Bứt phá thành tích trong giáo dục mũi nhọn

Những ngày cận kề Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024, trong không khí hân hoan chào xuân mới, tỉnh Quảng Ninh đã đón nhận tin rất vui khi các đội tuyển của tỉnh tham gia Kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia đã xuất sắc mang về 85 giải (với 2 giải Nhất, 23 giải Nhì, 28 giải Ba và 32 giải Khuyến khích), tăng tới 26 giải so với Kỳ thi năm trước. Thành quả ngọt ngào ấy có được chính là bởi sự nỗ lực không mệt mỏi của thầy và trò các đội tuyển, sự quan tâm đặc biệt của tỉnh từ những cơ chế, chính sách mở, đặc biệt cho giáo dục mũi nhọn.

Gặt hái mùa “quả ngọt”

Sau khi Bộ GD&ĐT công bố kết quả thi học sinh giỏi, chúng tôi đã tới Trường THPT Chuyên Hạ Long – nôi đào tạo học sinh giỏi của tỉnh. Năm nay, nhà trường tiếp tục dẫn đầu về thành tích trong tỉnh với 74 học sinh đoạt giải, trong đó có 2 giải Nhất, 19 giải Nhì, 22 giải Ba, 31 giải Khuyến khích.

Gặp gỡ và trò chuyện với Nguyễn Minh Tường, lớp 12 chuyên Lịch sử, Trường THPT Chuyên Hạ Long, đoạt giải Nhất môn Sử năm nay, em cho biết: Đối với nhiều bạn, môn Lịch sử thường được cho là môn học khô khan, chỉ toàn các sự kiện, con số, phải học thuộc nhiều, nhưng đối với em đó là môn học vô cùng hấp dẫn, tạo cho em nhiều hứng thú. Ở nhà em có nhiều sách về Lịch sử, từ nhỏ em thường mang sách Sử ra đọc. Từ đó đã dần dần hun đúc niềm đam mê của em đối với môn Lịch sử và cảm thấy mình thêm yêu quê hương, đất nước.

Chia sẻ bí quyết học giỏi môn Lịch sử, Minh Tường cho rằng, điều cơ bản là phải nắm chắc các kiến thức trong sách giáo khoa. Đồng thời phải có sự tìm tòi, bổ túc thêm kiến thức cho mình qua mạng internet, đọc nhiều sách.

Minh Tường nói: Kỳ thi năm nay, em đạt 17/20 điểm. Đây là năm thứ 2 em tham gia thi đội tuyển quốc gia. Năm trước, em cũng đoạt giải Nhì. Chính vì thế, năm nay, em quyết tâm đoạt được giải Nhất và rất vui điều đó đã trở thành sự thật. Các câu hỏi năm nay rất khó, có nhiều điểm mới, phạm vi rộng hơn, nhiều câu hỏi mang tính bất ngờ về Lịch sử Việt Nam. Kết quả này có được em nghĩ phần lớn là sự quan tâm của tỉnh và nhà trường tạo điều kiện mọi mặt hỗ trợ cho chúng em được học khoảng 40 buổi do các chuyên gia, giáo sư có uy tín ở trong nước giảng dạy, hỗ trợ tiền ăn và chỗ nghỉ tập trung ôn luyện. Cùng với đó chúng em được các thầy cô chỉ bảo, dạy dỗ tận tình, nhất là cô giáo chủ nhiệm của em cô Vũ Thị Dung.

Phạm Lan Hương, cô bạn thân của Minh Tường, cũng cùng học chung đội tuyển Sử quốc gia năm lớp 11 chia sẻ: Minh Tường học đồng đều, tham gia tích cực các hoạt động của lớp. Bạn ấy thường hỗ trợ chúng em trong quá trình học tập, đặc biệt là môn Sử. 

Nói về tương lai, Minh Tường cho biết em vẫn còn phân vân trước sự lựa chọn theo học ngành cảnh sát hoặc ngành sư phạm, tiếp tục nghiên cứu về môn Lịch sử.

Giống như Minh Tường, Đỗ Hà Linh, lớp 12 chuyên Tiếng Trung, cũng vừa đoạt được giải Nhất tại Kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia năm nay. Cô học trò có vẻ bề ngoài cao, khuôn mặt thanh tú, ưa nhìn, giọng nói nhỏ nhẹ, học giỏi đồng đều các môn luôn được bạn bè, thầy cô yêu mến. Hà Linh chia sẻ: Em thích chữ Hán từ hồi học THCS. Càng đi sâu nghiên cứu, tìm hiểu, môn Tiếng Trung càng lôi cuốn sự say mê của em. Em cũng dành thời gian tìm hiểu văn hóa và sự phát triển của đất nước Trung Quốc. Cùng với sách giáo khoa, em mua thêm giáo trình Hán ngữ nâng cao để tự học.

