Chiến lược đảm bảo an ninh nguồn nước

Những năm gần đây, do thời tiết có những diễn biến cực đoan, hạn hán kéo dài, nên mực nước trong các hồ chứa ở Quảng Ninh thường xuyên ở tình trạng khô hạn, gây thiếu nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt cho các địa phương. Trước thực trạng đó, tỉnh vừa phê duyệt “Đề án đảm bảo an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030”. Nhiều giải pháp trọng tâm khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn nước phục vụ phát triển KT-XH được tỉnh hoạch định triển khai trong từng giai đoạn.

Quảng Ninh hiện có khoảng 30 sông, suối với chiều dài trên 10km. Trong đó có 4 con sông lớn: Đá Bạc (đoạn hạ lưu của hệ thống sông Thái Bình), sông Ka Long, sông Tiên Yên và sông Ba Chẽ. Mặc dù tổng lượng nước mặt của Quảng Ninh trung bình vào khoảng 8.146 triệu m³/năm, nhưng do đặc điểm địa hình chia cắt làm mất cân đối nguồn nước theo mùa và khu vực, gây khó khăn cho việc đáp ứng nguồn nước cho các mục tiêu phát triển. Không những vậy, tình trạng khai thác nước ngầm quá mức có thể dẫn đến nguy cơ cạn kiệt.

Trong khi đó hiện nay, trên địa bàn tỉnh đang đối mặt với tình trạng suy giảm thảm phủ và chất lượng rừng dẫn đến mất tầng trữ nước bề mặt, xói mòn đất làm tăng nguy cơ lũ lụt, giảm trữ lượng nước ngầm trong mùa khô, làm mất cân bằng sinh thái, khả năng sinh thủy và hiệu quả giữ nước, điều hòa nguồn nước sẽ hạn chế đi.

Hiện trên địa bàn toàn tỉnh có 176 hồ, đập hoạt động cung cấp nước tưới tiêu, sinh hoạt cho người dân; dung tích hữu ích các hồ chứa là trên 315 triệu m³. Tổng lượng nhu cầu nước khai thác, sử dụng hàng năm của tỉnh hiện tại vào khoảng 469 triệu m³/năm. Dân số tăng nhanh cùng sự phát triển kinh tế dẫn đến tăng nhu cầu sử dụng nước, nguy cơ thiếu nước đang hiện hữu tại một số địa phương.

Theo đánh giá của Sở NN&PTNT, những năm gần đây, thời tiết diễn biến theo chiều hướng cực đoan, có thời điểm hạn hán kéo dài. Điển hình như năm 2020, các hồ chứa ở Quảng Ninh rơi vào tình trạng khô hạn, gây thiếu nước nghiêm trọng cho các địa phương. Hiện nhiều hồ thuỷ lợi trên địa bàn có mực nước thấp hơn so với các năm trước; nguy cơ hạn hán, ảnh hưởng đến cung cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và nhu cầu dân sinh trong năm nay.

Trước thực trạng đó, ngày 6/4/2023, tỉnh đã ký Quyết định số 888/QĐ-UBND phê duyệt Đề án đảm bảo an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Tính đến thời điểm này, Quảng Ninh là địa phương đầu tiên trong cả nước phê duyệt Đề án đảm bảo an ninh nguồn nước.

Ông Vũ Mạnh Huy, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Thủy lợi Quảng Ninh, cho biết: Việc tỉnh sớm phê duyệt Đề án đảm bảo an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 là tiền đề quan trọng để hiện thực hóa các nội dung trọng tâm như đánh giá hiện trạng nguồn nước, hiện trạng quản lý các công trình hồ chứa nước; tính toán cân bằng nguồn nước đối với từng phân khu, phân vùng, để xác định nhu cầu sử dụng nước trong từng giai đoạn; tình trạng thừa, thiếu nước sau khi xây dựng bổ sung các công trình.

Đề án cũng đánh giá cụ thể, chi tiết về tính hiệu quả phát triển KT-XH giữa việc đầu tư xây dựng hồ chứa mới với việc nâng cấp, cải tạo các hồ đã có, trong đó ưu tiên phương án tận dụng, sửa chữa, nâng cấp các công trình hiện có, tận dụng khai trường mỏ sau khai thác cải tạo thành hồ chứa; cập nhật thêm đề án bảo vệ môi trường để có những giải pháp bảo vệ nguồn nước hiệu quả; sơ đồ hóa, bản đồ hóa nhu cầu sử dụng nước tại các vùng, khu vực đang thiếu nước... Từ đó, đưa ra các nhóm nhiệm vụ gắn với các kịch bản phát triển, khai thác nguồn nước.

Theo Đề án dự kiến, từ nay đến năm 2025, tỉnh sẽ đầu tư hơn 2.000 tỷ đồng xây mới các hồ chứa nước. Cụ thể, tại khu vực huyện Ba Chẽ đầu tư xây dựng hồ Khe Tâm (dung tích 1,2 triệu m³); huyện Hải Hà đầu tư xây dựng, nâng cấp hồ Tài Chi (dung tích 7 triệu m³) và hồ Quảng Thành (dung tích 5 triệu m³); khu vực Cô Tô xây dựng hồ chứa nước C22 (dung tích 0,3 triệu m³); khu vực Vân Đồn hoàn thiện việc xây dựng hồ Đồng Dọng. Riêng khu vực Tây TP Hạ Long - TP Uông Bí - TX Quảng Yên dự kiến đầu tư nâng công suất Nhà máy nước Hoành Bồ thêm 10.000 m³/ngày đêm, xây dựng tuyến ống hòa mạng với mạng lưới cấp nước của Nhà máy nước Đồng Ho.

Ngoài ra, khu vực phía đông TP Hạ Long và TP Cẩm Phả đề xuất triển khai xây dựng nhà máy sản xuất nước sạch từ nguồn nước thải mỏ khu vực Cẩm Phả. Bên cạnh đó, để bảo đảm an toàn và phát huy hiệu quả các công trình hiện có giai đoạn này, tỉnh sẽ sửa chữa, nâng cấp 37 hồ chứa, 36 đập dâng, 5 trạm bơm. Dự kiến, giai đoạn 2026-2030, Quảng Ninh tiếp tục đầu tư hơn 2.200 tỷ đồng cho các dự án thủy lợi.