Gìn giữ "kho báu" Bái Tử Long

Nằm ở vùng Đông Bắc của Việt Nam, Vịnh Bái Tử Long rộng trên 1.000km2, bao gồm hơn 600 hòn đảo lớn nhỏ, trong đó có nhiều đảo lớn và có dân sinh sống. Vịnh Bái Tử Long được tạo hoá ban cho phong cảnh thiên nhiên thơ mộng, hữu tình với những hòn đảo đẹp (hòn Đũa, hòn Thiên Nga), nhiều bãi biển hoang sơ nổi tiếng (Quan Lạn, Minh Châu, Ngọc Vừng...) các di tích lịch sử (đình - chùa Quan Lạn), di chỉ khảo cổ (Ngọc Vừng, Soi Nhụ, Hà Giắt)... Nhiều du khách khi đến Quảng Ninh từng ví von nếu như Vịnh Hạ Long giống một cô gái có vẻ đẹp rực rỡ, thì Vịnh Bái Tử Long như một cô thiếu nữ tinh khôi, đầy mê hoặc.

Vẻ đẹp nên thơ của Vịnh Bái Tử Long.

Nơi giao hoà của đất và biển

Xuất phát từ cảng Cái Rồng, chiếc xuồng máy đưa chúng tôi và những cán bộ của Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long vượt qua vùng biển nước mênh mông tiến vào vùng lõi của Vịnh Bái Tử Long. Non trưa tháng 6, khi chúng tôi đang say sưa ngắm nhìn vẻ đẹp của Vịnh Bái Tử Long thì trời bỗng đổ mưa. Nhìn ra xa, khắp mặt biển bốc lên một làn hơi nước mờ mờ, trông như một tấm thảm màu trắng xốp, tuyệt đẹp.

Nhìn chúng tôi háo hức khi gặp cơn mưa rào bất chợt, anh Trần Văn Hiến, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long, chia sẻ: Mưa cũng là một yếu tố góp phần tạo cho Vịnh Bái Tử Long những nét quyến rũ hiếm có. Bởi, những cơn mưa qua hàng trăm triệu năm đã tác động, kiến tạo nên hình thù của các đảo đá và các hang động tuyệt đẹp trên Vịnh Bái Tử Long như ngày nay...

Tiến vào trung tâm của Vịnh Bái Tử Long, chúng tôi như lạc vào một thế giới cổ tích bởi những đảo đá bồng bềnh trên mặt biển khiến người ta liên tưởng đến những nhân vật trong các câu chuyện cổ tích. Ở những góc độ khác nhau, đảo đá mang đến những liên tưởng khác nhau. Như hòn Thiên Nga, nhìn ở một góc sẽ thấy giống hình thiên nga, còn khi nhìn trực diện lại giống như con lạc đà con… Nhưng vẻ đẹp của Vịnh Bái Tử Long không chỉ nằm ở những đảo đá mà chính những đảo đất đã mang đến sự sống, mang đến sự hấp dẫn riêng biệt cho vùng vịnh này. Những đảo đất trên Vịnh Bái Tử Long như sự giao hoà của đất và biển, mang đến những cánh rừng nhiệt đới nhấp nhô tầng tán phủ kín trên sườn núi, mang đến màu xanh ngút ngàn của cây, của rừng, mang đến những bãi cát đẹp đến mê hoặc lòng người… Nhiều đảo đất trên vịnh có dân cư sinh sống, chăn nuôi, trồng trọt như Quan Lạn, Minh Châu, Ngọc Vừng, Đông Chén, Thẻ Vàng... đặc biệt có đảo Khỉ (đảo Rều) nằm cách TP Cẩm Phả không xa.

Cán bộ Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long phối hợp với các lực lượng chức năng huyện Vân Đồn lập biên bản một trường hợp xây dựng công trình nhà ở trái phép trên Vịnh.

Cũng chính nhờ sự giao hoà của đất và biển mà Vịnh Bái Tử Long có rất nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Anh Hiến cho biết: Theo thống kê, hệ thực vật hiện trên vùng vịnh Bái Tử Long có 780 loài, 468 chi, 135 họ thuộc 5 ngành thực vật bậc cao có mạch. Trong đó có 21 loài thực vật quý hiếm được ghi trong Sách đỏ Việt Nam (năm 1996) và 10 loài có tên trong các phụ lục IA, IIA của Nghị định 32/2006/CP-NĐ của Chính phủ quy định danh sách các loài động, thực vật quý hiếm cần bảo vệ. Các loại động vật biển gồm 391 loài, hầu hết đều là loài hải sản có giá trị kinh tế cao và có giá trị khoa học rất lớn. Trong đó có nhiều loài quý hiếm như bào ngư, hải sâm, sá sùng…

