Vân Đồn và giấc mơ phượng hoàng

Tìm hiểu về Vân Đồn, tôi nghĩ cứ đến truyền thuyết về phượng hoàng - loài chim bất tử, sau khi già yếu lại tái sinh để trở nên hoàn mỹ, rực rỡ và huy hoàng hơn. Sự thăng trầm của vùng đất này cũng giống như truyền thuyết ấy. Sau khi thương cảng đầu tiên của Việt Nam không còn hoạt động, Vân Đồn chỉ là một xã đảo, rồi là huyện đảo bình dị, hoang sơ. Sau thời gian "ở ẩn", đến bây giờ, Vân Đồn đang chứng tỏ “mệnh phượng hoàng” của mình với những bước đi vững chắc để trở thành một đặc khu kinh tế trong tương lai gần.

Viên ngọc quý Vân Đồn

Có lần trò chuyện cùng nhà văn Nguyên Ngọc về Vùng mỏ, ông bảo thiên nhiên đã rất ưu ái Quảng Ninh khi cho vùng đất này sở hữu “hai viên ngọc quý” là Vịnh Hạ Long và Vân Đồn. Đặc biệt, ông chia sẻ rất nhiều cảm xúc về Vân Đồn, vùng đất mà theo ông là kỳ lạ lắm, không chỉ giàu trầm tích văn hóa mà còn “giàu có” về lịch sử, về tiềm năng kinh tế - xã hội và con người, giữ vị trí quan trọng về quốc phòng. Vân Đồn như kho tàng bất tận, càng tìm hiểu càng vỡ ra những điều đặc biệt, những điểm riêng có thể chứng tỏ rằng vùng đất này là “độc nhất vô nhị”.

Lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh đưa đoàn công tác của Hội đồng thẩm định Đề án thành lập Đơn vị HC-KT đặc biệt của T.Ư khảo sát tại huyện Vân Đồn, ngày 6/1/2018.

Với diện tích tự nhiên 2.071,3km², Vân Đồn là sự hội tụ của trên 600 hòn đảo lớn nhỏ, trong đó có 29 đảo đất có diện tích rộng trên 30ha. Có vị trí gần với Di sản - Kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long và Khu dự trữ sinh quyển Cát Bà (TP Hải Phòng) nhưng Vân Đồn không hề thua kém, bởi vùng đất này được bao bọc bởi Vịnh Bái Tử Long với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp gồm hàng trăm hòn đảo lớn nhỏ xinh đẹp cùng bờ biển cát trắng mịn trải dài, nước biển xanh trong. Vẻ đẹp của Vân Đồn đã khiến Danh nhân Nguyễn Trãi (1380-1442) trào dâng xúc cảm để viết nên: Lộ nhập Vân Đồn sơn phục sơn/Thiên khôi địa thiết phó kỳ quan/… Vọng trung ngạn thảo thê thê lục/Đạo thị phiên nhân trú bạc loan. (Lê Cao Phan dịch: Đường tới Vân Đồn lắm núi non/Trời cao đất rộng, đúng kỳ quan/…Nhìn ra bờ cỏ dờn xanh thẳm/Xưa khách neo thuyền đây bán buôn).

Không chỉ thế, Vân Đồn chiếm một vị trí độc đáo trong dòng chảy của lịch sử Việt Nam nói chung và Quảng Ninh nói riêng bởi nơi đây chứa đựng những chứng tích về nền văn hóa Hạ Long, về những chiến công lẫy lừng của dân tộc và về thương cảng sầm uất nhất Việt Nam trong suốt 7 thế kỷ. Trên bản đồ khảo cổ học ở Quảng Ninh, huyện đảo Vân Đồn là nơi phát hiện khá nhiều các di vật thời tiền sử. Điều này cho thấy từ thuở sơ khai nơi đây đã là “đất lành”, là nơi những người tiền sử lựa chọn làm không gian sinh tồn, khẳng định sự tồn tại của nền văn hóa Hạ Long. Trong lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, vùng đất này tiếp tục trở thành huyền thoại với trận hải chiến Vân Đồn - trận đánh góp công lớn dẫn đến đại thắng trên sông Bạch Đằng mùa xuân 1288. Trận đánh này chính là cú đánh mang ý nghĩa then chốt, làm sụp đổ hoàn toàn nhuệ khí của kẻ địch, giúp quân ta thừa thắng xông lên, tạo nên chiến thắng vĩ đại trên sông Bạch Đằng lần thứ 3, khiến cho không chỉ vua tôi nhà Nguyên thời đó là Hốt Tất Liệt, mà cả nhiều triều đại phong kiến nước ngoài sau này phải khiếp sợ...

