"Khi cán bộ biết làm kinh tế thì bà con dễ nghe theo hơn"

Là thạc sỹ lâm nghiệp, ông Lý Văn Diểng, dân tộc Sán Dìu, hiện là Chủ tịch Hội Nông dân huyện Tiên Yên, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Hà Lâu. Ông Diểng đã từng vận động người dân địa phương trồng mới hàng nghìn ha rừng, hàng trăm vườn ươm cây giống nhưng thành công nhất với ông Diểng là việc nhân giống nguồn gen con gà bản địa của Tiên Yên.

Ông Lý Văn Diểng.

- Là một thạc sĩ lâm sinh nhưng lại chuyên tâm nghiên cứu gà. Vậy cơ duyên nào khiến ông chuyển hướng từ nghiên cứu “cây” sang “con”?

+ Trong một lần tiếp khách, tôi có giới thiệu đặc sản gà Tiên Yên và mời khách dùng bữa cơm thân mật. Khi cắn miếng thịt gà đầu tiên, một vị khách thốt lên: Đây không phải thịt gà Tiên Yên! Tôi điếng người vì xấu hổ, bản thân là người dân bản địa, đến một con gà râu cũng không có để mời khách. Sau bữa ăn ấy, tôi không biết giải thích thế nào chỉ biết xin lỗi và hứa với tất cả mọi người là sẽ nuôi gà Tiên Yên...

- Theo tôi biết, gà là giống rất dễ lai tạp. Gà Tiên Yên thuần chủng còn lại rất ít và nếu có tìm được vài cặp thì quá trình nhân giống cũng rất khó vì tỷ lệ đậu trứng không cao. Phải chăng, phương pháp thụ tinh nhân tạo cho gà mà ông nghiên cứu đã giải quyết vấn đề đó?

+ Đúng là gà thả tự nhiên dễ lai tạp và tỷ lệ trứng có phôi thường không cao. Với mục đích tiếp tục phát triển giống gà Tiên Yên, năm 2014, Sở Khoa học - Công nghệ phối hợp với huyện Tiên Yên hỗ trợ Công ty CP Phát triển chăn nuôi và nông - lâm - ngư nghiệp Phúc Long (trụ sở tại thôn Đồng Mộc, xã Đông Ngũ, huyện Tiên Yên - PV) triển khai dự án ứng dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo cho gà Tiên Yên.

Giai đoạn đầu mới áp dụng công nghệ sản xuất giống gà bằng thụ tinh nhân tạo do kinh nghiệm còn hạn chế nên năng suất trứng ấp thành phẩm chỉ đạt 700 - 800 con/1.000 quả trứng ấp. Đến nay, tỷ lệ trứng thành phẩm đạt hơn 900 con/1.000 quả trứng ấp. Qua việc ứng dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo sẽ tăng được tỷ lệ ấp nở giống gà Tiên Yên, góp phần tăng sản lượng thương phẩm cho thị trường, đồng thời bảo tồn, phát triển và duy trì nguồn gen quý của gà Tiên Yên.

Ông Lý Văn Diểng giới thiệu một con gà Tiên Yên đẹp được nhân giống và nuôi tại Công ty CP Phát triển chăn nuôi và nông - lâm - ngư nghiệp Phúc Long.

- Và như vậy, ông không chỉ nuôi gà đãi khách mà còn tạo ra một sản phẩm hàng hóa?

+ Không những vậy, chúng tôi còn bán con giống gà Tiên Yên cho bà con trong huyện nuôi ở các trang trại. Vừa rồi, sau khi khai trương phiên chợ vùng cao Hà Lâu nhiều du khách muốn mua gà làm quà nhưng gà còn sống thì khó vận chuyển. Lãnh đạo huyện đã yêu cầu chúng tôi phải có sản phẩm gà Tiên Yên đã giết mổ sẵn đóng vào túi nilon chân không. Chúng tôi đã thực hiện sản phẩm đó. 

Ông Lý Văn Diểng trò chuyện với dân bản và du khách.

- Để nhân rộng đàn gà thì nguồn gen của chúng cũng được lai tạo từ phương pháp thụ tinh nhân tạo kể trên?

