Dự án Du lịch sinh thái cộng đồng ở Quan Lạn: Vì sao chưa thể hiện thực hoá?

Hợp phần Tăng trưởng xanh đối với Dự án Du lịch sinh thái cộng đồng trên đảo Quan Lạn đã hoàn thành, xây dựng được 2 hành trình du lịch cũng như trang bị nhiều điều kiện nền tảng, để thúc đẩy du lịch cộng đồng trên đảo Quan Lạn. Tuy nhiên, cho tới nay sau khi bàn giao vẫn còn nhiều vướng mắc, chưa thể triển khai thuận lợi.

Nền tảng quan trọng thúc đẩy du lịch cộng đồng

Thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, chuyển từ “nâu" sang "xanh”, tháng 10/2015, UBND tỉnh đề xuất với JICA (Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản) xây dựng Dự án hỗ trợ kỹ thuật thúc đẩy tăng trưởng xanh khu vực Vịnh Hạ Long. Sau giai đoạn 1 lập kế hoạch, giai đoạn 2 Dự án thực hiện cuối năm 2016. Một trong những nội dung quan trọng là hợp phần Tăng trưởng xanh đối với Dự án Du lịch sinh thái cộng đồng trên đảo Quan Lạn. 

Cho tới thời điểm hiện tại, Dự án đã được triển khai, hoàn thành và bàn giao lại cho địa phương phát huy giá trị. Theo cách đó, chuyên gia dự án đã hỗ trợ, “cầm tay chỉ việc”, hướng dẫn cách thức để người dân, doanh nghiệp biết và nâng cấp dần các dịch vụ, cách làm du lịch. Đồng thời còn truyền đạt kinh nghiệm, phương pháp trong tư duy phát triển du lịch sinh thái bền vững. Nhờ đó, một “bộ khung” cơ bản đã được hình thành, nhằm thúc đẩy sự phát triển du lịch cộng đồng trên xã đảo. 

Theo đó, Dự án đã xây dựng thí điểm, triển khai mô hình du lịch sinh thái cộng đồng với 2 hành trình khám phá. Hành trình 1 mang tên: Lịch sử hào hùng và văn hóa đảo Quan Lạn, khai thác giá trị văn hoá lịch sử của đảo. Du khách sau khi thăm các di tích, danh thắng trên đảo, được chèo thuyền rồng trên dòng sông Mang lịch sử…

Hành trình 2 là Một ngày làm ngư dân, trải nghiệm đời sống truyền thống thường nhật trên đảo Quan Lạn. Hành trình này mang tính khám phá, tập trung vào những cảnh quan, trải nghiệm sinh kế truyền thống điển hình tại đảo Quan Lạn, như: Ngư nghiệp, nuôi trồng thủy sản, nông nghiệp.

Không chỉ vậy, Dự án còn trang bị những “hành trang” cơ bản để phục vụ hành trình và các hoạt động du lịch khác. Đó là hoàn thành nội dung tập gấp, sơ đồ 2 hành trình khám phá trên đảo Quan Lạn và xuất bản 10.000 ấn phẩm với 2 ngôn ngữ Anh và Việt.

Một trong những kết quả đáng chú ý là đào tạo nhân lực, nâng cao kỹ năng, hiện đại hoá về tư duy cho người làm du lịch. Theo đó, Dự án đã hỗ trợ tổ chức khóa học với 4 chuyên ngành: Tiếng Anh du lịch, Marketing du lịch, Hướng dẫn viên, Kỹ năng giao tiếp và quy tắc văn minh trong du lịch.

Qua đó, đã trang bị cho học viên là người dân bản địa những kiến thức cơ bản để phục vụ cho 2 hành trình khám phá; trang bị kiến thức về kỹ năng giao tiếp và văn hóa ứng xử trong hoạt động du lịch, Marketing du lịch...

Đặc biệt đã đào tạo và cấp chứng nhận cho 32 hướng dẫn viên tại điểm; 23/34 học viên về tiếng Anh du lịch. Nhờ đó, cho tới nay không ít hướng dẫn viên là người bản địa đã tác nghiệp rất tốt, được du khách đánh giá cao.

Đồng thời, Dự án cũng hỗ trợ xây dựng, chuẩn hóa các hạ tầng liên quan, thúc đẩy du lịch cộng đồng. Theo đó đã bàn giao 5 biển thông tin trên địa bàn 2 xã Quan Lạn, Minh Châu. Dù là dự án nhưng không đầu tư mà chỉ hướng dẫn, chuẩn hoá các thông tin, biển bảng... làm hình mẫu để địa phương làm theo, nhân rộng.

Ngoài ra, sau khi hoàn thiện, Dự án còn phối hợp với ngành du lịch hỗ trợ tổ chức chương trình farm-trip để chạy thử 2 hành trình khám phá, trong đó mời nhiều đại diện lữ hành, cơ quan báo chí truyền thông trong và ngoài tỉnh... để xúc tiến, quảng bá tour du lịch.

Điều đáng mừng, chương trình chạy trong farm-trip đảm bảo được lịch trình, sức hấp dẫn, nhận được nhiều đánh giá tích cực từ các đơn vị lữ hành, báo chí.

Nhiều vướng mắc chưa được tháo gỡ

Theo đánh giá của UBND huyện Vân Đồn, chương trình triển khai góp phần đa dạng hoá sản phẩm du lịch địa phương và được du khách đánh giá cao, đón nhận nồng nhiệt. Đặc biệt tác động tăng cường ý thức bảo vệ môi trường, nguồn lợi thuỷ sản, giữ gìn bản sắc văn hoá, vốn là chất liệu tốt để phát triển du lịch cộng đồng địa phương.