Tuy nhiên, địa danh này được đề cập trong sử sách rất nhiều từ trước đó với thương cảng Vân Đồn - cánh cửa hội nhập đầu tiên và cũng là thương cảng biển đầu tiên của Việt Nam. Có thể coi Vân Đồn như là một “đặc khu” ở các thời Lý, Trần, Hậu Lê... bởi để bảo vệ an ninh quốc gia, triều đình quy định, tàu thuyền nước ngoài, dù xa hay gần, đã vào cảng đều phải neo ở Vân Đồn, không được tiến sâu vào nội địa. Người nước ngoài chỉ được phép buôn bán ở một số địa điểm nhất định và chịu sự kiểm soát của Nhà nước... Điển hình như ở thời Trần, triều đình đặt quan cai quản Vân Đồn như một trọng trấn gồm có quan Trấn (võ tướng nắm giữ), quan Lộ (văn quan nắm giữ) và quan Sát hải sứ (quan kiểm soát mặt biển), đặt ở đây một đội quân riêng gọi là quân Bình Hải, có nhiệm vụ tuần tra bảo bảo vệ vùng biển Đông Bắc, kiểm soát an ninh, hoạt động ngoại thương...

Giấc mơ sắp thành hiện thực

Tìm hiểu về Vân Đồn, tôi nghĩ cứ đến truyền thuyết về phượng hoàng - loài chim bất tử, sau khi già yếu lại tái sinh để trở nên hoàn mỹ, rực rỡ và huy hoàng hơn. Sự thăng trầm của vùng đất này cũng giống như truyền thuyết ấy. Sau gần 7 thế kỷ sầm uất, Vân Đồn mất hẳn vai trò trung tâm thương mại vào thế kỷ 17 và bước sang đầu thế kỷ 19 thời nhà Nguyễn, thương cảng Vân Đồn không còn hoạt động. Vân Đồn chỉ còn lại là một vùng đất giàu tiềm năng nhưng chưa thể thăng hoa.

Nhà ga hành khách của Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn đang được khẩn trương thi công

Cơ hội trở lại rực rỡ và huy hoàng hơn xưa đã đến với Vân Đồn khi tỉnh Quảng Ninh có chủ trương xây dựng nơi đây thành một đặc khu kinh tế. Tham vọng này được nhen nhóm từ năm 2009 khi Thủ tướng phê duyệt quy hoạch năm 2009, xác định Vân Đồn là khu kinh tế tổng hợp được vận hành theo quy chế riêng; là trung tâm du lịch biển đảo chất lượng cao, dịch vụ vui chơi, giải trí cao cấp của vùng Bắc bộ và các nước lân cận. Và từ năm 2012 tỉnh Quảng Ninh bắt đầu nghiên cứu, chuẩn bị Đề án thành lập Đơn vị hành chính - kinh tế (HC-KT) đặc biệt Vân Đồn và được Bộ Chính trị đồng ý chủ trương tại Thông báo 108-TB/TW ngày 01/10/2012. Ngày 14/4/2016, tại buổi làm việc của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Quảng Ninh, lãnh đạo tỉnh đã tiếp tục kiến nghị đề xuất Tổng Bí thư chỉ đạo việc thành lập Đặc khu kinh tế Vân Đồn. Trên cơ sở báo cáo, đề xuất của Ban Cán sự Đảng Chính phủ, Bộ Chính trị đã đồng ý cho thành lập Đơn vị HC-KT đặc biệt Vân Đồn (tại Thông báo kết luận số 21-TB/TW ngày 22/3/2017).

Quán triệt và bám sát của T.Ư, tỉnh Quảng Ninh đã nhanh chóng, gấp rút thực hiện và triển khai một cách đồng bộ để hiện thực hóa Đề án Đơn vị HC-KT đặc biệt Vân Đồn. Trước tiên, tỉnh đã chủ động thông tin, tuyên truyền, công khai đề án trên các phương tiện thông tin đại chúng, thực hiện lấy ý kiến cử tri các cấp và nhận được sự tán thành, đồng thuận cao, thể hiện sự kết tinh ý chí, thể hiện nguyện vọng và quyết tâm của cả hệ thống chính trị và nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ninh.