+ Con giống được Công ty CP Phát triển chăn nuôi và nông - lâm - ngư nghiệp Phúc Long của chúng tôi cung cấp. Chúng tôi tạo ra gà giống từ phương pháp thụ tinh nhân tạo trên cơ sở nguồn gen là những con gà bố mẹ đặc trưng gà Tiên Yên trong đó có một số con gà được chọn từ các xã, trong đó có xã Hà Lâu. Không dừng ở đó, Công ty chúng tôi vừa cung cấp gà giống, gà thương phẩm, vừa hỗ trợ, tư vấn kỹ thuật chăn nuôi, cung cấp thức ăn và thuốc phòng bệnh cho gà. Ở xã Hà Lâu, đã có hợp tác xã nuôi gà với nhiều xã viên. Người nông dân Hà Lâu đã yên tâm chăm sóc gà, không còn phải loay hoay, thấp thỏm lo đầu vào, tìm đầu ra cho gà nữa. Trên phạm vi cả huyện, số hội viên nông dân nuôi gà Tiên Yên với số lượng từ 500 con trở lên thì trên 360 hộ, còn nếu tính quy mô dưới 500 con gà thì gần như hộ nào cũng nuôi. 

- Đàn gà Tiên Yên ở Hà Lâu hiện nay thế nào thưa ông?

+ Từ năm 2018, xã Hà Lâu đã triển khai Dự án nuôi gà thương phẩm thương hiệu Tiên Yên. Hiện nay, đàn gà cũng phát triển lên đến hơn 100.000 con và đã tìm được đầu mối tiêu thụ sản phẩm. Đàn gà Tiên Yên ở Hà Lâu hiện nay lớn nhất trong cả huyện. Xã xác định thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới phải gắn chặt với đề án Chương trình 135, cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp gắn với triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, nâng cao nhận thức cho người dân tích cực hưởng ứng các chương trình xây dựng nông thôn mới, xây dựng nông thôn kiểu mẫu. Xã Hà Lâu cũng kiên trì triển khai đề án “Hai cây, một con” là sản phẩm chủ lực hiện có của địa phương, hình thành chuỗi giá trị trên cơ sở góp phần vào Đề án chương trình OCOP huyện Tiên Yên giai đoạn 2017 - 2020.

Ông Lý Văn Diểng thăm mô hình ớt chỉ thiên ở bản Bắc Buông, xã Hà Lâu.

- “Hai cây, một con” là thế nào? Ông có thể nói rõ hơn?

+ Hai cây một con là cây chanh đào, cây ớt chỉ thiên thụ phấn công nghệ cao và con gà Tiên Yên bản địa chúng tôi coi là những cây trồng, vật nuôi có thế mạnh ở xã Hà Lâu hiện nay. Trong đó con gà Tiên Yên là sản phẩm chủ lực. Cùng với hiệu quả từ mô hình cây chanh đào và cây ớt chỉ thiên, con gà Tiên Yên đã góp phần khẳng định phương châm phát triển “hai cây, một con” của xã Hà Lâu hiện nay đang đi đúng hướng. Từ góc độ người làm nông nghiệp chúng tôi rất mừng cho bà con nông dân Hà Lâu cũng như nhiều bà con khác trong huyện.

- Thưa ông, như ông vừa nói ở trên trong những chợ phiên vùng cao vừa được phục dựng và những hội chợ khác nữa, sản vật Tiên Tên sẽ được đưa vào bày bán chứ?

+ Chợ phiên vùng cao thực ra là phục dựng bởi trước đó đã có phiên chợ kiểu này rồi. Tuy nhiên, không quy mô quy củ, người đi chợ dần ít đi và hoạt động của chợ phiên ngày càng mai một. Cách đây chừng 7 năm xã thấy rằng cần đánh thức chợ này, các cuộc họp đã đưa ra bàn những chưa làm được. Năm 2017, Đảng ủy chính quyền xã đã bàn bạc, xây lại phục dựng chợ nhưng đến bây giờ mới làm được.

Ông Lý Văn Diểng chăm sóc đàn gà.