Chung tay gìn giữ báu vật của thiên nhiên

Những năm qua, do tác động của biến đổi khí hậu, nhất là do sự thiếu ý thức của một bộ phận người dân nên cảnh quan, môi trường, cũng như sự đa dạng sinh học của Vịnh Bái Tử Long đang chịu nhiều tác động tiêu cực. Nổi bật là cách đây vài năm, trên vùng Vịnh Bái Tử Long này rộ lên tình trạng khai thác cát, đá trái phép và chặt cây quý hiếm trên các đảo đá để bán cho Trung Quốc. Tình trạng này không chỉ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan môi trường mà còn làm giảm sự đa dạng sinh học của Vịnh Bái Tử Long… Để kịp thời xử lý, ngăn chặn các hành vi huỷ hoại môi trường Vịnh, những năm qua, Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long, Vườn Quốc gia Bái Tử Long và chính quyền các địa phương liên quan đã tích cực tổ chức các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về vấn đề này. Đồng thời, thường xuyên tiến hành giám sát các hoạt động KT-XH cũng như việc ngư dân xây dựng nhà cửa, nhà bè, phao xốp, sinh hoạt, nuôi trồng thuỷ sản của người dân, xả thải ra môi trường Vịnh...

Đến thôn Nà Sắn, xã Bản Sen, chúng tôi được ông Nguyễn Văn Báu, một chủ bè nuôi thuỷ sản trên Vịnh, cho biết: Được sự tuyên truyền của cán bộ Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long, người dân chúng tôi đã ý thức rõ hơn về ý nghĩa quan trọng của việc bảo vệ môi trường, cảnh quan trong Vịnh. Bởi, nếu không bảo vệ tốt môi trường thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc nuôi trồng thuỷ sản của chúng tôi. Chính vì thế, hiện nay người dân sống trên Vịnh không còn xả rác xuống biển và đánh bắt hải sản theo hình thức tận diệt nữa.

Cán bộ Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long tổ chức tuyên truyền về các giá trị Vịnh Bái Tử Long cho ngư dân xã Bản Sen.

Chúng tôi tiếp tục đến thăm bè nuôi trồng thuỷ sản của gia đình bà Bùi Thị Bắc ở cùng thôn khi mặt trời gần đến đỉnh đầu. Nhìn vào lồng nuôi thuỷ sản của gia đình bà chúng tôi thấy rõ từng đàn cá song, cá trai tung tăng bơi lội. Gặp chúng tôi, bà Bắc vui vẻ khoe: Người dân chúng tôi mấy năm trước làm ăn thất bát nhiều vì tình trạng nguồn nước trong vùng bị ô nhiễm do hoạt động xả thải ra môi trường. Nhưng khi được tuyên truyền chúng tôi đã hiểu nên tự bảo nhau cùng tham gia giữ gìn cảnh quan, môi trường trong Vịnh và không lên các đảo đá để chặt cây, khai thác đá về làm kè nữa... Nhờ đó, những năm gần đây môi trường trong khu đã được cải thiện hơn, việc nuôi trồng thuỷ sản của ngư dân đã bắt đầu phát triển trở lại.

Ông Nguyễn Văn Huy, cán bộ Trạm bảo vệ Bản Sen thuộc Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long cũng cho biết: Bước đầu tổ chức tuyên truyền cho ngư dân về bảo vệ môi trường vịnh, chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với phương châm “mưa dầm thấm lâu”, bà con đã hiểu và cùng tham gia bảo vệ cảnh quan, môi trường biển. Đặc biệt, nhờ tuyên truyền người dân đã không còn khai thác thuỷ sản theo hình thức huỷ diệt và hơn thế, hễ thấy người lạ vào các đảo khai thác đá, chặt phá cây rừng và hút cát trên biển là người dân lập tức gọi điện báo tuần tra theo dõi.

Với những hành động quyết liệt, đồng bộ từ phía các cơ quan quản lý và nhất là sự tham gia bảo vệ của cả cộng đồng dân cư, đến nay tình trạng vi phạm các quy định về bảo vệ cảnh quan, môi trường vịnh đã giảm hẳn. Nổi bật, từ đầu năm đến nay, Trung tâm Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long đã tổ chức được 115 lượt tuyên truyền về các giá trị Vịnh Bái Tử Long và các quy định liên quan đến công tác quản lý, bảo tồn Vịnh Bái Tử Long, phối hợp tổ chức được trên 129 lượt tuần tra, kiểm soát trên vịnh. Kết quả đã nhắc nhở hàng chục trường hợp đánh bắt thuỷ hải sản theo hình thức tận diệt, xử lý 1 tàu hút cát trái phép, 2 trường hợp khai thác trái phép trầm phất dụ, 2 trường hợp xây dựng các công trình trái phép trên các đảo đá thuộc Vịnh Bái Tử Long…

Trước khi chia tay chúng tôi, anh Hiến chia sẻ thêm: Bảo tồn Vịnh Bái Tử Long là việc làm hết sức cấp thiết. Và nếu không có ngay những hành động quyết liệt, đồng bộ từ phía các cơ quan quản lý và nhất là sự tham gia bảo vệ của cả cộng đồng thì cảnh quan môi trường Vịnh Bái Tử Long sẽ khó giữ được những giá trị địa chất, địa mạo và sự đa dạng sinh học hiếm có của nó.

Nguyễn Chiến