Nghệ thuật truyền thống: Giật mình với “lỗ hổng” đào tạo

“Cùng với Nhà hát (NH) Tuồng VN là 6 đơn vị khác trong cả nước thực sự bó tay với đội ngũ kế cận...” - Giám đốc NH Tuồng VN kêu giời tại cuộc gặp gỡ mới đây giữa Bộ trưởng Bộ VHTTDL và giám đốc các NH trực thuộc bộ.

Tương tự, là lời kêu cứu của đại diện đến từ NH Nhạc Vũ kịch VN: “Hiện tại, vị đạo diễn opera cuối cùng của chúng tôi cũng đã… 80 tuổi”.

Một cuộc gặp mang tính nội bộ, là dịp để các NH thi nhau kể khó và hy vọng có cách gỡ khó vì thế đã cho thấy một “sàng khó” mà nhiều NH đang phải đối diện. Trong đó, bức thiết nhất có lẽ là vấn đề đào tạo nguồn nhân lực, hay còn gọi là đội ngũ kế cận.

Vào trường thể dục thể thao tìm… diễn viên xiếc

Ông Vũ Ngoạn Hợp - Giám đốc Liên đoàn Xiếc VN - cho biết: “Nguồn diễn viên xiếc tại trường xiếc không đủ đáp ứng nên chúng tôi buộc phải tìm đến trường... thể dục thể thao (bởi trên thế giới rất nhiều nghệ sĩ tài năng, nổi tiếng có xuất thân là vận động viên thể dục dụng cụ, thể dục tự do...). Nhưng cứ mỗi lần thấy chúng tôi sang xem là các anh bên ấy lại phải “giấu” người đi vì sợ... bị xin người”.

Những gương mặt kế cận như “cô gái hát ca trù” vừa lọt vào chung kết “Vietnam’s got talent 2013” này (ca nương trẻ Kiều Anh) ngày càng hiếm.

Đề xuất đưa ra vì vậy là cần sự can thiệp từ bộ để có được sự phối kết hợp với các trường. Song song, là cử các nhóm nghệ sĩ đi tu nghiệp tại nước ngoài hoặc mời các chuyên gia quốc tế giàu kinh nghiệm đến giảng dạy tại VN. “Từ lâu lắm, thời Liên Xô sụp đổ, chúng tôi có cử một nhóm và đó là nhóm cuối cùng đi và không về nữa” – ông Hợp ngậm ngùi.

NSND Anh Phương - Giám đốc NH Nhạc Vũ kịch VN - cũng ngán ngẩm: “Hiện tại, vị đạo diễn opera cuối cùng của chúng tôi cũng đã... 80 tuổi. Còn với việc đào tạo nghệ sĩ opera ở ta thì đúng là Học viện Âm nhạc Quốc gia có đào tạo, nhưng nói thật là nó cũng mới chỉ dừng ở mức luyện thanh cho biết hát thôi. Trong khi để trở thành một nghệ sĩ opera đích thực, đòi hỏi rất nhiều kỹ năng khác. Vì thế, chúng tôi cũng rất cần có sự đầu tư kinh phí để cử người đi tu nghiệp ở nước ngoài. Với chỉ huy dàn nhạc giao hưởng cũng vậy, chất lượng đào tạo trong nước cũng chưa cao. Việc tuyển chọn nghệ sĩ kèn cũng vô cùng khó khăn, khan hiếm, trong khi các nghệ sĩ violon thì nhan nhản, không biết đi đâu về đâu...”.

Bên bộ môn múa rối, tình hình xem ra cũng không sáng sủa hơn, theo như đại diện đến từ NH Múa rối T.Ư: “Chúng tôi cũng phải tuyển diễn viên từ các loại hình khác sang và đào tạo lại từ đầu vì chưa có cơ chế cho việc đào tạo diễn viên múa rối”.

“Một thế hệ diễn viên trẻ kém chất lượng”

Những bộ môn yêu cầu bảo tồn - phát triển cao mà kén chọn khán giả như tuồng, then... thì tình hình còn bi đát hơn. “Cùng với NH Tuồng VN là 6 đơn vị khác trong cả nước thực sự bó tay với đội ngũ kế cận. Cách đào tạo mới đã mang tới một thế hệ diễn viên trẻ rất kém chất lượng, lại đặt ra nhiều yêu sách. Còn với đạo diễn, biên kịch thì còn bi đát hơn. Mới đây, chúng tôi có lấy một em ở khoa Biên kịch - Trường ĐH Sân khấu - Điện ảnh về để đào tạo lại từ đầu, nhưng cũng không có hy vọng gì nhiều.

Hiện tại, các nhà biên kịch lão thành người đã mất, người thì quá lớn tuổi mà vẫn chưa hề thấy người kế cận. Đây thực sự là một khủng hoảng nặng nề với chúng tôi...” - ông Phạm Ngọc Tuấn - Giám đốc NH Tuồng VN - giãi bày.

Nghệ thuật hát then cũng đang rơi vào tình trạng bế tắc khi hầu hết đồng bào Tây Bắc không muốn cho con em mình theo đuổi “những thứ viển vông rồi cuối cùng lại về nhà lông bông”. Chính bởi vậy mà NSƯT Nông Xuân Ái – Giám đốc NH Ca múa nhạc dân gian Việt Bắc đưa ra đề xuất việc NH sẽ tự tuyển sinh, tìm ra những gương mặt thực sự có năng khiếu và phối hợp với gia đình đưa đi đào tạo rồi quay lại NH làm việc để tạo sự yên tâm cho các bậc phụ huynh.

Nhưng đến đây, thêm lần nữa, cái khó lại bó cái khôn: “Do trình độ đào tạo nghệ thuật tại các vùng miền còn sơ sài, không chuyên sâu nên rất cần gửi các em về Hà Nội tu nghiệp. Các nghệ sĩ của chúng tôi về Hà Nội không những lạ nước, lạ cái mà còn phải gánh chi phí ăn ở, đi lại rất tốn kém trong khi kinh tế gia đình khó khăn, còn NH thì dù rất thương, nhưng không làm khác được do kinh phí quá eo hẹp...”.

Theo Lao động