Song song với đó, nhằm định vị tổng thể các giá trị của địa phương và đánh giá một cách khách quan những thế mạnh, những khó khăn, tỉnh Quảng Ninh đã chủ động tiến hành rà soát và mời các đơn vị tư vấn, chuyên gia quy hoạch hàng đầu thế giới phối hợp với tỉnh nghiên cứu, đề xuất hướng phát triển của Vân Đồn có tính liên kết vùng và đảm bảo tính hiện đại, đồng bộ, khả thi. Tỉnh Quảng Ninh cũng chủ động tổ chức các đoàn khảo sát thực tế, học hỏi kinh nghiệm tại một số đặc khu kinh tế ở nước ngoài, đồng thời tổ chức hơn 60 hội nghị, hội thảo với các chuyên gia trong nước và quốc tế, các bộ, ban, ngành trung ương nhằm nâng cao nhận thức và lý luận về tính cấp thiết của đề án.

Cùng với việc hoàn thiện Đề án, Quảng Ninh cũng thu hút được trên 55.100 tỷ đồng từ các nhà đầu tư, các doanh nghiệp đầu tư vào Vân Đồn theo hình thức đối tác công - tư. Đặc biệt, tỉnh đã lựa chọn Tập đoàn Sun Group là nhà đầu tư chiến lược để nhanh chóng triển khai các dự án động lực như Cảng hàng không quốc tế và dự án Khu du lịch phức hợp cao cấp có casino tại Vân Đồn. Đây là tiền đề, nền tảng quan trọng để đảm bảo thực hiện thành công Đơn vị HC-KT đặc biệt Vân Đồn.

Chia sẻ với chúng tôi, đồng chí Nguyễn Văn Thành, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, cho biết: “Đầu tư vào hạ tầng giao thông là ưu tiên hàng đầu của tỉnh. Các công trình giao thông lớn mang lại một cam kết với các nhà đầu tư rằng Đặc khu Vân Đồn là triển vọng ngay tương lai gần. Tỉnh đang đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án hạ tầng giao thông quan trọng, đảm bảo sự kết nối thông suốt từ Vân Đồn đến các khu du lịch, các khu kinh tế trọng điểm trong nước và quốc tế…”. Trong đó: Tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng - Hạ Long - Vân Đồn sẽ hoàn thành trong năm 2018 với tổng chiều dài 165km kết nối từ Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn đến Hạ Long, đến Thủ đô Hà Nội còn chưa đầy 2 tiếng; tuyến cao tốc từ Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn đến Cửa khẩu Quốc tế Móng Cái dài 80,2km dự kiến đưa vào hoạt động trước năm 2020; dự án Cầu Bắc Luân 2 và đường dẫn cầu Bắc Luân 2 kết nối với tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) đã được khánh thành, đưa vào sử dụng tháng 9/2017.

Người dân huyện Vân Đồn đang mong chờ Đề án Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt được phê duyệt.

Đến Vân Đồn hôm nay, có thể thấy kỳ vọng về một tương lai tốt đẹp đang hiển hiện ở mỗi gia đình, mỗi người dân. Thành lập Đơn vị HC-KT đặc biệt Vân Đồn là câu chuyện thời sự trên bàn trà của nhiều gia đình với sự mong ngóng, đợi chờ. Hơn 200 hộ dân Vân Đồn đã di dời nhà cửa, nhường đất để xây dựng sân bay. Hơn 96,89% người dân đồng ý thành lập Đặc khu khi được khảo sát. Tất cả đang kỳ vọng về một tương lai tốt đẹp. Anh Nguyễn Văn Danh (khu 3, thị trấn Cái Rồng, huyện Vân Đồn) nói: “Tôi thấy rằng việc lựa chọn Vân Đồn để xây dựng Đặc khu kinh tế là một quyết sách đúng đắn, thể hiện một tầm nhìn chiến lược không chỉ cho 5 hay 10 năm, mà còn hơn thế. Chính vì vậy, là người dân Vân Đồn, tôi ủng hộ chủ trương này và mong muốn Đảng, Quốc hội, Chính phủ sớm phê duyệt đề án về Vân Đồn”.

Bà Đặng Thị Bằng (thôn Đài Mỏ, xã Vạn Yên, huyện Vân Đồn) thì chia sẻ: “Tôi già rồi, không hiểu biết nhiều như bọn trẻ bây giờ, nhưng tôi biết thành lập Đặc khu là cơ hội nghìn năm có một. Thành lập Đặc khu thì Vân Đồn sẽ khai thác được những tiềm năng thế mạnh, sẽ được ưu tiên đầu tư để phát triển. Đây cũng là cơ hội đổi đời của người dân chúng tôi, nhất là lớp thanh niên và các thế hệ sau này. Thế nên chúng tôi mong Đặc khu lắm…”

Với sự quan tâm của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, ước mơ của người dân Vân Đồn, người dân Quảng Ninh về một Đặc khu HC-KT lần đầu tiên trong lịch sử chắc chắn sẽ không còn xa.

Hà Chi