Hiện nay, xã đã xây dựng kế hoạch chợ phiên nhằm tăng cường, thúc đẩy hoạt động chợ phiên có hiệu quả, kết hợp khai thác tiềm năng về văn hóa đặc sắc và để trở thành một sản phẩm hoạt động du lịch trải nghiệm văn hóa cộng đồng.

Chúng tôi tin rằng phiên chợ vùng cao với đời sống văn hóa tinh thần và con người nơi đây luôn thân thiện, hiếu khách, những làn điệu hát then, hát pả dung, hát sáng cố, cùng với những vẻ đẹp hoang sơ, kì vĩ của núi rừng sông suối, những trầm tích cách đây nhiều triệu năm .v.v. Tôi tin tất cả điều đó sẽ tạo ra sự hấp dẫn cho du lịch.

Phiên chợ vùng cao Hà Lâu phục dựng với mục tiêu trước mắt là động viên bà con đưa ngày càng nhiều hơn những nông, lâm thổ sản, trong đó có gà Tiên Yên vào chợ mà đỡ phải đi xa vất vả.

Anh biết đấy,địa hình xã Hà Lâu toàn đồi núi dốc, chia cắt mạnh bởi hệ thống sông suối, độ cao trung bình của Hà Lâu lên đến 450 mét so với mực nước biển, xã có tới 99% là đồng bào dân tộc thiểu số, với đời sống lao động sản xuất lấy nghề nông - lâm nghiệp là chủ đạo.

Vì thế, ở đây dân bản mà đem xuống thị trấn huyện thì rất xa nên việc có một phiên chợ vùng cao họp hàng tuần ở Hà Lâu là rất có ý nghĩa với đời sống của bà con. Tôi nói ví dụ như con gà Tiên Yên ở Hà Lâu sẽ mang nhiều xuống chợ. Muốn vậy phải chuẩn bị cách thức giết mổ, cho gà vào hút chân không, đeo nhẫn cho gà có mã vạch truy xuất nguồn gốc chỉ dẫn địa lý để thuận tiện cho du khách mỗi khi đến Tiên Yên là dễ dàng mua được sản phẩm địa phương (OCOP) mang về.

Cách sơ chế gà sau khi giết thịt đã làm nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời giúp sản phẩm dễ vận chuyển tới tay du khách, đến các nhà hàng khách sạn. Cùng với gà Tiên Yên, nông dân huyện nhà đã có 7 sản phẩm OCOP tương tự được quảng bá rộng rãi và thực khách ưa chuộng.

Ông Diểng cùng bà con nông dân người Dao Thanh Y trồng chanh đào.

- Từng là Bí thư Đảng ủy xã Hà Lâu và nay là Chủ tịch Hội Nông dân huyện nhưng ông còn trực tiếp làm kinh tế, trồng rừng, nuôi gà. Có vẻ như ông hơi khác biệt?

+ Muốn nói người khác nghe thì mình phải nêu gương chứ. Muốn nói để anh em làm kinh tế thoát nghèo vươn lên làm giàu thì mình phải làm trước để anh em theo. Tôi nghĩ nói được thì phải làm được. Hơn nữa cán bộ mà làm kinh tế tốt thì sẽ dễ lãnh đạo hơn chứ sao. Muốn vận động dân làm kinh tế thoát nghèo thì mình cũng phải biết làm kinh tế chứ (cười).

Nhìn chung, trong thời gian qua, các hội viên nông dân trên địa bàn huyện đã thường xuyên tham gia các lớp tập huấn, phổ biến, hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi do tỉnh, huyện hội tổ chức. Qua đó, họ đã vận dụng linh hoạt vào điều kiện thực tiễn tại hộ gia đình để sản xuất kinh doanh hiệu quả. Tính riêng năm 2019, huyện có trên 4.200 hộ nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi. Nhiều nông hộ đã chủ động thành lập hợp tác xã, liên kết xây dựng vùng sản xuất tập trung, gắn sản xuất với tiêu thụ để nâng cao thu nhập và xây dựng thương hiệu cho nông sản. Qua đó, góp phần hoàn thành các chỉ tiêu về thu nhập, kinh tế và hình thức tổ chức sản xuất trong bộ tiêu chí nông thôn mới.

-Cám ơn ông về cuộc trò chuyện này!

Phạm Học (Thực hiện)