Liên thông ngược - thực trạng buồn

Hiện tượng “liên thông ngược” là tình trạng những người đã có trình độ đại học và trên đại học chuyển xuống học cao đẳng, trung cấp hay sơ cấp nghề. Đây không phải là chuyện hiếm, đặc biệt là trong những năm gần đây. Mục đích của liên thông ngược là để dễ tìm được việc làm phù hợp trong bối cảnh “thừa thầy, thiếu thợ”. Tình trạng này đã gây ra sự lãng phí rất lớn cho chính bản thân người học, cho gia đình họ và cả xã hội.

Học sinh lớp 12 trên địa bàn TP Hạ Long tìm hiểu các ngành tuyển sinh, chỉ tiêu đào tạo của các trường cao đẳng, đại học tại “Ngày hội tư vấn mùa thi định hướng nghề nghiệp năm 2016”.

Những câu chuyện buồn

Trần Quang Vinh đã từng rất vui mừng khi nhận được giấy báo trúng tuyển và theo học ở Khoa Công nghệ kỹ thuật Điện - Điện tử, Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp Hà Nội. Năm 2014, sau khi có tấm bằng kỹ sư, những tưởng sẽ có thể xin được một việc làm phù hợp tại quê nhà với chuyên ngành được đào tạo, nhưng sự thật không phải như Vinh nghĩ. Sau nhiều lần nộp hồ sơ xin việc tại một số đơn vị, song anh chỉ nhận được những cái lắc đầu. Do đó, Vinh tiếp tục theo học lớp trung cấp nghề cắt gọt kim loại của Trường Cao đẳng Công nghiệp và Xây dựng Quảng Ninh để mong muốn tìm việc làm phù hợp hơn. Trần Quang Vinh, chia sẻ: “Học nghề tại đây chúng tôi được thực hành thường xuyên, do đó khoảng cách giữa học và hành được rút ngắn rất nhiều và gần như học xong là có thể đi làm luôn, không cần đào tạo lại. Hiện tôi đang thực tập tại Công ty CP Cơ khí Uông Bí và doanh nghiệp này đã cam kết sẽ nhận vào làm việc ngay sau khi tốt nghiệp với mức lương khởi điểm gần 4 triệu đồng/tháng”.

Còn Phùng Đức Thanh, công nhân kỹ thuật của Công ty Than Uông Bí chia sẻ câu chuyện “liên thông ngược” của mình với giọng buồn bã: “Tôi tốt nghiệp Khoa Công nghệ kỹ thuật cơ khí của Đại học Điện lực khoá 2007-2012 với tấm bằng trung bình khá. Sau 5 năm ăn học tại Hà Nội với mức chi phí lên tới hàng trăm triệu đồng, hy vọng tấm bằng kỹ sư sẽ giúp mình có một công việc ổn định để nuôi bản thân và giúp bố mẹ. Nhưng suốt gần 3 năm ra trường, nhiều lần nộp hồ sơ vào Nhà máy Nhiệt điện Uông Bí, Công ty Than Hồng Thái... nhưng chẳng đơn vị nào nhận kỹ sư. Nhu cầu của các đơn vị này là cần lao động kỹ thuật hoặc lao động phổ thông. Bản thân mình cũng thấy chán nản, thất vọng và rất buồn. Cuối năm 2015, tôi quyết định học thêm sơ cấp nghề cơ điện mỏ hầm lò tại Trường Cao đẳng Công nghiệp và Xây dựng để có chứng chỉ sơ cấp nghề trong hồ sơ xin vào làm công nhân cơ điện Công ty Than Uông Bí”. Phùng Đức Thanh cho biết thêm: “Hiện trong đơn vị tôi đang làm việc, nhiều người có bằng kỹ sư vẫn chấp nhận làm thợ khai thác mỏ như những lao động phổ thông khác. Do đó, tôi nghĩ mọi người không nên ham cái mác thạc sĩ, cử nhân, kỹ sư, mà cần nhìn nhận vấn đề đầu tư học và “đầu ra” việc làm sát với thực tế hơn để tránh lãng phí”. 

Cần định hướng nghề nghiệp tốt

Những trường hợp “liên thông ngược” như Vinh và Thanh không phải là hiếm trong giai đoạn hiện nay. Chỉ tính riêng tại Trường Cao đẳng Công nghiệp và Xây dựng Quảng Ninh cũng đã có hơn chục trường hợp cử nhân, kỹ sư quay lại học trung cấp, sơ cấp nghề để dễ xin việc. Đây là hệ lụy của tâm lý chuộng bằng cấp dẫn đến “thừa thầy, thiếu thợ”. Kéo theo đó là hàng loạt cử nhân, kỹ sư, thậm chí thạc sĩ bị thất nghiệp. Theo báo cáo mới nhất của Tổng cục Thống kê, quý I-2016, 192.500 người có trình độ đại học trở lên thất nghiệp, chiếm gần 1/5 tổng số người thất nghiệp của cả nước. Hiện tượng “liên thông ngược” mặc dù đáng buồn, song nó đã phản ánh đúng một quy luật thực tế của thị trường lao động hiện nay. Theo số liệu thống kê quý I-2016 của Trung tâm Dịch vụ việc làm Quảng Ninh (Sở LĐ-TB&XH) cũng cho thấy rõ đều này. Trong số trên 7.500 vị trí việc làm cần tuyển dụng của các đơn vị, doanh nghiệp thì nhóm ngành nghề cần lao động kỹ thuật và lao động phổ thông là gần 6.300 người, chiếm 84%.

Để giải quyết căn cơ cho tình trạng này cần sự vào cuộc quyết liệt từ Trung ương. Còn ở góc độ địa phương như Quảng Ninh, thiết nghĩ, các ngành, đơn vị liên quan của tỉnh cần tập trung làm tốt công tác tư vấn trước mùa tuyển sinh đại học, cao đẳng hiệu quả hơn để mỗi học sinh có những quyết định chính xác hướng đi cho tương lai của mình, tránh sự lãng phí cho bản thân người học, gia đình họ và cả xã hội. Bên cạnh đó, các ngành liên quan của tỉnh cũng cần triển khai thực hiện tốt Quyết định số 3429/QĐ-UBND ngày 31-12-2014 của UBND tỉnh về việc phê duyệt Đề án đẩy mạnh phân luồng sau THCS trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020. Trong đó, theo kế hoạch của ngành GD-ĐT tỉnh, riêng từ năm 2016-2019, mỗi năm có từ 18-27% số học sinh tốt nghiệp THCS được phân luồng học nghề hoặc trung cấp chuyên nghiệp. Nếu việc phân luồng sau THCS và định hướng nghề nghiệp được thực hiện tốt, chắc chắn sẽ phần nào hạn chế tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” cũng như câu chuyện buồn về ”liên thông ngược” hiện nay.

Phương Thúy