Bảo tồn, tôn tạo giá trị văn hóa: Thành công và thách thức

Thứ 4, 14/03/2012 | 05:58:52 [GMT +7] A A

Trên địa bàn TP Uông Bí hiện có 42 di tích; trong đó, 2 di tích xếp hạng cấp quốc gia là khu Di tích lịch sử - Danh thắng Yên Tử và đình Đền Công; 3 di tích xếp hạng cấp tỉnh là đền, chùa Hang Son; chùa Ba Vàng và mới đây nhất vào tháng 9-2011, cụm di tích đình, chùa, nghè Lạc Thanh. Song song với việc các di tích được công nhận, xếp hạng thì công tác nghiên cứu khoa học, đề xuất phương án bảo tồn, phát huy giá trị di tích được đẩy mạnh mà việc phục dựng lễ hội truyền thống đình Lạc Thanh (phường Yên Thanh) với quy mô lớn vào tháng 4 tới đây là một ví dụ.

LTS: Dù mới chỉ có 2 di tích được xếp hạng cấp quốc gia, 3 di tích được xếp hạng cấp tỉnh trong tổng số 42 di tích, nhưng bù lại, các điểm di tích trên địa bàn Uông Bí đều nhận được sự quan tâm đầu tư bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị tương xứng với tiềm năng. Đặc biệt là Khu Di tích lịch sử - Danh thắng Yên Tử đã được biết đến từ lâu như là kinh đô của Phật giáo Việt Nam. Kết quả đầu tư, tôn tạo cơ sở hạ tầng cũng như hệ thống di tích đã tạo một diện mạo mới, thu hút lượng du khách đến tham quan, hành hương, lễ Phật ngày càng đông đảo hơn...

Những năm qua, nhiều di tích trên địa bàn đã và đang được đầu tư, tu bổ, tôn tạo nhằm giữ gìn và phát huy các giá trị kiến trúc, văn hoá truyền thống. Nhận được sự đầu tư nhiều nhất phải kể đến khu Di tích lịch sử - Danh thắng Yên Tử với nhiều công trình đã và đang triển khai với quy mô lớn, đã tạo một diện mạo mới khác hẳn cho điểm di tích này. Khách hành hương về Yên Tử những năm trở lại đây đều phấn khởi bởi đường sá khang trang, thông thoáng, hệ thống dịch vụ tiện lợi và đặc biệt là nhiều điểm chùa, am, tháp đã được tôn tạo lại tương xứng với giá trị di tích. Thời gian tới đây, một số dự án sẽ đi vào hoàn thiện hoặc xúc tiến các bước để thực hiện như: Dự án dựng tượng Trần Nhân Tông; gia cố lại tuyến kè có nguy cơ sạt lở, xử lý sự cố sụt lún sân chùa Giải Oan; trùng tu, tôn tạo chùa Một Mái, am Dược; dự án phục hồi đường Tùng và các cây đại cổ; dự án xây dựng mở rộng chùa Hoa Yên v.v.. Hiện nay, tỉnh đang tiến hành lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông là Danh nhân văn hoá thế giới và không gian văn hoá nhà Trần tại Yên Tử, Đông Triều là Di sản văn hoá thế giới. Khi ấy, vị thế của Yên Tử sẽ ngày càng được nâng cao hơn đồng thời với việc phát huy giá trị của di tích cũng thuận lợi hơn.

Khu Di tích lịch sử - Danh thắng Yên Tử được đầu tư trùng tu, tôn tạo khang trang, ngày càng thu hút đông đảo du khách về hành hương, lễ Phật. Ảnh: Phan Hằng

Ngoài Yên Tử, các điểm di tích khác ở Uông Bí cũng được đầu tư tôn tạo với nhiều khởi sắc đáng kể. Tiêu biểu như hệ thống di tích, danh thắng Hang Son đã được đầu tư tôn tạo lại cổng tam quan, hệ thống tường bao quanh, sân khấu khai hội và sắp xếp lại hệ thống bài trí tượng pháp tại đây; chùa Ba Vàng đang được quy hoạch đầu tư với quy mô bề thế, hoành tráng, chưa kể tuyến đường lên chùa hiện đã được mở rộng, nâng cấp rộng rãi, khang trang; đình Đền Công xây mới theo Chương trình mục tiêu quốc gia, đã khánh thành đưa vào sử dụng hơn một năm qua v.v..

