Phát triển văn hóa song hành với kinh tế...

Thấm nhuần và cụ thể hóa những chủ trương lớn của Đảng ta về phát triển văn hóa ở Quảng Ninh - vùng đất có bề dày trầm tích văn hóa hàng nghìn năm lịch sử với nhiều nét riêng, đặc thù, tỉnh xác định phát triển văn hóa đồng bộ với kinh tế, coi văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là nền tảng tinh thần, là nguồn lực nội sinh cho phát triển bền vững...

Bảo tàng - Thư viện tỉnh là một trong những công trình văn hóa được đầu tư với quy mô hoành tráng từ nguồn ngân sách của Quảng Ninh. Ảnh: Chu Mai Linh

Thực tiễn phát triển những năm qua, cũng giống như thực trạng chung cả nước, có không ít giai đoạn việc xây dựng và phát triển văn hóa ở Quảng Ninh còn bị xem nhẹ. Nhận thức về việc xây dựng nền văn hóa mới có thời gian còn ấu trĩ theo hướng phải phá bỏ những giá trị văn hóa do gắn với chế độ cũ lạc hậu... Vì vậy, không ít di sản đã bị tàn phá, mai một, quên lãng vì cả lý do chủ quan và khách quan.

Nhìn nhận về điều này, Quảng Ninh từng thẳng thắn nhìn nhận, có lúc, có nơi, Quảng Ninh đã phải đánh đổi hay gánh chịu những mất mát to lớn từ sự phát triển chưa thực sự tương xứng giữa văn hóa với các lĩnh vực khác.

Tuy nhiên, càng hướng tới sự phát triển bền vững, Quảng Ninh càng xem trọng xây dựng một môi trường văn hóa đẹp, thể hiện rõ bản sắc văn hóa truyền thống đa dạng trong thống nhất của các dân tộc sinh sống trên địa bàn. Cho tới hơn 30 năm trở lại đây, cùng với sự đổi mới về phát triển kinh tế cũng là giai đoạn Quảng Ninh đạt tới đỉnh cao về bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa.

Dành nguồn lực thỏa đáng đầu tư cho văn hóa

Giai đoạn này, nhiều di chỉ của người Việt cổ, di tích thời Lý, Trần, Lê... được khảo cổ với quy mô lớn, đóng góp vào quá trình bảo tồn văn hóa lịch sử của Việt Nam, đồng thời là cơ sở khoa học cho việc phục dựng, trùng tu, tôn tạo di sản.

Cho đến nay, thống kê trên địa bàn tỉnh có hơn 600 di sản văn hóa vật thể và 362 di sản văn hóa phi vật thể. Không chỉ có số lượng lớn mà quy mô, tầm vóc các di sản của Quảng Ninh cũng rất đáng nể so với các địa phương trong cả nước, với 5 di tích quốc gia đặc biệt, 55 di tích quốc gia, 83 di tích cấp tỉnh và 6 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Các chuyên gia, nhà nghiên cứu khoa học của trung ương, tỉnh tham quan mặt bằng khảo cổ tại đền An Sinh, nằm trong quần thể di sản nhà Trần tại Đông Triều, tháng 2/2018.

Khoảng chục năm trở lại đây là giai đoạn Quảng Ninh đầu tư lớn nhất để xây dựng các công trình văn hóa, từ nhiều nguồn vốn khác nhau. Có thể kể ra các công trình văn hóa cổ tiêu biểu được trùng tu, tôn tạo cùng với cơ sở hạ tầng du lịch dịch vụ hiện đại đi kèm, như: Khu di tích (KDT) Yên Tử, KDT nhà Trần tại Đông Triều, KDT đền Cửa Ông, chùa Ba Vàng, chùa Cái Bầu - Thiền viện Trúc Lâm Giác Tâm... Cùng với đó là hàng trăm di tích khác được tôn tạo ở khắp các địa phương trong toàn tỉnh, đã thu hút hàng triệu lượt người tới tham quan hàng năm.

Các công trình văn hóa đương đại cũng được đầu tư xây dựng, trở thành những công trình văn hóa tiêu biểu của Việt Nam. Ở cấp tỉnh phải kể đến các công trình có quy mô hiện đại, hoành tráng, như: Cụm công trình Bảo tàng - Thư viện tỉnh, Cung Quy hoạch, Hội chợ và Triển lãm, Cung Văn hóa Thanh thiếu nhi..., thu hút các sự kiện lớn mang tầm quốc tế và khu vực.

Ở cấp huyện, Trung tâm Truyền thông và Văn hóa các địa phương sau khi thành lập đã được đầu tư xây dựng mới và sửa chữa, cải tạo nâng cấp với tổng mức đầu tư hơn 484,5 tỷ đồng. Đặc biệt, Cụm thông tin cổ động biên giới Sa Vĩ tại TP Móng Cái mang biểu trưng văn hóa Việt Nam, đã trở thành công trình văn hóa lớn nhất trên biên giới đất liền của Việt Nam.

Nhiều địa phương đã thu hút doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng, quản lý kinh doanh các công trình văn hóa - thể thao có quy mô lớn, như: TX Đông Triều, Quảng Yên, TP Uông Bí, Móng Cái… Ngành than đã đầu tư nhiều công trình văn hóa hiện đại, làm thay đổi diện mạo và đời sống văn hóa các địa phương trong tỉnh.

