Lịch sử một cây cầu

Cầu Bắc Luân là cây cầu nối liền hai cửa khẩu quốc tế Móng Cái của Việt Nam và cửa khẩu Bắc Luân của Trung Quốc. Cây cầu là biểu tượng cho tình hữu nghị Việt - Trung. Hiện nay trung bình hàng năm có hơn 2 triệu lượt người và hơn 500 nghìn lượt khách du lịch qua lại khu cửa khẩu để du lịch và tìm kiếm thị trường tại TP Đông Hưng và TP Móng Cái… Thế nhưng không phải ai cũng biết rằng cây cầu mà họ đi qua là một cây cầu lịch sử với hơn 113 năm tuổi…

Cầu Bắc Luân hôm nay (nhìn từ phía đầu cầu Việt Nam).

Theo tài liệu còn lưu giữ được, đầu năm 1898, cây cầu bắt đầu được khởi công xây dựng. Sau khi chiến tranh Trung - Pháp kết thúc, Pháp ký hiệp ước với triều đình Mãn Thanh (Trung Quốc), phía Pháp sẽ chịu trách nhiệm về kỹ thuật và cung cấp sắt thép, Trung Quốc chịu trách nhiệm về kinh phí và nhân công, hai bên cùng hợp tác xây dựng cây cầu sắt bắc qua sông Bắc Luân nối liền Móng Cái (Việt Nam) và Đông Hưng (Trung Quốc): Cây cầu có chiều dài 118m; toàn bộ kết cấu trên dưới của mặt cầu và trụ cầu đều bằng sắt thép, có 3 trụ và 4 làn đường, mỗi trụ cầu đều được xây bằng kết cấu bê tông. Cây cầu này thi công trong hai năm thì hoàn thành. Sau khi xây dựng xong còn có quy định: 3 năm tổng bảo dưỡng 1 lần, 1 năm kiểm tra sửa chữa sơ bộ một lần, hai bên cùng chịu trách nhiệm phí sửa chữa.

Trải qua hơn 30 năm sử dụng, phần khung sắt của cây cầu bị gỉ và hao mòn dần. Những tấm thép lót của mặt cầu đã bị thủng. Vào mùa hè người dân hai nước đi qua cây cầu này thường bị bỏng chân (do thời kỳ này, nhiều người dân còn có thói quen đi chân đất). Thế nên, khi tu sửa cây cầu, người ta đã rải bê tông thay thế những tấm thép lát mặt cầu…

Cầu sắt Bắc Luân hồi mới xây dựng. (Ảnh tư liệu).

Sau khi cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, quan hệ hai nước Việt - Trung hữu nghị, trong năm 1957, việc khởi công xây dựng lại cây cầu được hai bên đưa ra thảo luận và quyết định hợp tác thiết kế. Cầu dài 111m, gồm 5 nhịp xi măng cốt thép, cao 22,2m, mặt cầu rộng 7m, đường dành cho người đi bộ rộng 1.5m, độ cao tiêu chuẩn của mặt cầu là 102,2m. Điểm đầu cầu bên Trung Quốc chếch k657+11.09; điểm đầu cầu Việt Nam chếch k658+35.91. Tổng dự toán đầu tư là 582.000 Nhân dân tệ. Hai bên lan can cầu lắp hệ thống đèn chiếu sáng.

Ngày 17-11 cùng năm, cây cầu chính thức được khởi công và trong suốt quá trình xây dựng, các cán bộ, công nhân viên và các kiến trúc sư hai nước đã không quản ngại mưa gió, khó khăn gian khổ, ngày đêm xây dựng cây cầu. Ngày 25-5-1958, tại lễ  khánh thành cây cầu Hữu Nghị Bắc Luân, hàng nghìn người dân, cán bộ các cơ quan của hai thị trấn Đông Hưng và Móng Cái cùng tham gia. Ông Trần Nhữ Đường, Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) và ông Đỗ Mẫn, Chủ tịch tỉnh Hải Ninh (Việt Nam) cùng cắt băng khánh thành…

Cây cầu Hữu nghị Bắc Luân hoàn thành và thông xe đã có những tác động vô cùng tích cực trong việc phát triển kinh tế mậu dịch đối ngoại của hai nước Việt - Trung. Ngày 19-2-1960, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh tới Móng Cái thị sát, đồng chí Hoàng Chính, Bí thư Tỉnh ủy Hải Ninh (cũ) và hơn 20 người khác đã cùng đưa Chủ tịch Hồ Chí Minh đi bộ từ Móng Cái qua cây cầu Bắc Luân sang Đông Hưng.

Trong những năm 1979-1980, do chiến tranh, cây cầu đã bị phá hỏng. Nhưng từ năm 1989, quan hệ hai nước dần được bình thường hóa và ngày 26-6-1992, tại TX Hồng Gai (nay là TP Hạ Long), đoàn đại biểu hai nước đã chính thức ký kết thỏa thuận xây dựng lại cầu. Theo đó, hai nước sẽ xây dựng lại cây cầu theo hình dáng cầu năm 1958, các tham số thiết kế về cơ bản là không thay đổi, dự toán tổng đầu tư là 1.800.000 Nhân dân tệ, mỗi bên chịu một nửa. Trung Quốc có trách nhiệm đầu cầu Đông Hưng với 3 nhịp cầu, Việt Nam chịu trách nhiệm đầu cầu Móng Cái với 2 nhịp cầu. Ngày 1-9-1992 bắt đầu khởi công xây dựng, trải qua hai năm thi công, tới ngày 17-4-1994, cây cầu được thông xe.

Từ ngày cây cầu được khôi phục, lưu thông đi lại thuận lợi hơn rất nhiều và nó đã góp phần tích cực để kinh tế thương mại của cả hai bên biên giới phát triển một cách nhanh chóng.  

Dưới cây cầu, dòng sông Bắc Luân lững lờ trôi, thuyền bè du lịch qua lại như mắc cửi. Con người và cây cầu như luôn luôn sát cánh bên nhau, đã chứng kiến khoảng thời gian vô cùng khó khăn, và cũng đã chứng kiến được sự phát triển, đổi mới của ngày hôm nay.

Phạm Long (CTV ở Móng Cái)