NSNA Đoàn Đạt và những khoảnh khắc vùng mỏ thời chiến

Bởi tình yêu, sự say mê, Nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Đoàn Đạt (TP Cẩm Phả) đã theo đuổi môn nghệ thuật nhiếp ảnh này gần như trọn đời và có nhiều tác phẩm giá trị.

NSNA Đoàn Đạt cẩn thận lưu giữ những bức ảnh quý về tuyển quân “tiếp lửa” cho miền Nam trong giai đoạn 1964-1975.

Về Cẩm Phả trong một ngày mưa, tôi có dịp gặp và ngồi trò chuyện với NSNA Đoàn Đạt, người từng gắn cuộc đời mình với bức ảnh về thời chiến của vùng mỏ Cẩm Phả. Gặp người nghệ sĩ già trong căn nhà đơn sơ đã nhuốm màu thời gian ở phố Nguyễn Du (TP Cẩm Phả), câu chuyện giữa tôi và ông xoay quanh ký ức về những bức ảnh Vùng mỏ thời chống Mỹ. Bước sang tuổi 83, nghệ sĩ nay đã già, tai đã kém đi nhiều, dấu thời gian hằn lên theo những vết nhăn trên khuôn mặt.

Thế nhưng khi nhắc tới những bức ảnh thời chiến, mắt ông ánh lên niềm tự hào như khơi gợi về một miền ký ức khó quên, đầy xúc động. Ông ra hiệu cho tôi sang ngồi kế bên ông trên chiếc đi-văng để trò chuyện cho rõ và gần gũi hơn. Ông chia sẻ: “Từ Hưng Hà, Thái Bình, tôi ra đất mỏ lập nghiệp, vào công tác ở mỏ than Đèo Nai, làm công tác tuyên truyền. Lúc đó tôi chụp ảnh vì yêu thích. Những năm 1964-1975, Vùng mỏ Cẩm Phả bị đánh phá ác liệt, bị bom đạn kẻ thù cày xới. Đây cũng là giai đoạn Vùng mỏ Cẩm Phả kiên cường vừa đánh giặc vừa sản xuất phục vụ Tổ quốc với khí thế sục sôi. Theo tiếng gọi của Tổ quốc, nhiều thợ mỏ nhập ngũ rồi tái ngũ, viết huyết thư tình nguyện tòng quân “chia lửa” với miền Nam, đặc biệt việc góp sức thành lập Binh đoàn Than anh hùng với bao chiến công. Và trong những người con anh hùng đất mỏ đó cũng có em trai tôi, liệt sĩ Đoàn Văn Rạng. Kỷ niệm tôi gìn giữ như báu vật là bức ảnh ngày lên đường của Binh đoàn Than mà đồng nghiệp tôi được tham dự, gửi về”. 

Và đó cũng chính là điều truyền cho ông thêm nhiệt huyết, đam mê, tiếp sức say mê đi, say mê sáng tác, ghi những tư liệu quý về không khí hào hùng, con người, chiến tranh ở Vùng mỏ.

Nên dù là ảnh chiến tranh, có đau thương, đổ nát nhưng điều cảm nhận trong những tác phẩm của NSNA Đoàn Đạt là những góc nhìn rất “sáng”, hào hùng về Vùng mỏ. Đó là những gam màu đẹp, lạc quan trên khuôn mặt, nụ cười của người thợ mỏ dưới bầu trời đầy khói, bom đạn... trong những tác phẩm có tiếng như: Bệnh viện thời chiến, Nhà máy cơ khí trong hang, Nụ cười của cô công nhân tuyển than Cửa Ông...

Với ông, cầm máy ảnh thời chiến bao giờ cũng khó hơn thời bình. Bởi khoảnh khắc thường đi kèm với nguy hiểm. Thời đó không chỉ khó về phim, vật tư cho máy ảnh mà làm sao sắp xếp thời gian tiếp cận hiện trường bị ném bom đổ nát, nguy hiểm. Nên mỗi lần như vậy rất quý, ông đều phải tranh thủ, khéo léo ghi lại làm sao chụp được bối cảnh lịch sử, “cái thần” của nhân vật... Nhiều lần đối mặt nguy hiểm, bị cấm tiếp cận hiện trường thậm chí còn bị... công an theo dõi!

Bởi say mê, gắn với nghiệp mà những bước chân không mỏi đó, ông vẫn cần mẫn ghi lại những khoảnh khắc đẹp trong chiến tranh ở Vùng mỏ. Sau đó, ông còn tiếp tục theo đuổi đam mê ghi lại hình ảnh vùng than Hòn Gai, chiến tranh biên giới 1979, đổi thay của Vùng mỏ... Tới nay dù tuổi đã cao, vẫn bị những cơn đau khớp hành hạ khi “trái gió trở trời”, nhưng có dịp ông vẫn đi sáng tác ảnh về đổi thay của thành phố mỏ Cẩm Phả, khai trường, công nghệ khai thác than mới... để hoàn thiện bộ ảnh của mình.

Vì thế, tới nay kho ảnh và tư liệu phim (ảnh) của ông đã lên tới hơn ngàn tác phẩm về đề tài chiến tranh. Trong đó, không ít tác phẩm giá trị, xuất hiện trong các cuộc triển lãm và các bảo tàng trong và ngoài tỉnh... Trong đó, nhiều tác phẩm được giải thưởng. Ông cảm thấy hài lòng nhất là 6 bức ảnh sáng tác về vùng than, biên cương được triển lãm toàn quốc, 1 ảnh đề tài chiến tranh được tuyển vào ảnh Việt Nam thế kỷ 20... Với những cống hiến không mệt mỏi, năm 2010, ông được công nhận là NSNA có cống hiến xuất sắc của Hội NSNA Việt Nam.

“Điều tôi luôn tâm huyết là mong muốn xuất bản được một tập sách ảnh để giới thiệu cho công chúng, đặc biệt giới trẻ biết, hiểu về Vùng mỏ một thời, để biết quý trọng những cống hiến của cha anh, thế hệ đi trước giành được” - NSNA Đoàn Đạt chia sẻ.

Tạ Quân