Hai lần được nhận Huy hiệu Bác Hồ

17 tuổi, cô đoàn viên Phạm Thị Vách (sinh năm 1940, tại xã Hùng Cường, Kim Động, Hưng Yên) đã nổi tiếng trong các phong trào thủy lợi “vắt đất ra nước, thay trời làm mưa”, “nghiêng đồng đổ nước ra sông”.

Lần thứ hai trong đời, “bé Vách” (nữ, thứ hai từ phải) được gặp Bác Hồ tại Đại hội anh hùng chiến sĩ thi đua toàn quốc lần 3, tháng 5-1962 - Ảnh: Đ.Bình chụp lại từ ảnh tư liệu gia đình

Tuổi đôi mươi, Vách là kiện tướng thủy lợi. 22 tuổi được phong Anh hùng lao động, và hai năm sau trở thành đại biểu Quốc hội liên tiếp ba khóa III, IV, V. Tự hào hơn, “nữ Sơn Tinh” Phạm Thị Vách đã vinh dự hai lần được nhận Huy hiệu Bác Hồ.

Tuổi gần thất thập nhưng nữ anh hùng Phạm Thị Vách vẫn nhanh nhẹn, khỏe mạnh, vẫn tinh anh phụ giúp con dâu bán hàng ngay tại nhà ở thị trấn Lương Bằng (huyện Kim Động). Nhớ lại chuyện 50 năm trước, người đàn bà nhỏ nhắn đưa tay vuốt hai khóe miệng thắm đỏ quết trầu, khoe hàm răng hạt na đen nhánh, chậm rãi kể...

Cuối năm 1958, khi về thăm đại công trường Bắc Hưng Hải, Bác Hồ nghe chuyện cô kiện tướng thủy lợi, đã gửi huy hiệu nhờ bí thư tỉnh ủy Hưng Yên tặng lại cho Vách...

Tuổi gần “thất thập” nhưng AHLĐ Phạm Thị Vách vẫn khỏe mạnh, nhanh nhẹn và tinh anh - Ảnh: Đ.Bình

Chỉ hơn một năm sau, năm 1960, Bác lại về thăm Hưng Yên và đích thân Người trao huy hiệu lần hai của mình cho Vách. “Tôi không thể nào quên được ngày hôm đó. Bác về Hưng Yên (khi đó luôn dẫn đầu miền Bắc về làm thủy lợi) dự Hội nghị tổng kết công tác thủy lợi toàn miền Bắc. Sau khi nghe báo cáo thành tích làm thủy lợi, Bác hỏi bí thư tỉnh ủy Lê Quí Quỳnh về những điển hình nữ có nhiều không.

Bí thư Quỳnh dẫn tôi lên, Bác cười tươi lắm, gọi tôi là “bé Vách”. Rồi Bác hỏi hội nghị: “Mọi người thấy thành tích của bé Vách có tốt không? Mọi người có đồng ý để Bác tặng bé Vách huy hiệu lần thứ hai không?”. Cả hội trường đều hô to “đồng ý ạ”. Không chỉ trực tiếp gắn huy hiệu trước hội nghị, lời dặn của Bác khi tặng huy hiệu cho bà làm bà nhớ mãi: “Cháu làm tốt rồi, học tập tốt rồi thì phải làm tốt hơn nữa, học tốt hơn nữa. Phải gần gũi lắng nghe quần chúng, học tập quần chúng để mà làm”.

Theo lời Bác, cô thôn nữ  Phạm Thị Vách quyết đi học thêm. Học bổ túc cấp III xong, cô được bầu giữ chức chủ nhiệm HTX, rồi chủ tịch xã, bí thư đảng ủy xã khi tuổi mới chỉ ngoài đôi mươi. Vinh dự hơn, tháng 5-1962, Vách được bầu đi dự Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần 3 tại Hà Nội. Tại đây, một lần nữa “bé Vách” lại được gặp Bác Hồ. Đêm trước đại hội, Bác mời các đại biểu trẻ, đại biểu nữ đến Phủ Chủ tịch, “đãi” kẹo.

Thấy Vách rụt rè, Bác cười tươi: “Bé thế mà là anh hùng đấy, giỏi quá. Nhưng sao bé Vách không ăn kẹo đi, các cháu trai khác ăn mất phần bây giờ”. Rồi Bác ân cần hỏi chuyện chồng con của Vách. Vách trả lời: “Cháu đợi nước nhà thống nhất mới tính”. Bác cười bảo: “Cháu là con trai như mấy anh kia đâu mà đợi. Con gái có thì, lo làm, lo cho dân thì cũng phải lấy chồng chứ”.

Tại đại hội, với những thành tích đóng góp trong công tác thủy lợi, nhất là những sáng kiến và liên tục là “kiện tướng”, chiến sĩ thi đua bốn năm liền, Phạm Thị Vách đã được phong Anh hùng lao động - và chị là người duy nhất (lại là nữ) trong số hàng vạn người tham gia “đại công trường” thủy nông Bắc Hưng Hải được đón nhận vinh dự ấy khi mới tròn 22 tuổi. Cũng năm ấy, Vách được đứng trong hàng ngũ Đảng Cộng sản.