Canh ngó khoai

Mong sớm qua cữ rét nàng Bân. Bởi qua cái rét của nàng, trời mỗi ngày nắng một nhiều hơn. Bắt đầu có những cơn mưa rào, tuy chưa thật thoả thuê nhưng nước trên các cánh đồng sẽ sâm sấp bờ. Cũng là lúc những cây khoai ngứa nảy mậm. Những cái mậm như đầu con rắn non bò ngoằn ngoèo trên bùn đất. Đó là ngó khoai, chúng như những cánh tay của từng cây khoai ngứa vươn dài ra, bấu víu vào không gian.

Cũng là “ngó”, ngó sen được coi như một sự cao quý nơi bùn nhơ. Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng. Một câu Kiều. Ngó cần thì được ví như nước da trắng mịn của người con gái. Trong khi, ngó khoai dường như chẳng cao quý gì bởi cái cây khoai ngứa người ta thường chỉ trồng qua quýt ở những nơi góc ruộng, bờ ao, chẳng bao giờ chăm sóc hay bón tưới, khi nào thấy nó tốt um lên thì cắt cả loạt đem về làm thức ăn cho lợn. Ngày xưa, có khi vì đói, củ chuối, rau má cũng phải đào lên mà ăn thay cơm. Củ chuối, rau má hết thì ăn cả dọc khoai ngứa. Vì đói nên người ta chẳng còn biết ngứa là gì. Những gia đình thanh bần có thể ăn dọc khoai ngứa như thế này: Phơi khô, cho lên gác bếp, thỉnh thoảng lấy xuống kho với cá. Tôi chưa được ăn dọc khoai ngứa kho với cá bao giờ nhưng đoán chừng cũng ngon. Nhớ hồi nhỏ thỉnh thoảng được ăn sung kho với cá, quả sung quắt lại, nằm trong góc nồi, bên cạnh miếng cá, thơm, bùi nghìn nghịt, ăn còn thích hơn ăn cá, vị ngon của nó còn nhớ đến giờ. Bây giờ, nếu có nhà hàng nào mở ra món cá kho với dọc khoai ngứa có khi lại đắt khách chứ chưa biết chừng.

Ngó khoai là thứ dễ kiếm, dễ có, tất nhiên phải vào thời vụ, một năm chỉ có một lần. Vào những ngày đầu hè, ngay ở những chợ Hà Nội, ngó khoai sẵn chả kém gì các chợ vùng quê. Nói đến canh ngó khoai nhiều người thích nhưng không phải ai cũng biết nấu. Thứ nữa là nấu nó cũng khá nhiêu khê, mất nhiều thời gian. Nhặt mớ ngó khoai đủ nấu một nồi canh cho cả nhà là đi tong một buổi sáng chủ nhật. Có người luộc lên trước rồi mới nhặt, như thế nhanh hơn, lại đỡ ngứa, nhưng khi nấu, cái cọng nó thường thâm lại và ăn kém ngọt. Những ngó khoai vừa hái ở ruộng lên hay vừa mua ở chợ về là nhặt luôn, ngắt từng đoạn, tước vỏ thật sạch. Những đoạn già già một tí thì dễ nhưng cái đoạn non nhất hơi khó, người ta phải lấy dao mà cạo từng tí một. Luộc vài lần bằng nước muối cho hết ngứa rồi mới cho vào nấu.

Canh ngó khoai nấu với cá phải là cá đồng, như trắm, chép, mè, trôi. Nhưng ngon nhất là nấu với cua. Nước lọc cua đun sôi cho ngó khoai vào, đun nhừ là được. Phải có mẻ, mắm tôm. Thêm mấy lát cà chua cho có màu. Lúc sắp bắc ra cho mấy cọng ngổ. Có người bảo cho lá bầu đất ngon hơn nhưng tôi thấy cho ngổ có lý hơn. Cái khó là làm sao ngó khoai nhừ rồi mà vẫn giữ được nguyên cọng, vẫn giữ được màu xanh của rau muống luộc. Nước trong, chỉ ánh lên đôi chút sắc vàng do cà chua và gạch cua đem lại. Với những người ăn được cay thì cắt riêng vào bát vài ba lát ớt tươi. Những miếng ngó khoai mềm mại múa lượn từ chân răng tới hai bên bờ má. Vị ngọt của ngó khoai quyện với vị ngọt của cua đồng, mùi thơm của cua với mùi thơm chua dìu dịu của mẻ, thêm cái vị hơi hăng hăng của ngổ, một chút ngứa lăn tăn cộng với một chút cay tê tê.

Nấu một nồi ngó khoai dường như là một cuộc phiêu lưu của cả người nội trợ lẫn người thưởng thức. Bởi đun đi đun lại mà ngó khoai dường như vẫn chưa hết ngứa. Người ta bảo trong khi nấu không được động đũa và trong khi ăn dù có thấy ngứa thật cũng không được nói, nếu không lại càng ngứa hơn(!). Có người lại bảo là do tay người nấu. Nhưng suy cho cùng, canh ngó khoai không có vị ngứa lăn tăn, và khi ăn không có đôi chút âu lo, hồi hộp thì còn gì là canh ngó khoai.

Nhớ đứa con gái nhà tôi, hồi nó lên ba tuổi, lười ăn khủng khiếp, cả bố mẹ lẫn bà nội, bà ngoại đều phát ngán, thế mà lần đầu tiên trông thấy canh ngó khoai là đòi ăn ngay. Ăn được mấy miếng hình như cô nàng cảm thấy ngứa. Nó ngừng lại, chần chừ một lúc, cuối cùng thì cái nỗi thèm ăn đã vượt qua cái ngứa, nó lại ăn tiếp.

Trong cái nắng đầu mùa, vào một ngày thảnh thơi, nếu ta được ngồi bên một mâm cơm chỉ có một đĩa đậu rán vàng, một bát mắm tôm, một chai rượu quê và một bát canh ngó khoai, ta bỗng thấy cuộc đời mình hoá ra vẫn còn có những niềm vui…

Trần Giang Nam (CTV)