Bộ Quy tắc ứng xử: Từng bước hình thành những chuẩn mực văn hóa

Bộ quy tắc ứng xử trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh được UBND tỉnh ban hành kèm theo Quyết định số 1310/QĐ-UBND ngày 20/4/2020 vừa qua. Mục đích ra đời của Bộ quy tắc này là nhằm từng bước xây dựng, hình thành những chuẩn mực văn hóa nhằm điều chỉnh lời nói, thái độ, hành vi của cá nhân, tổ chức trên địa bàn tỉnh, xây dựng tỉnh Quảng Ninh văn minh, thân thiện, hiện đại và đáng sống, góp phần giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của người Quảng Ninh cho hôm nay và mai sau.

"Chăm sóc và bảo vệ người già, trẻ em: Sống vui, sống khỏe, sống có ích, vì tương lai con em chúng ta" là một trong những điều nằm trong quy tắc ứng xử tại nơi cư trú.

Bộ Quy tắc chia thành 3 nhóm điều chỉnh, gồm: Quy tắc ứng xử trong gia đình - dòng họ - nơi cư trú, Quy tắc ứng xử nơi công cộng và Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội – một vấn đề “nóng” của thời đại công nghệ hiện nay. Mỗi nhóm lại phân chia thành các quy tắc ứng xử cụ thể hơn.

Trong đó, với quy tắc ứng xử nơi công cộng được chia thành nhiều phần nhất, gồm các quy tắc ứng xử tại quảng trường, đường phố, công viên, vỉa hè, lòng đường, bảo tàng, thư viện, trung tâm thương mại, siêu thị, nhà hàng, nhà ga, bến xe ô tô, bến tàu, sân bay, trên các phương tiện công cộng, khi tham gia giao thông, khu vui chơi, giải trí, sân vận động, nhà thi đấu, khu vực tổ chức các sự kiện, điểm tham quan du lịch, điểm nghỉ dưỡng, cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo…

Đối tượng áp dụng của Bộ quy tắc ứng xử cũng rất rộng rãi, gồm các tổ chức và cá nhân làm việc, sinh sống, công tác, tham quan, học tập trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Vậy là không chỉ những người sống tại Quảng Ninh mà cả những cá nhân chỉ “tạm trú” khi đến Quảng Ninh làm việc, công tác, tham quan, học tập cũng là đối tượng chịu sự chi phối của các quy tắc ứng xử này.  

Dù chỉ đọc sơ qua cũng có thể nhận thấy, Bộ quy tắc ứng xử trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh lần này được xây dựng công phu, khoa học, ngôn ngữ sử dụng được chắt lọc rất ngắn gọn, dễ hiểu. Với mỗi mối quan hệ, trước khi đi vào những quy tắc ứng xử cụ thể thường có một quy tắc chung xuyên suốt, được diễn giản ngắn gọn.

Ví dụ, Ứng xử vợ chồng: Thủy chung, nghĩa tình, bình đẳng; Ứng xử của anh, chị, em với nhau: Hòa thuận, chia sẻ; Ứng xử giữa các thành viên trong dòng họ: Vui buồn chia sẻ, phải trái phân minh, nghĩa tình trọn vẹn; Xây dựng quan hệ láng giềng: Đoàn kết, tương trợ; Ứng xử trong việc cưới: Trang trọng, tiết kiệm; Ứng xử trong việc tang: Nghĩa tử là nghĩa tận; Ứng xử chung ở nơi công cộng: Văn minh, lịch sự, đúng quy định; Ứng xử tại khu vui chơi, giải trí, điểm tham quan, du lịch: An toàn, thân thiện, vui vẻ...

Ứng xử tại nhà ga, bến xe ô tô, bến tàu, sân bay, trên các phương tiện công cộng: Lịch sự, theo hướng dẫn. (Ảnh chụp tại nhà ga cáp treo Yên Tử, năm 2019.)