Điểm đáng chú ý là, việc đầu tư bảo tồn, tôn tạo các điểm di tích không chỉ từ nguồn vốn nhà nước mà còn thu hút nhiều tỷ đồng từ hoạt động xã hội hoá mà di tích Hang Son hay Ba Vàng là tiêu biểu. Còn với Yên Tử, theo thống kê của Phòng Văn hoá - Thông tin thành phố, từ năm 1999 đến nay được đầu tư với tổng giá trị trên 790 tỷ đồng. Trong đó, đầu tư cơ sở hạ tầng đạt trên 519 tỷ đồng (ngân sách nhà nước chỉ đạt hơn 110 tỷ đồng còn lại nguồn xã hội hoá huy động đạt gần 410 tỷ đồng); đầu tư trùng tu, tôn tạo các chùa, am, tháp đạt gần 272 tỷ đồng thì nguồn xã hội hoá chiếm phần lớn với trên 239 tỷ đồng. Một trong những đơn vị đầu tư nhiều nhất vào khu di tích này phải kể đến Công ty Cổ phần Phát triển Tùng Lâm với việc đầu tư cho di tích đạt 600 triệu đồng và đầu tư cơ sở hạ tầng đạt gần 387 tỷ đồng.

Chùa Ba Vàng đang được đầu tư với quy mô bề thế, hoành tráng từ nguồn huy động xã hội hóa.

Cùng với các hoạt động đầu tư trùng tu, tôn tạo, việc phát huy giá trị di tích đã góp phần phát huy truyền thống “uống nước, nhớ nguồn” trong cộng đồng dân cư thông qua việc tổ chức lễ hội. Lễ hội xuân năm nay ở các điểm di tích của Uông Bí đã cho thấy hiệu quả rõ nét trong việc gìn giữ phát huy giá trị văn hoá, đáp ứng nhu cầu tôn giáo, tín ngưỡng của đông đảo du khách gần xa. Từ đây, nguồn thu xã hội hoá để đầu tư trở lại tu bổ cho các công trình đạt những con số đáng kể, tiêu biểu như đình Đền Công nguồn công đức bằng tiền được trên 100 triệu đồng, công đức bằng hiện vật đạt trên 500 triệu đồng; đền, chùa Hang Son công đức được 100 triệu đồng; Yên Tử tính đến hết tháng 2, nguồn công đức đạt hơn 17,9 tỷ đồng v.v..

Tuy vậy, bên cạnh những kết quả tích cực đạt được thì vẫn còn một số tồn tại cần khắc phục. Có một nghịch lý là nếu công trình đợi vốn nhà nước thì chậm, cấp lại nhỏ giọt, nếu doanh nghiệp tham gia sẽ đảm bảo nhanh chóng, kịp thời, góp phần làm khang trang bộ mặt di tích, đáp ứng nhu cầu du khách thập phương. Ngược lại, xã hội hoá thì gần như không kiểm soát được giá trị thực của công trình, các doanh nghiệp tiến hành đầu tư đôi khi cứ “tiền trảm, hậu tấu” dẫn đến những sai sót trong các thủ tục pháp lý; đồng thời, việc đầu tư chưa đi liền với bảo vệ các giá trị văn hoá nguyên gốc của di tích vốn được báo chí nói nhiều lâu nay cũng là một vấn đề đáng lưu tâm ở Uông Bí. Xin dẫn lời một cán bộ Trung tâm Quản lý Di tích - Danh thắng Yên Tử làm lời kết cho bài viết này.

Ngọc Mai

Ý KIẾN NGƯỜI TRONG CUỘC

Ông Trịnh Công Lộc, Trưởng Ban Quản lý các Di tích trọng điểm tỉnh: “Đầu tư, tôn tạo các di tích tại Yên Tử đã từng bước đáp ứng nhu cầu tôn giáo, tín ngưỡng của người dân...”
Có thể nói, những năm qua, bằng nhiều nguồn vốn khác nhau từ hỗ trợ của T.Ư, địa phương và đặc biệt là xã hội hoá, khu Di tích lịch sử - Danh thắng Yên Tử (TP Uông Bí) đã được đầu tư, tôn tạo, từng bước đáp ứng nhu cầu tôn giáo - tín ngưỡng của cộng đồng dân cư; đồng thời, góp phần khẳng định giá trị trường tồn của kinh đô Phật giáo nhà Trần trước đây và Phật giáo Việt Nam ngày nay. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, có lúc, có nơi, có công trình đầu tư, tôn tạo chưa thực sự tuân thủ theo quy định, đã làm ảnh hưởng ít nhiều đến giá trị nguyên gốc của di tích. Chúng tôi tin rằng, trong thời gian tới, tiếp tục được sự quan tâm, tạo điều kiện của Chính phủ, các bộ , ngành T.Ư và của tỉnh; đặc biệt, Đề án Quy hoạch mở rộng và phát triển Khu Di tích lịch sử - Danh thắng Yên Tử được phê duyệt sẽ chấm dứt tình trạng đầu tư nhỏ lẻ, thiếu trọng tâm, trọng điểm, thiếu quy hoạch, chiều sâu; góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh theo hướng “phát triển xanh - bền vững”.