Vịnh Hạ Long với vẻ đẹp tự nhiên và công tác quản lý tốt ngày càng khẳng định danh tiếng và vị thế trên bản đồ du lịch quốc tế.

Để có cơ sở hạ tầng văn hóa lớn như vậy, những năm qua, tỉnh đã dành nguồn lực đầu tư thỏa đáng tương xứng với mức tăng thu ngân sách của tỉnh, cùng với nguồn lực rất lớn được huy động từ người dân, doanh nghiệp trên địa bàn.

Theo thống kê, tổng số vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách tỉnh bố trí cho các dự án đầu tư thuộc lĩnh vực văn hóa - thể thao giai đoạn 2014-2019 đạt gần 3.900 tỷ đồng, chiếm 6% trên tổng vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh.

Sau khi Nghị quyết số 11-NQ/TU ngày 9/3/2018 của Tỉnh ủy về xây dựng văn hóa - con người Quảng Ninh được ban hành, tỉnh đã dành gần 900 tỷ đồng từ ngân sách để đầu tư cho văn hóa. Cùng với đó, trong 5 năm qua, từ nguồn lực xã hội hóa, các di tích quốc gia đặc biệt đã được đầu tư tôn tạo với kinh phí cả chục nghìn tỷ đồng; 15,9% di tích cấp quốc gia, 22% di tích cấp tỉnh đã được tu bổ, tôn tạo và chống xuống cấp, xây mới với tổng kinh phí gần 2.000 tỷ đồng.

Công nghiệp văn hóa dần hình thành

Từ nguồn tài nguyên di sản phong phú, sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống kết cấu hạ tầng văn hóa – du lịch hiện đại, các dịch vụ văn hóa - giải trí chất lượng cao, ngành công nghiệp văn hóa của tỉnh bắt đầu hình thành, thu hút nhiều nhà đầu tư chiến lược đầu tư vào các sản phẩm văn hóa - du lịch, tiêu biểu như Sun Group, Vingroup, Tuần Châu, My Way, FLC…

Các lễ hội văn hoá, lịch sử truyền thống được tổ chức hiệu quả tại các địa phương, trong đó có nhiều lễ hội mới trở thành sản phẩm văn hóa thường niên, như: Lễ hội Carnaval, lễ hội hoa Anh đào - Mai vàng Yên Tử, hội hoa sở Bình Liêu, lễ hội trà hoa vàng...

Đặc biệt, Vịnh Hạ Long ngày càng khẳng định danh tiếng và vị thế trên bản đồ du lịch quốc tế, không chỉ từ các giá trị thiên nhiên mà còn từ sự đổi mới trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị bền vững di sản. Cùng với đó, Quảng Ninh đã sử dụng văn hóa mở lối cho con đường ngoại giao, góp phần gỡ nhiều rào cản, thắt chặt thêm mối bang giao với các nước láng giềng, quốc gia đối tác, nhất là Trung Quốc.

Làng Nương nằm trong quần thể Trung tâm Văn hóa Trúc Lâm Yên Tử, được doanh nghiệp đầu tư nhằm phát triển dịch vụ du lịch tại Yên Tử.

Quảng Ninh cũng là vùng đất của VHNT, nằm trong số địa phương có đông văn nghệ sĩ nhất cả nước với 540 hội viên, trong đó có 135 hội viên các hội chuyên ngành VHNT trung ương. Đến nay có 5 tác giả đoạt Giải thưởng Nhà nước về VHNT; 2 Nghệ sĩ Nhân dân và 15 Nghệ sĩ Ưu tú cùng hơn 400 nghệ sĩ được tỉnh công nhận là Nghệ sĩ Vùng Mỏ.

Cùng với đó, Quảng Ninh đã quan tâm, chỉ đạo triển khai nhiều giải pháp xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh. Theo đó, phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" được thực hiện gắn với Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới.

Tính đến hết năm 2018, toàn tỉnh có 313.376 hộ (chiếm 91,6%) đạt danh hiệu Gia đình văn hóa, 1.060 Làng, khu phố văn hóa (chiếm 67,5%), 63 xã đạt chuẩn nông thôn mới (56,7%), 717 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa (52,4%).

Việc xây dựng nếp sống văn minh, tiến bộ, nhất là trong việc cưới, việc tang, lễ hội có nhiều chuyển biến tốt. Công tác tổ chức lễ hội là điểm sáng trong cả nước; 5 năm qua có 7.313/7.548 (đạt 96,9%) đám cưới, 4.920/4.975 (đạt 98,9%) đám tang thực hiện nếp sống văn minh…

Mặc dù vẫn còn những tồn tại nhưng có thể nói, thành tựu trong xây dựng, phát triển văn hóa của Quảng Ninh đã từng bước đưa văn hóa trở thành nguồn lực nội sinh quan trọng phục vụ cho sự phát triển của tỉnh - một trung tâm văn hóa, du lịch, dịch vụ hàng đầu đất nước.

Ngọc Mai

[links()]