Thực tế trước đây, các mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, dòng họ với nhau, mối quan hệ giữa cá nhân với khu dân cư, dòng họ với nhau, rồi mối quan hệ giữa con người với môi trường tự nhiên, xã hội... đã chịu sự chi phối của nhiều chương trình, hoạt động đã và đang triển khai trên địa bàn tỉnh thời gian qua.

Đơn cử như: Cuộc vận động toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, Xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh đô thị, Xây dựng nông thôn mới, Xây dựng Văn hóa giao thông, Chương trình Nụ cười Hạ Long… Vậy liệu Bộ quy tắc ứng xử lần này được ban hành có trùng lặp với những chương trình, hoạt động đó không?

Trả lời câu hỏi này của chúng tôi, ông Trần Tiến Dũng, Phó Giám đốc Sở Văn hoá - Thể thao, đơn vị tham mưu cho UBND tỉnh xây dựng Bộ quy tắc ứng xử cũng như được UBND tỉnh giao chủ trì triển khai hướng dẫn, tổ chức thực hiện Bộ quy tắc, phân tích: Các chương trình kể trên đều đã có các tiêu chí cụ thể (khác với Quy tắc ứng xử) trong từng lĩnh vực khác nhau như: tiêu chí gia đình văn hóa, thôn, khu phố văn hóa; tiêu chí nông thôn mới, đô thị văn minh…

Đặc biệt, Bộ quy tắc ứng xử Nụ cười Hạ Long chỉ áp dụng cho đối tượng khách tham quan, du lịch và các doanh nghiệp hoạt động, kinh doanh du lịch. Vì vậy có thể khẳng định việc xây dựng, áp dụng Bộ quy tắc ứng xử trên địa bàn tỉnh không bị trùng lặp với những chương trình đã triển khai trước đây.

Ứng xử tại thư viện, bảo tàng: Trật tự, giữ gìn. Ảnh chụp tại Bảo tàng Quảng Ninh, tháng 5/2020.

Mặc dù vậy, không ít người vẫn băn khoăn làm thế nào để có thể áp dụng việc khen thưởng cũng như kỷ luật vào đời sống thực tế khi triển khai Bộ quy tắc ứng xử này.

Ông Dũng lý giải: Việc thực hiện chỉ đưa ra hình thức khen thưởng, kỷ luật (không có xử phạt) vì đây là một dạng văn bản dưới Luật. Việc biểu dương, khen thưởng thực hiện theo các hình thức khác nhau, như: Khen trong tổ dân, khu phố, trong các hội nghị cấp xã, phường, trong dòng họ, trên hệ thống loa truyền thanh…

Còn nếu như các tổ chức, cá nhân vi phạm các quy định tại Bộ quy tắc ứng xử này, tùy mức độ sẽ bị nhắc nhở, phê bình công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Trong trường hợp vi phạm pháp luật sẽ bị xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật. Như vậy là đảm bảo có tính khả thi cao khi thực hiện vì tự người dân, gia đình và dòng họ giám sát lẫn nhau trong cuộc sống hàng ngày và có khen, chê thiết thực, đồng thời tự người dân phản ánh lẫn nhau.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Dũng cũng cho biết thêm là hiện nay, Sở Văn hóa - Thể thao đang xây dựng kế hoạch tuyên truyền Bộ quy tắc ứng xử này trên địa bàn toàn tỉnh, với mục tiêu sao cho từng nội dung ứng xử tương ứng với từng cộng đồng cụ thể và mỗi người dân, mỗi tổ chức đều nhận thức và ý thức được trong các hành vi ứng xử sao cho có văn hóa.

Việc tuyên truyền dự kiến sẽ được thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau, cùng với tuyên truyền qua các phương tiện thông tin đại chúng, đơn vị sẽ xây dựng bộ maket tuyên truyền gồm áp-phích, tờ gấp, tờ rơi… để tuyên truyền cổ động trực quan tại các nơi công cộng (bến tàu, bến xe, công viên, bảo tàng, thư viện, quảng trường…), để mọi người dân dễ hiểu, dễ biết, dễ thực hiện, nhất là với du khách nước ngoài.

Ngọc Mai