“Luật mới” nhưng vẫn “lệ cũ”...

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (NTD) được áp dụng đến nay đã gần 5 tháng (từ ngày 1-7-2011). Thế nhưng, qua tìm hiểu thực tế ở các địa phương trong tỉnh, tình trạng kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm v.v... không những không giảm, mà ngược lại còn có chiều hướng gia tăng. Và đặc biệt, điều đáng nói hơn, mặc dù đã có những quy định, chế tài cụ thể của Luật, nhưng hầu như cho đến nay, NTD vẫn chưa mấy quan tâm đến việc sử dụng “tấm lá chắn” này một cách thực sự hiệu quả để bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình...

Nhan nhản các vi phạm

Có thể nhận thấy, chưa bao giờ NTD lại bị xâm hại quyền lợi một cách phổ biến và rộng rãi như hiện nay. Hàng ngày, NTD phải đối mặt với nạn hàng giả, cân đong điêu, ăn cắp chất lượng, bắt chẹt khách hàng, giá hàng hóa bị đẩy lên cao hết sức phi lý v.v... Các mặt hàng từ bình dân đến cao cấp, ngay cả mặt hàng thiết yếu trong sinh hoạt, như các loại thực phẩm rau, quả, nước mắm, tương ớt v.v... vi phạm quy định về ATVSTP vẫn ngang nhiên bày bán. Nhiều loại thực phẩm chế biến sẵn có nhuộm phẩm màu hoặc có chứa chất sudan, cloramin B gây ung thư v.v... vẫn lưu thông trên thị trường làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe NTD. Một điều nhận thấy rất rõ, trên thị trường, khắp các chợ, từ thành thị đến nông thôn, vùng cao biên giới, hải đảo, vấn nạn hàng giả vẫn đang hoành hành. Rất nhiều mặt hàng thực phẩm được nhập lậu theo đường tiểu ngạch từ Trung Quốc không được kiểm tra về chất lượng bày bán la liệt trên thị trường. Đặc biệt, trong thời gian gần đây, tình trạng gian lận trong kinh doanh xăng dầu, nạn kinh doanh gas giả, sang chiết nạp lậu, nhái nhãn mác gas vẫn đang diễn ra phổ biến. Nhiều sản phẩm không dán nhãn mác, không rõ nguồn gốc xuất xứ, không hạn sử dụng vẫn được bày bán. Không ít cửa hàng kinh doanh đồ điện tử, gia dụng treo biển khuyến mãi hàng hóa, giảm giá nhưng khi mua về chỉ sử dụng được trong một thời gian ngắn là hỏng, khác xa với những gì mà doanh nghiệp quảng cáo. Anh Phạm Văn Tuấn (TX Cẩm Phả) sau khi nghe thông tin quảng cáo, rao vặt bằng tờ rơi với giá khuyến mại khá hấp dẫn ở một cửa hàng kinh doanh đồ điện tử trên địa bàn TP Hạ Long đã tìm đến cửa hàng mua 1 đầu đĩa DVD. Sau khi mua, sử dụng được vài, ba ngày thì chiếc đầu đĩa đã tậm tịt. Anh mang đến cửa hàng yêu cầu đổi lại thì chủ cửa hàng "tỉnh bơ", rằng ở đây đã dán giấy quy định những mặt hàng này "mua rồi miễn đổi và trả lại"(?). Do không có hóa đơn, chứng từ, giấy bảo hành đúng quy định nên anh Tuấn đành "ngậm đắng nuốt cay", chỉ còn cách tự nhủ chính mình sẽ không bao giờ quay lại cửa hàng đó nữa…

Trong năm 2011, Chi cục QLTT tỉnh đã tăng cường nhiều biện pháp nhằm ngăn chặn tình trạng sản xuất, lưu thông hàng giả, hàng kém chất lượng... (Trong ảnh: Xử lý tiêu hủy hàng hóa kém chất lượng đã bị cơ quan chức năng thu giữ). Ảnh: Tuấn Hương

Không chỉ có anh Tuấn mà còn rất nhiều những trường hợp NTD mua phải đồ gia dụng, điện tử là hàng nhái, hàng kém chất lượng với giá trị hàng triệu đồng, rồi lại phải mất nhiều thời gian đi lại làm thủ tục bảo hành, nhưng cuối cùng vẫn phải chịu cảnh "tiền mất, tật mang"…