“Ngoài tác động thay đổi ý thức người dân, Dự án còn nâng cao nhận thức, cách làm du lịch, đào tạo nhân lực du lịch chuyên nghiệp... tác động tích cực tới những chương trình du lịch khác được triển khai sau đó. Tuy nhiên, để chương trình thí điểm lên khuôn đi vào thực tế còn rất nhiều vấn đề” - ông Bùi Duy Đông, Chi hội trưởng Chi hội Du lịch huyện Vân Đồn chia sẻ.

Có thể thấy, Dự án đã bước đầu tạo được những điều kiện thuận lợi cho việc triển khai chương trình du lịch sinh thái cộng đồng tại Quan Lạn. Và khả năng hiện thực hoá của 2 chương trình thí điểm được lữ hành, du khách hoan nghênh là khá cao. Những tưởng dự án, đặc biệt là 2 hành trình du lịch sẽ được triển khai thuận lợi, tuy nhiên sau khi bàn giao vẫn còn nhiều vướng mắc, khiến cho Dự án, kể cả 2 hành trình thí điểm làm hình mẫu cho phát triển du lịch cộng đồng, vẫn chưa thể đi vào triển khai thực tế.

Theo đánh giá, lực lượng tham gia phần đông là cộng đồng nên chưa có kinh nghiệm triển khai. Cụ thể, với hành trình Một ngày làm ngư dân, khi bước đầu mẫu chương trình có kết quả, mang lại nhiều trải nghiệm mới cho du khách, thu hút được nhiều người tham gia và có thể khai thác được nhiều thời điểm khác nhau trong một ngày.

Tuy nhiên, vì là hoạt động tạo được sự quan tâm, ấn tượng với du khách, trong khi đó chưa có sự quản lý, giám sát chặt nên hiện nay rất nhiều người tại địa phương cũng đã tự thiết kế hành trình cho du khách, không theo khuôn mẫu đã được tư vấn, xây dựng. Việc này cũng gây ra khó khăn trong vấn đề quản lý, vận hành chung của Ban Du lịch sinh thái cộng đồng trên đảo.

Với hoạt động trải nghiệm của hành trình Lịch sử hào hùng và văn hóa đảo Quan Lạn, các địa điểm triển khai hành trình có vị trí thuận lợi. Tuy nhiên, các khu vực trên đều nằm trong diện chờ quy hoạch chung Khu kinh tế Vân Đồn nên ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình triển khai và khai thác lâu dài.

Trong đó, hoạt động trải nghiệm bơi thuyền trên sông Mang có tính chất then chốt, hấp dẫn du khách... cũng gặp nhiều vướng mắc về hạ tầng, cơ sở vật chất như: Hệ thống bến cảng dành riêng cho hoạt động trải nghiệm, nhà vệ sinh, nhà chờ... cho khách chưa có.

Đặc biệt, đôi thuyền rồng - mấu chốt để thực hiện hoạt động trải nghiệm đua thuyền rồng trong hành trình khám phá lịch sử trên dòng sông mang... lại chưa được trang sắm. Qua nhiều lần tháo gỡ nhưng UBND huyện Vân Đồn vẫn chưa tìm ra hướng giải quyết.

Nhiều người đặt câu hỏi, liệu có thể tận dụng thuyền trong Lễ hội chèo bơi truyền thống của Quan Lạn không? Tuy nhiên, thuyền rồng trong trải nghiệm này mang tính cách điệu, quy mô nhỏ cho chừng 12 khách nên không thể dùng thuyền rồng lớn ở Lễ hội với 50-60 người chèo. Cùng với việc thiếu nguồn đầu tư, vấn đề cấp phép hoạt động, tiêu chuẩn đảm bảo an toàn đường thuỷ, quản lý... cần được tính tới trước khi đưa vào hoạt động.

Ngoài những vướng mắc chưa có lời giải, có thể nói tình trạng trên một phần quan trọng là bởi hiện vẫn chưa có một quy chế hoạt động chính thức để triển khai, điều hành một cách quy củ.

Theo Quyết định của UBND huyện Vân Đồn, Ban Du lịch sinh thái cộng đồng trên đảo Quan Lạn đã được thành lập từ tháng 6/2017, để thực hiện dự án. Tuy nhiên, từ đó cho tới nay vẫn chưa có quy chế hoạt động chính thức, kể cả khi Dự án hoàn thiện, bàn giao được khoảng 2 năm nay... Đây chính là “xương sống” của hoạt động, là cơ sở để các bên căn cứ vào đó triển khai một cách chính thức, quy củ và có quản lý tốt.

Có thể thấy, đó chính là nguyên nhân khiến 2 chương trình du lịch có khả năng hiện thực hoá cao, thế nhưng tới nay vẫn chưa thể chính thức đi vào hoạt động. Và từ đó, mục đích, ý nghĩa tốt đẹp của Dự án cũng chưa thành hiện thực.

Bởi về lâu dài, trên cơ sở thí điểm, dự án sẽ xây dựng, hoàn thiện quy trình cho du lịch sinh thái, giúp địa phương nâng cao năng lực quản lý, xác lập những quy chế, giá trị phải gìn giữ, bảo vệ... Đó là chuẩn mực để các đơn vị vào đầu tư phải tuân thủ, thậm chí phải thực hiện tốt hơn các quy chế, quy định này.

Vì thế trong thời gian tới, huyện Vân Đồn cần đẩy nhanh việc hoàn thiện Quy chế hoạt động du lịch sinh thái cộng đồng đảo Quan Lạn, tìm các nguồn lực, phương hướng để khắc phục vướng mắc đang tồn tại nhằm phát huy giá trị dự án, xây dựng các sản phẩm du lịch cho địa phương.