Diễn viên điện ảnh Nguyễn Hồng Đức (Hà Nội): “Yên Tử xứng đáng là niềm tự hào của mỗi người Việt chúng ta”
Do đặc thù công việc, tôi thường xuyên được đi thăm quan, vãng cảnh các điểm di tích, danh lam thắng cảnh trong và ngoài nước. Tôi thấy rằng, Yên Tử vẫn mang nét rất riêng. Đây là di sản quý của cha ông để lại. Nếu như trong các lễ hội ở đâu đó còn thấy hiện tượng chưa đẹp thì ở Yên Tử đã khắc phục được căn bản. Đến với Yên Tử, chúng tôi thật sự yên tâm khi an ninh trật tự, an toàn giao thông được đảm bảo. Đặc biệt, năm nay lễ Hội Xuân Yên Tử còn có nét mới. Đó là không còn các biển quảng cáo thiếu thống nhất; không còn hiện tượng treo mắc, bày bán các loại thú rừng; công tác đảm bảo vệ sinh môi trường và xử lý rác thải khá sạch sẽ và quy củ. Tôi tin rằng với sự đầu tư, chăm lo chu đáo đó Yên Tử sẽ luôn xứng đáng là niềm tự hào của mỗi người dân đất Việt.

Anh Đặng Văn Hệ, Khe Giang, Tập Đoàn, Thượng Yên Công, TP Uông Bí: “Uông Bí đã quản lý tốt các lễ hội”
Từ đầu năm đến nay, ngoài lễ hội Yên Tử, tôi cũng đi dự nhiều hội đình, đền chùa khác như: Hội chùa Hang Son, đình Đền Công, chùa Ba Vàng... Không chỉ với những lễ hội lớn mà ngay cả những lễ hội nhỏ cũng được các cấp từ tỉnh đến thành phố quan tâm đầu tư. Các lễ hội đã chú trọng đến phần hội với các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao mang tính nghệ thuật... Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng mà cả nhu cầu vui chơi, giải trí của nhân dân. Điều đáng nói, mặc dù mỗi lễ hội diễn ra khá nhiều hoạt động, lượng du khách tham gia cũng đông và tập trung song không xảy ra hiện tượng mất an ninh trật tự, tắc đường hay chặt chém du khách. Như vậy đủ thấy nỗ lực lớn và sự đầu tư hiệu quả của phía cơ quan chức năng cũng như địa phương nơi có lễ hội. Uông Bí đã quản lý rất tốt các lễ hội trên địa bàn.

Chị Kwon Keum Ho, khách du lịch Hàn Quốc: “Chắc chắn tôi sẽ trở lại Yên Tử”
Đây là lần thứ 2 tôi trở lại thăm khu di tích danh thắng của các bạn. Ấn tượng trong lần trở lại này rất đặc biệt. Yên Tử có khí hậu trong lành, vệ sinh môi trường sạch sẽ, công tác an ninh trật tự được đảm bảo tốt, thực phẩm an toàn. Nói thật đó là những yếu tố chúng tôi rất quan tâm khi đến với những vùng đất lạ. Ngoài ra, đến với Yên Tử tôi mới thấy hết được sự thành kính của các bạn đối với các bậc tiền nhân, những người có công mở cõi bảo vệ giang sơn gấm vóc. Qua đây, tôi nhận thấy người Uông Bí nói riêng, Việt Nam nói chung rất thân thiện, gần gũi. Các bạn đã làm rất tốt công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá của vùng đất Phật này. Chúng tôi thật sự yên tâm khi tham quan ở đây. Tôi chắc chắn sẽ trở lại Yên Tử để khám phá kỹ hơn nữa về mảnh đất và con người nơi đây.

Phan Hằng - Khánh Chung