản phẩm làm ra càng đẹp. Từ phiên bản thứ nhất này rồi mới đưa đến cơ sở đúc đồng để thợ đúc dựa vào mẫu đó làm ra khuôn đúc đồng riêng. Theo ông Khuê, khuôn đúc đồng được người thợ chế tạo từ hỗn hợp đặc biệt gồm bột trấu, tro bếp, cát chịu nhiệt tránh co giãn, đất sét và một số vật liệu khác. Khi đổ đồng đã nấu vào khuôn phải đổ liên tục không được gián đoạn, giữ nhiệt đều cho đồng, nếu không tượng sẽ co giãn không đều và bị nứt. Công phu và tốn kém như vậy nhưng bù lại tượng đồng rất sang trọng và bền vững với thời gian.

Nhà điêu khắc cũng cho biết, không thể cầu toàn yêu cầu tuyệt đối mà từ công đoạn phác thảo làm khuôn rồi chuyển sang đúc đồng kiểu gì cũng có sự xê dịch với bản gốc. Càng đúc nhiều lần thì khuôn đúc càng mòn kéo theo hệ quả là độ xê dịch so với bản gốc lại càng cao. Và thêm nữa, ngay chính tác giả nếu sáng tác ra bức thứ hai cùng với ý tưởng ban đầu thì cũng không thể làm giống hệt như trước được chứ chưa nói gì đến nghệ nhân đúc đồng. Nếu muốn sao chép, nhà điêu khắc chỉ có thể can thiệp bằng cách nâng cao ý tưởng, ý đồ nghệ thuật với bức tượng cũ để ra đời một tác phẩm đúc đồng mới. Vậy nên, tượng đồng chỉ đảm bảo được trên 85% bản gốc đã là tốt lắm rồi. “Tam sao thất bản” là chuyện rất dễ xảy ra trong nghệ thuật đúc đồng. Vì thế ông Khuê luôn có mặt tại xưởng đúc để giám sát chặt chẽ quá trình người thợ đúc đồng thi công tác phẩm điêu khắc.

Từng là người đã sáng tác nhiều tượng chân dung lãnh tụ Hồ Chí Minh, trong đó có tượng bằng đồng, ông Khuê cho biết, việc đúc tượng đồng chân dung Bác Hồ vẫn là khó nhất vì không tìm được những hình ảnh tư liệu nào chuẩn nhất về Bác. Ảnh về Bác Hồ mỗi người chụp một góc độ, chụp vào nhiều thời điểm khác nhau. Thêm nữa, làm tượng về chân dung lãnh tụ cũng không thể cách điệu quá nhiều mà phải đảm bảo tính chân thực. Ông đã có tác phẩm tượng đài Bác Hồ bằng đồng cao 2,15m hiện đang được trưng bày trong Nhà lưu niệm Bác trên đảo Ngọc Vừng. Riêng bức tượng chân dung Bác Hồ do ông sáng tác năm 1970 đã từng được Cục Mỹ thuật chọn làm mẫu để đặt thống nhất ở các hội trường trong cả nước. Hiện nay bức tượng đó đã được đăng ký sở hữu trí tuệ và tiếp tục được một đơn vị đúc đồng ở Hà Nội ký hợp đồng để nhân bản rộng rãi.

Phạm Học