Với kết quả giải Nhất trong Kỳ thi học sinh giỏi quốc gia năm nay, Hà Linh đủ điều kiện xét tuyển thẳng vào một số trường đại học trong nước song em dự định sẽ sang Trung Quốc để du học.

Theo Sở GD&ĐT, Kỳ thi năm nay, tỉnh Quảng Ninh đoạt 85 giải (tăng 26 giải so với Kỳ thi năm trước) với 2 giải Nhất, 23 giải Nhì, 28 giải Ba và 32 giải Khuyến khích. Trong đó, giải Nhất thuộc các môn Lịch sử và Tiếng Trung Quốc. 2 đội tuyển có 100% số học sinh dự thi đoạt giải là Sinh học và Tiếng Pháp. 4 đội tuyển có 90% số học sinh dự thi đoạt giải (Tin học, Vật lí, Hóa học, Tiếng Anh). 9/11 đội tuyển có từ 60% trở lên thí sinh dự thi đoạt giải.

Với kết quả tích cực trên, Quảng Ninh có 2 học sinh được Bộ GDĐT triệu tập tham dự Kỳ thi chọn đội tuyển Olympic các môn Hóa học và Tin học, dự kiến tổ chức vào tháng 3/2024. Số học sinh đoạt giải năm 2024 của tỉnh chiếm 78,70% số thí sinh dự thi, cao hơn tỷ lệ chung cả nước là 22,91%; tỷ lệ này cũng cao nhất trong 6 năm gần đây (năm 2023: 65,56%; năm 2022: 53,33%; năm 2021: 45,56%; năm 2020: 58,89%; năm 2019: 48,89%; năm 2018: 55,68%).

Kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia THPT năm học 2023 - 2024 có 70 đơn vị dự thi (gồm 63 Sở GDĐT, trường phổ thông dân tộc nội trú trực thuộc Bộ GDĐT và các trường THPT chuyên thuộc đại học, học viện, trường đại học). Kết quả thi của Sở GDĐT Quảng Ninh xếp thứ 8 trên 70 đơn vị dự thi; tính theo số lượng thí sinh đoạt giải, tăng 5 bậc so với Kỳ thi năm trước.

Giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu 

Cùng với những thành tích nổi bật của Kỳ thi học sinh giỏi quốc gia năm nay, thời gian qua, Quảng Ninh còn liên tiếp thu về những kết quả đáng ghi nhận, thể hiện sự bứt phá về chất lượng giáo dục. Cuộc thi sáng chế quốc tế Prix Eiffel 2022 tổ chức tại Paris (Pháp), học sinh Trường TH - THCS - THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm và Trường THCS Lý Tự Trọng, TP Hạ Long đã xuất sắc đoạt Huy chương Vàng. Cuộc thi Olympic khoa học quốc tế Hàn Quốc 2023 tại Seoul, Hàn Quốc, 5 em học sinh của trường THPT Hòn Gai đã xuất sắc giành Huy chương Vàng và giải Đặc biệt của Viện trưởng Viện Khoa học và Công nghệ tiên tiến Hàn Quốc. Cuộc thi Khoa học, kỹ thuật dành cho học sinh trung học cấp quốc gia năm học 2022-2023, học sinh của tỉnh đạt 2 giải Nhì, 2 giải Ba, tăng 3 giải so với năm học trước.

Kết quả phổ cập giáo dục - xóa mù chữ được duy trì, giữ vững và nâng cao. Hiện nay, Quảng Ninh được công nhận đạt phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 3, phổ cập giáo dục trung học cơ sở mức độ 2, đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi.

Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT và kỳ thi tốt nghiệp THPT năm học 2023-2024 được tỉnh quan tâm đặc biệt về mọi mặt. Ngành Giáo dục đã triển khai đồng bộ, kịp thời các quy định của Bộ GD-ĐT từ sớm. Quá trình từ ôn thi, chuẩn bị cơ sở vật chất và triển khai thi diễn ra nghiêm túc, an toàn tuyệt đối. Điểm trung bình bài thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT của Quảng Ninh là 5,50, cao hơn năm 2022 là 0,64 điểm. Có 110 thí sinh đạt điểm 10, tăng 29 em so với học trước.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023, toàn tỉnh có 67.943 thí sinh đạt điểm từ trung bình trở lên, đạt tỷ lệ 76,54% tổng số thí sinh dự thi. Điểm trung bình thi tốt nghiệp THPT toàn tỉnh là 6,23, xếp thứ 36/63 tỉnh, thành phố trong nước. Trong đó điểm trung bình nhóm công lập là 6,68; tự thục là 5,85, GDTX là 4,88. Tỷ lệ tốt nghiệp năm 2023 là 97,7%, cao hơn năm 2022 là 0,1%.

Bên cạnh sự nỗ lực vươn lên không ngừng nghỉ của thầy, trò ngành GD&ĐT, thì sự quan tâm đặc biệt của tỉnh từ cơ chế, chính sách, đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ... chính là yếu tố quan trọng để đưa chất lượng giáo dục, đào tạo của Quảng Ninh ngày một đi lên. Với quan điểm “Giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của các cấp ủy Đảng, chính quyền và của toàn dân, đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh”, trong những năm qua, tỉnh đã ban hành nhiều văn bản, hướng dẫn về cơ chế tài chính đối với lĩnh vực GD&ĐT.

Tiêu biểu: Nghị quyết số 35/2010/NQ-HĐND ngày 10/12/2010 của HĐND tỉnh, quy định: Định mức phân bổ cho lĩnh vực GD&ĐT theo nguyên tắc quỹ lương và các khoản đóng góp theo lương tối đa bằng 80%; chi thường xuyên khác tối thiểu bằng 20%. Nghị quyết số 38/2016/NQ-HĐND ngày 10/12/2016 của HĐND tỉnh, quy định: Định mức phân bổ cho lĩnh vực GD&ĐT theo nguyên tắc quỹ lương thực tế/biên chế được giao và hoạt động thường xuyên khác bằng số tiền tuyệt đối từ 20 triệu đồng - 30 triệu đồng/biên chế/năm, mức chi cố định và không phụ thuộc vào sự tăng giảm của quỹ lương theo biên chế hằng năm.

Theo đó, ngân sách Nhà nước đầu tư cho Giáo dục của tỉnh Quảng Ninh luôn đạt trên 20% tổng chi ngân sách hằng năm. Dự toán chi thường xuyên sự nghiệp giáo dục và đào tạo của tỉnh giai đoạn 2013-2022 là 37.751 tỷ đồng, chiếm 38% trong tổng dự toán chi thường xuyên (99.022 tỷ đồng). Bên cạnh đó, tỉnh đã quan tâm thu hút đầu tư xã hội hóa giáo dục. Trong giai đoạn 10 năm qua, tỉnh đã kêu gọi, thu hút đầu tư xây dựng 22 trường mầm non và 21 trường phổ thông tư thục, 1 trường liên cấp quốc tế (100% vốn đầu tư nước ngoài). Các chủ đầu tư xây dựng hệ thống phòng học, cơ sở vật chất, hệ thống phòng chức năng phụ trợ, trang sắm thiết bị dạy học với tổng kinh phí hàng ngàn tỷ đồng để từng bước xây dựng lộ trình phát triển thương hiệu các trường chất lượng cao.

Các quyết sách của tỉnh dành giáo dục, đào tạo thể hiện rõ tinh thần mạnh dạn đột phá. Nguồn ngân sách cho lĩnh vực này đều theo nguyên tắc năm sau cao hơn năm trước và cao hơn trung bình của cả nước. Trên cơ sở mở rộng các chính sách hỗ trợ của Trung ương, Quảng Ninh đã ban hành hàng loạt cơ chế, chính sách đặc thù hỗ trợ giáo dục - đào tạo từ bậc mầm non đến đại học, tạo động lực cho thi đua học tốt, dạy tốt, bảo đảm thực hiện thắng lợi sự nghiệp “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”.

