Khu di tích lịch sử Khe Tù

Di tích Khe Tù ở Tiên Yên là chứng tích lịch sử, ghi dấu tấm gương những chiến sĩ cộng sản kiên trung đã dâng hiến trọn đời mình vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Đây cũng là nơi giáo dục, nâng cao ý thức trách nhiệm của xã hội, nhất là thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.

Theo hồ sơ di tích, trong thời kỳ chiếm đóng tại Tiên Yên, thực dân Pháp đã xây dựng một nhà tù lớn và bệnh viện quân y ở khu ven sông Phố Cũ, nhân dân địa phương vẫn quen gọi là “Khe Tù”. Tại khu vực này, thực dân Pháp cho lập nhiều đồn bốt, kho tàng, bến cảng kiên cố, nhiều lô cốt canh gác chốt giữ các điểm cao xung quanh và bố trí hai hệ thống nhà giam để nhốt tù nhân. Đồng thời, dựng lên máy chém và xây hệ thống hầm ngầm để thủ tiêu các tù nhân cộng sản. 

Tháng 5/1949, tại Khe Tù, các tù nhân cộng sản và một số lính ngụy được ta giác ngộ làm nội gián, đã tổ chức đánh chìm, đốt cháy 7 sà lan chở đầy quân trang, quân dụng và xăng dầu của lính Pháp đang neo đậu ở bến cảng bờ sông, làm cho 2 sà lan chìm ngay tại chỗ; đốt cháy và tiêu hủy các kho xăng dầu ngoài trời và toàn bộ hệ thống hàng rào thép gai bao quanh nhà tù. Sau trận phục kích, mọi hoạt động của địch, nhất là việc hành quân cơ động bằng xe cơ giới đã bị tê liệt trong một thời gian dài.

Sau ngày giải phóng Tiên Yên, Khe Tù đã trở thành chứng tích chiến tranh, nơi ghi dấu tội ác tột cùng của thực dân Pháp đối với các chiến sĩ cộng sản và đồng bào ta. Hơn một nửa thế kỷ đã trôi qua, cùng với sự tàn phá của thời tiết, lũ lụt, nên các chứng tích mang dấu ấn lịch sử tại Khe Tù cũng đã bị hư hỏng và mất dần. Hiện nay, chỉ còn lại bệ máy chém, chiếc giếng được cho là nơi phi tang xác chiến sĩ cộng sản và một ngôi miếu thờ cúng các liệt sĩ.

Ngày 13/12/2011, UBND tỉnh đã công nhận Khu di tích lịch sử Khe Tù là Di tích cấp tỉnh, nhằm để bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị lịch sử, trở thành nơi giáo dục truyền thống cách mạng, truyền thống yêu nước, tinh thần đấu tranh bất khuất, kiên cường của các chiến sĩ cộng sản trong thời kỳ chống Thực dân Pháp xâm lược. 

Tháng 1/2018, Đài hương tưởng niệm các chiến sỹ Cộng sản Khu di tích lịch sử Khe Tù được khởi công xây dựng tại vị trí mà trước đây Thực dân Pháp đã đặt các máy chém. Trung tâm là đài hương, hai bên đặt văn bia, phía trước là đỉnh hương và cuốn thư, bốn mặt là hàng lan can, phần nền và hành lang xung quanh đều được lát đá. Khuôn viên xung quanh Đài hương là lối đi, vườn hoa, cây cảnh và các hàng cây cổ thụ, tạo ra không gian, quang cảnh trang nghiêm. Công trình được xây dựng bằng nguồn quỹ vốn của Đoàn Kinh tế quốc phòng 327, công sức của bộ đội và sự tham gia ủng hộ của một số doanh nghiệp trên địa bàn.

Công trình Đài hương tưởng niệm các chiến sỹ Cộng sản thể hiện tấm lòng thành kính, biết ơn những cống hiến lớn lao và sự hy sinh cao cả của các chiến sỹ Cộng sản, những người con ưu tú đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của dân tộc. Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những chiến công và sự hy sinh cao cả đó sẽ không bao giờ phai nhạt trong lòng mỗi người dân Tiên Yên. Sự hy sinh anh dũng của các chiến sỹ cộng sản tại nơi đây sẽ mãi là bài ca bất diệt, lưu giữ trong lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc.