Núi Cốt Mìn - Nơi ghi nhiều dấu ấn lịch sử của Vùng than Cẩm Phả

Nếu nói đến núi Bài Thơ, người ta nghĩ ngay đến TP Hạ Long, thì với TX Cẩm Phả, núi Cốt Mìn cũng mang một ý nghĩa gần giống như vậy! Núi Cốt Mìn mộc mạc, không có được những nét thơ mộng như núi Bài Thơ, nhưng bù lại, nơi đây lại là chứng tích, ghi dấu ấn nhiều sự kiện lịch sử của thợ mỏ từ những năm đầu thế kỷ XX, đặc biệt là trong cuộc Tổng bãi công năm 1936.

Núi Cốt Mìn năm 1917, khi đó là ngọn núi độc lập nằm ngoài biển khơi (ảnh tư liệu).

Núi Cốt Mìn nằm ở khu phố Đông Tiến 2, thuộc phường Cẩm Đông, TX Cẩm Phả. Ông Phan Ngọc Lân, 71 tuổi, nguyên Trưởng khu Đông Tiến 2, kể lại: "Trước đây núi Cốt Mìn là một đảo đá nằm biệt lập ngoài khơi chứ không phải trong đất liền và là khu dân cư như bây giờ. Tôi được nghe những người cao tuổi sống ở gần núi Cốt Mìn kể lại rằng, khi thực dân Pháp vào khai phá hang núi Cốt Mìn để làm nơi đựng vũ khí và mìn phục vụ việc khai thác mỏ, họ tìm thấy nhiều xương người trong đó…". Về những bộ xương người được tìm thấy trong hang, chưa có tài liệu nào xác định đó là xương của ai, và cũng không thấy có tài liệu nào của Pháp viết về các bộ xương trong hang Cốt Mìn. Người ta chỉ dự đoán rằng đó là xương của các tàn binh của quân nhà Mạc chạy trốn khỏi sự truy sát của quân đội Lê - Trịnh, rồi bị chết đói trong hang(?).  Có lẽ do vậy mà từ đó núi này có tên gọi là núi Cốt Mìn và hang cũng được gọi là hang Cốt Mìn cho đến ngày nay.

Ngày 3-2-1930, Đảng Cộng sản Đông Dương ra đời và cuối tháng 3 đầu tháng 4-1930, Chi bộ Đảng ở Cẩm Phả - Cửa Ông cũng được thành lập. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, trong thời kỳ này phong trào cách mạng nổ ra rộng khắp ở Khu mỏ. Ngày 1-5-1930, thực hiện chủ trương của Đảng kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động, lá cờ đỏ búa liềm đã được các chiến sĩ cách mạng treo tung bay trên đỉnh núi Cốt Mìn, trong niềm vui phấn khởi của người dân, tạo khí thế đấu tranh của công nhân Khu mỏ. Cũng trong ngày hôm đó, thợ mỏ đã phá 1 đoạn đường ray chở than của thực dân Pháp từ Cẩm Phả sang Cửa Ông khiến chúng bị tổn thất nặng nề phải mất nhiều ngày mới khắc phục sản xuất. Ông Vũ Cẩm, nguyên Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, là cán bộ lão thành cách mạng có nhiều năm hoạt động ở Vùng mỏ Cẩm Phả thời Pháp thuộc, kể: "-Hang Cốt Mìn là nơi chứa mìn của thực dân Pháp, nhưng ta đã cài người mình làm lính gác kho ở đó. Vì thế ta đã lấy được khá nhiều mìn trong hang để dùng làm vũ khí đánh địch trong suốt cuộc kháng chiến chống Pháp…".

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trên đỉnh núi Cốt Mìn, Ban chỉ huy quân sự TX Cẩm Phả có đặt một trạm gác để theo dõi máy bay Mỹ, và 1 chiếc còi lớn để báo động. Bà Mai Thị Phượng, nguyên phát thanh viên Đài Truyền thanh - Truyền hình Cẩm Phả, đã từng làm việc trong hang Cốt Mìn gần 1 năm thời kỳ năm 1972, khi Đài Truyền thanh Cẩm Phả phải sơ tán trong hang để tránh máy bay Mỹ, kể: "Năm đó, sơ tán trong hang, ngoài Đài truyền thanh còn có Ban chỉ huy quân sự, Công an TX Cẩm Phả, ngoài ra còn có rất nhiều gia đình người dân TX Cẩm Phả cũng vào đây sơ tán ở các hang phụ. Trong lòng hang rất rộng  chứa được hàng trăm người sinh sống lẫn dụng cụ máy móc để làm việc. Tôi là người trực tiếp đọc các lệnh thông báo của TX Cẩm Phả cho người dân đi sơ tán, hoặc xuống hầm trú ẩn…".

Theo người dân ở đây, hiện nay thỉnh thoảng vẫn có những đoàn khách từ Pháp sang Quảng Ninh đã đến thăm hang Cốt Mìn. Họ nói rằng trước đây cha ông họ từng sống và làm việc trong đó. Cũng theo người dân, nếu hang Cốt Mìn được cải tạo để trở thành điểm du lịch thì sẽ rất tốt, bởi trong hang có nhiều nhũ đá rất đẹp và quan trọng hơn, nơi đây đã từng ghi nhiều dấu ấn lịch sử của Khu mỏ.

Công Thành