Nổi bật nhất phải kể đến Nghị quyết số 63/2021/NQ-HĐND ngày 9/12/2021 của HĐND tỉnh ban hành quy định, chế độ thưởng trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của tỉnh Quảng Ninh và một số chính sách ưu đãi với Trường THPT Chuyên Hạ Long từ năm học 2021-2022 đến năm học 2025-2026. Theo đó, điều chỉnh tăng mức thưởng cao nhất cho học sinh giỏi quốc gia lên 50 triệu đồng; học sinh giỏi quốc tế 700 triệu đồng, cao nhất cả nước. Giáo viên hoặc nhóm giáo viên trực tiếp giảng dạy, ôn luyện, tập huấn, hướng dẫn, bảo trợ học sinh đoạt giải được thưởng bằng 50% tiền thưởng cho học sinh đoạt giải. Theo đó, tỉnh nằm trong tốp 20 tỉnh, thành thưởng lớn nhất cho học sinh giỏi và là tỉnh mạnh tay, chi thưởng cao nhất đối với học sinh đoạt giải quốc tế.

Quảng Ninh cũng là địa phương đi đầu cả nước hỗ trợ 100% học phí cho học sinh, trẻ mầm non ở các trường phổ thông công lập và ngoài công lập trong 2 năm học liên tiếp 2021-2022 và 2022-2023 nhằm chia sẻ khó khăn với phụ huynh, học sinh do ảnh hưởng của dịch COVID-19; đồng thời trợ cấp đối với trẻ em đang học mầm non dân lập, tư thục, là con công nhân, người lao động làm việc tại khu công nghiệp.

Theo thống kê từ năm 2016 đến nay, chi thường xuyên cho ngành giáo dục năm sau cao hơn năm trước với tổng mức chi 26.195 tỷ đồng. Trong đó, năm 2022 là 4.752 tỷ đồng. Bước vào năm học 2023 - 2024, ngành giáo dục Quảng Ninh đã “mạnh tay” ưu tiên chi gần 1.200 tỷ đồng để đầu tư xây dựng, trang sắm cơ sở vật chất trường học, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo, quan tâm phát triển trường học theo tiêu chí chất lượng cao. Qua đó kéo giảm khoảng cách giáo dục giữa các vùng, miền. Tiêu biểu là các trường: THPT Cẩm Phả, TP Cẩm Phả, tổng mức đầu tư trên 315 tỷ đồng. THCS&THPT Quảng La, xã Quảng La, TP Hạ Long với tổng mức đầu tư trên 197 tỷ đồng. THPT Bình Liêu có diện tích trên 2,7 ha, tổng mức đầu tư trên 95 tỷ đồng.

Nhờ đó, toàn tỉnh đã xây dựng được một hệ thống trường lớp đến tận các khe bản, vùng sâu, vùng xa, theo hướng kiên cố hóa, chuẩn hóa. Hầu hết các trường đều được địa phương quan tâm bố trí quỹ đất ở những vị trí khu vực trung tâm, thuận tiện cho con em nhân dân đến trường. Các trường học được xây mới, đưa vào sử dụng đều là những điểm nhấn về diện mạo hạ tầng tại các địa phương. Đến nay, toàn tỉnh đã có 638 trường mầm non, phổ thông, trung tâm GDNN-GDTX; tỷ lệ trường chuẩn quốc gia đạt gần 90%. Con số này là một minh chứng cho thấy sự quan tâm đặc biệt của tỉnh tới giáo dục. Cơ sở vật chất trường học đảm bảo đạt chuẩn, đồng bộ, hiện đại, giúp học sinh được thụ hưởng môi trường giáo dục tốt nhất, cả ở địa bàn trung tâm cũng như vùng khó khăn.

Các ngôi trường: THPT Trần Phú (TP Móng Cái); THPT Quảng Hà, THCS Hải Hà (huyện Hải Hà); THPT Hoàng Quốc Việt (TX Đông Triều); THPT Bạch Đằng (TX Quảng Yên); THPT Cô Tô (huyện Cô Tô); Tiểu học Đông Ngũ 1 (huyện Tiên Yên)… đang được đẩy nhanh thi công, để phấn đấu đến năm 2025 mỗi cấp học giáo dục phổ thông ở mỗi huyện có ít nhất một trường công lập, mỗi thành phố, thị xã có một trường THPT công lập theo tiêu chí chất lượng cao.

Một mùa xuân mới về mang theo thật nhiều ước vọng. Công cuộc đổi mới giáo dục phía trước vẫn còn nhiều gian nan, song với sự quan tâm của tỉnh, những thành quả mà ngành giáo dục đã đạt được chắc chắn sẽ tiếp thêm động lực để thầy, trò toàn ngành phấn đấu, đổi mới, sáng tạo, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đạt mục tiêu phấn đấu chậm nhất đến năm 2030 Quảng Ninh nằm trong nhóm 15 tỉnh, thành phố dẫn đầu cả nước về chất lượng phát triển giáo dục.