Nhà viết kịch Thanh Đạm - Người viết kịch về thợ mỏ

Trong sự nghiệp cầm bút của mình, nhà viết kịch Thanh Đạm đã để lại nhiều vở kịch gây được tiếng vang, được trao giải tại các hội diễn sân khấu trong và ngoài tỉnh.

Nhà viết kịch Thanh Đạm. Ảnh tư liệu

Nhà viết kịch Thanh Đạm sinh năm 1936 trong một gia đình nông dân ở xã Hồng Đức, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, nhưng lập nghiệp và thành danh ở Quảng Ninh. Năm 1951, khi mới 15 tuổi, ông đã nhập ngũ, đóng quân ở Trung đoàn 42 Tả Ngạn. Trong quân ngũ, Thanh Đạm đã bộc lộ khả năng sân khấu. Năm 1956, ông được cử đi học lớp sáng tác toàn quân. Về đơn vị, ông trở thành tác giả kiêm diễn viên, đạo diễn của đơn vị với gần chục vở kịch ngắn được Trung đoàn 42 dàn dựng, biểu diễn.

Năm 1960, ông bị thương, ra quân, về Vùng mỏ viết kịch bản cho các đội kịch nghiệp dư. Ông được kết nạp vào Hội VHNT Quảng Ninh năm 1969, khi Hội vừa thành lập và nhanh chóng trở thành tên tuổi khó có thể thay thế ở lĩnh vực sân khấu.

Trước đó, trên sân khấu kịch dường như hình tượng người thợ mỏ vắng bóng cho tới khi Thanh Đạm xuất hiện với kịch bản đầu tiên về đề tài này là “Chị Ngần”. Ra đời vào năm 1963, “Chị Ngần” đã kéo theo hàng loạt các vở kịch khác về Vùng mỏ. “Chị Ngần” của Thanh Đạm đã tạo được một ấn tượng khá mới mẻ, không chỉ trên sân khấu Vùng mỏ mà là trong cả nước. Vở kịch đã “thổi một luồng gió mới” cho các tác giả kịch bản sân khấu về đề tài này, với một loạt vở kịch khác, mà nổi bật là vở “Vàng” của Thanh Hương. Đến đây, hình tượng người thợ mỏ và Vùng mỏ mới thực sự có vị trí trên sân khấu cả nước.

Riêng Thanh Đạm, sau đó đã có khoảng 300 vở kịch ngắn viết cho phong trào văn nghệ công nhân mỏ, đưa hình tượng người thợ mỏ và Vùng mỏ mới lên vị trí xứng đáng trên sân khấu kịch. Có thể kể ra các vở như: “Tiếng hát thợ mỏ” (Đoàn Kịch Quảng Ninh dựng năm 1969); “Thăm dò chiều sâu” (viết năm 1968, do Đoàn kịch Đài Tiếng nói Việt Nam dựng); “Vỉa than ngầm” (viết năm 1970, Đoàn kịch nghiệp dư mỏ Cẩm Phả dựng); “Chuyện bốn người lính” (do Đoàn kịch Công ty Tuyển than Cửa Ông dựng năm 1975); “Cô đào hát và ông đại tá” (do Đài Tiếng nói Việt Nam dựng năm 2004).

Cố nhà viết kịch Thanh Đạm và người vợ hiền.

Đáng chú ý là vở kịch “Người đánh trống ngũ liên” do Đoàn Kịch nói Thanh Hóa dựng năm 2009. Sau đó, kịch bản vở diễn “Người đánh trống ngũ liên” của ông lại được Đài Truyền hình TP Hồ Chí Minh kí hợp đồng cùng nhà văn Giang Phong chuyển thể thành phim truyền hình dài 30 tập.

Tuy nhiên, cũng phải thấy rằng, viết kịch để phản ánh đúng sự sôi động của Vùng mỏ thời Thanh Đạm là rất khó. Vượt qua được những thử thách đó, nhà viết kịch Thanh Đạm có thêm “Người trở về”. Đây là vở kịch viết về người lãnh đạo năng động, xông xáo với chủ trương đi sâu vào lòng đất. Mỗi tác giả đã đi sâu khai thác một vấn đề riêng, nhưng tất cả đều được chắt lọc từ thực tiễn qua những ngày “nằm vùng” ở Công ty Cổ phần Than Mông Dương.

Nhà biên kịch Thanh Đạm nổi tiếng nhất với vở diễn “Người không thể chết” do Đoàn Kịch Quảng Ninh dựng năm 1995. “Người không thể chết” kể về cuộc đời những người thợ mỏ cùng sống bên nhau, cùng chịu đựng hy sinh, mất mát, dũng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động. Số phận của các nhân vật thợ mỏ gắn bó mật thiết với sự thăng trầm, biến động của lịch sử, xã hội trong suốt thời gian dài từ năm 1954 đến 1994. Vở kịch được đánh giá là có cốt truyện sinh động, hấp dẫn, giàu tính nhân văn về vùng đất và con người Quảng Ninh, cả trong quá khứ cũng như hiện tại.

Sau đó, Đoàn kịch nói Quảng Ninh đã mang vở diễn “Người không thể chết” về Thủ đô biểu diễn. Vở kịch còn được khẳng định bằng Huy chương vàng Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp năm đó, Giải kịch bản hay nhất Hội diễn, giải Kịch bản thưởng kì hằng năm của Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Giải B của Bộ Quốc phòng và là một trong những vở kịch tiêu biểu của lịch sử sân khấu Việt Nam. Có thể thấy, vở diễn là sự đóng góp không nhỏ của nhà viết kịch Thanh Đạm khi xây dựng hình tượng người thợ mỏ trên sân khấu kịch.

Một cảnh trong vở kịch “Người không thể chết” của nhà viết kịch Thanh Đạm. Ảnh tư liệu

Năm 2000, nhà viết kịch Thanh Đạm được nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng ba vì những đóng góp cho sân khấu. Nhà viết kịch Thanh Đạm qua đời ngày 28/2/2018, tại Quảng Ninh, hưởng thọ 82 tuổi. Quá nửa thế kỉ “sâu rễ bền gốc” với Đất mỏ, nhà viết kịch Thanh Đạm đã có chỗ đứng xứng đáng trong nền sân khấu Việt Nam bằng các kịch bản sân khấu sâu sắc.

Huỳnh Đăng

[links()]