Ấy là chưa kể, chỉ cần dạo qua một số cửa hàng kinh doanh hóa, mỹ phẩm trên địa bàn TP Hạ Long, TP Móng Cái, sẽ phát hiện không ít các loại mỹ phẩm nhái các thương hiệu mỹ phẩm có uy tín trên thị trường. Điều đáng nói hơn, trên những sản phẩm loại này đều có dán tem với dòng chữ "tem chống hàng giả", nhưng thực ra đây là "tem chống hàng giả"… giả mạo! Đó là chưa kể đến cái gọi là "hàng xách tay" đang nở rộ với hàng chục loại mỹ phẩm khác nhau. Những mặt hàng "xách tay" này có trời biết là xuất xứ từ đâu? Hàng thật hay hàng giả?

Người tiêu dùng biết kêu ai?

Từ thực tế trên có thể thấy, mặc dù Luật bảo vệ quyền lợi NTD đã đi vào cuộc sống, nhưng quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng thì vẫn chưa thực sự được bảo vệ. Theo khảo sát thực tế của chúng tôi, NTD mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng v.v... đang khá phổ biến. Tuy nhiên, số người khiếu nại vì quyền lợi của mình bị xâm hại thì ít hơn rất nhiều. Đại diện lãnh đạo Ban Quản lý chợ Hạ Long 1 cho biết, việc NTD khiếu kiện mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng ở chợ là rất ít. Một phần do tâm lý ngại va chạm, phiền hà, do không muốn mất nhiều thời gian; thêm nữa còn không biết việc khiếu nại có đem lại kết quả hay không... Chính tâm lý này đang bị các doanh nghiệp làm ăn bất chính lợi dụng, tung những sản phẩm kém chất lượng.

Đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh kiểm tra VSATTP ở một điểm kinh doanh giò, chả tại chợ Tiên Yên.

Theo nhận định của một số chuyên gia trong lĩnh vực này, tình trạng NTD không muốn khiếu kiện như trên là do thiếu niềm tin vào việc xử lý của cơ quan chức năng; nếu có khiếu nại thì cũng chỉ "con kiến mà kiện củ khoai" mà thôi! Mặt khác, nó còn cho thấy nhận thức về quyền của NTD trong xã hội hiện nay chưa được đầy đủ. NTD chưa ý thức được mình có những quyền gì thì làm sao biết đòi hỏi được bảo vệ? Thực tế này diễn ra một cách phổ biến, nhưng nhiều nhất vẫn là với các đối tượng NTD ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa v.v... Cho đến nay, việc tuyên truyền, phổ biến về Luật bảo vệ quyền lợi NTD hầu như vẫn chưa đến với người dân. Ông Vũ Bình Minh, Phó Trưởng Phòng Quản lý thương mại (Sở Công thương) cho biết, ở tỉnh ta đến thời điểm này vẫn chưa có Hội Bảo vệ quyền lợi NTD. Vì vậy, khi bị xâm hại về quyền lợi, NTD có thể phản ánh trực tiếp hoặc qua đường dây nóng đến các cơ quan có trách nhiệm như Ban Quản lý chợ, Chi cục Quản lý thị trường, Sở Công thương... để được giải quyết kịp thời. Chỉ có điều, như đã nói ở trên, không phải NTD nào cũng biết điều đó và thậm chí có biết thì cũng chưa chắc đã quyết tâm theo kiện, bởi cho rằng "chờ được vạ, má sưng"…

Được biết, cuối tháng 9-2011, Ban vận động thành lập Hội Bảo vệ quyền lợi NTD Quảng Ninh đã được thành lập và hiện tại Sở Công thương đang tích cực vận động các tổ chức doanh nghiệp, cá nhân… tham gia.

 Có thể một khi Hội Bảo vệ quyền lợi NTD Quảng Ninh ra đời thì chí ít NTD cũng có một địa chỉ để "gửi gắm niềm tin". Tuy nhiên, khi chưa có tổ chức này thì vấn đề phổ biến, tuyên truyền để mọi người, mọi đơn vị, doanh nghiệp v.v... hiểu và có ý thức chấp hành Luật cần phải được đặc biệt quan tâm. Và cùng với đó, các cơ quan chức năng cần phải vào cuộc một cách tích cực hơn trong việc chống sản xuất, lưu thông hàng giả, hàng kém chất lượng v.v...

Thu Nguyên