Nâng cao hiệu quả hòa giải, đối thoại tại tòa

Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án được Quốc hội thông qua ngày 16/6/2020, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2021. Ngay sau khi Luật được ban hành và có hiệu lực pháp luật, TAND tỉnh đã chỉ đạo triển khai đồng bộ tại hai cấp tòa trong tỉnh, đạt được kết quả tích cực.

TAND tỉnh đã ban hành kế hoạch thực hiện; chủ động báo cáo Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp tỉnh nội dung triển khai thi hành Luật trong hệ thống TAND hai cấp tỉnh; chỉ đạo triển khai  các hoạt động tuyên truyền, phổ biến Luật Hòa giải, đối thoại; thành lập đoàn giám sát việc triển khai thực hiện Luật trong hệ thống tòa án hai cấp tỉnh; tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến Luật, đặc biệt là trong quá trình nhận và xử lý đơn khởi kiện vụ án dân sự, hành chính, yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn. Cùng với đó, nâng cao trách nhiệm trong việc chỉ đạo việc chuyển kịp thời tất cả các đơn khởi kiện, đơn yêu cầu và tài liệu kèm theo đủ điều kiện sang hòa giải, đối thoại trước khi tòa án thụ lý vụ việc với tinh thần giảm các vụ việc phải hòa giải, đối thoại trong tố tụng đến mức thấp nhất.

Lãnh đạo các đơn vị trong hệ thống TAND hai cấp tỉnh phân công 1 thẩm phán phụ trách chung các hoạt động, theo dõi các vụ việc hòa giải, đối thoại tại tòa; phân công bộ máy giúp việc trong hoạt động hòa giải, đối thoại tại tòa. Từ khi nhận hồ sơ khởi kiện, đối với những hồ sơ mà đương sự có yêu cầu lựa chọn hòa giải tại tòa, chánh án trực tiếp phân công thẩm phán phụ trách hòa giải, đối thoại thực hiện nhiệm vụ theo quy định. Toàn bộ các tài liệu, sổ sách liên quan trong quá trình hòa giải đều được quản lý và lưu trữ tại tòa án theo đúng quy định.

Công tác tuyển chọn, bồi dưỡng, bổ nhiệm hòa giải viên được chú trọng, thực hiện kỹ, đảm bảo đúng quy định, đáp ứng tình hình thực tiễn. Toàn tỉnh hiện có 57 hòa giải viên, đa số có năng lực, uy tín nghề nghiệp, kinh nghiệm sống phong phú, nhiệt tình với công tác hòa giải tại tòa. Nhiều hòa giải viên có kinh nghiệm tiến hành hòa giải, đối thoại thông qua thời gian tổ chức thí điểm hòa giải, đối thoại tại địa phương thời gian qua.

Từ tháng 3/2021-3/2022, TAND hai cấp tỉnh đã thụ lý, giải quyết 6.475 vụ việc; trong đó chuyển 2.197 vụ việc sang các trung tâm hòa giải, đối thoại. Qua hòa giải, đối thoại có 1.197 vụ việc hòa giải thành. Một số đơn vị đạt tỷ lệ kết quả hòa giải thành, đối thoại thành cao như Vân Đồn (92,45%), Hải Hà (90%), Cô Tô (87,5%), Hạ Long (69,17%), Cẩm Phả (68,07%).

Bên cạnh những kết quả tích cực, trong quá trình thực hiện hòa giải, đối thoại tại tòa vẫn còn những hạn chế, vướng mắc. Số lượng các vụ việc đã chuyển sang hòa giải, đối thoại tại tòa chiếm tỷ lệ thấp so với số lượng đơn khởi kiện, đơn yêu cầu mà tòa án nhận được (33,92%). Đa số các đương sự, mặc dù đã được nghe phổ biến và giải thích về Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, nhưng nhận thức chưa đầy đủ về Luật, nên không lựa chọn phương thức hòa giải, đối thoại. Nguồn hòa giải viên còn hạn chế, khó khăn trong việc lựa chọn hòa giải viên là người trẻ tuổi có năng lực; kỹ năng của một số hòa giải viên còn hạn chế trong việc hòa giải đối với tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại và đối thoại khiếu kiện hành chính.

Đối với vụ việc dân sự, hôn nhân - gia đình có yếu tố nước ngoài, trường hợp nguyên đơn đồng ý hòa giải theo Luật thì Luật chưa quy định hình thức thông báo cho đương sự ở nước ngoài, nghĩa vụ chịu chi phí thông báo; nếu việc thông báo không có kết quả thì sẽ kéo dài thời gian giải quyết, gây tốn kém chi phí. Đối với tranh chấp về đất đai, việc xác minh thực tế tài sản tranh chấp tương đối phức tạp, chưa có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục xem xét hiện trạng tài sản tranh chấp, nên các hòa giải viên gặp vướng mắc khi tiến hành hòa giải...

Từ thực tiễn trên, thời gian tới TAND hai cấp tỉnh cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến nhằm giúp người dân hiểu rõ và sâu sắc hơn về ý nghĩa việc hòa giải, đối thoại; bồi dưỡng, tập huấn cho hòa giải viên cũng như chủ động tham mưu, giải quyết bất cập, vướng mắc, nâng cao hơn nữa hiệu quả thi hành Luật, góp phần giải quyết hiệu quả các tranh chấp, tạo sự đồng thuận, xây dựng khối đoàn kết trong nhân dân.