Phòng tránh bệnh tan máu bẩm sinh

Bệnh tan máu bẩm sinh (Thalassemia) là do tan máu di truyền. Một trong những nguyên nhân dẫn đến căn bệnh này là do kết hôn cận huyết thống. Vì thế, để phòng tránh căn bệnh này, xét nghiệm tiền hôn nhân và sàng lọc trước sinh là biện pháp tốt nhất mà các chuyên gia y tế khuyến cáo.

Khi mới sinh, trẻ em mang gen bệnh Thalassemia có biểu hiện rất bình thường, nhưng thời gian sau đó sẽ có những triệu chứng như biếng ăn, chậm lớn, mệt mỏi. Bệnh có biểu hiện nổi bật đó là thiếu máu và ứ sắt trong cơ thể. Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh nhân sẽ xảy ra các tình trạng như nhiễm trùng, biến dạng xương mặt, suy gan, suy tim, dẫn đến nguy cơ tử vong rất cao. Hiện nay, chưa có phương pháp nào có thể điều trị tận gốc căn bệnh này, mà chỉ điều trị bằng cách truyền máu và thải sắt cả cuộc đời.

Theo các chuyên gia y tế, Thalassemia bệnh di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, nên tỷ lệ nam và nữ mắc bệnh là như nhau. Nếu cặp vợ chồng nào cũng mang gen bệnh, mỗi lần sinh có 25% khả năng con bị bệnh, 50% khả năng con mang gen bệnh (không bị bệnh nhưng có khả năng di truyền bệnh cho thế hệ sau), 25% khả năng con khỏe mạnh không mang gen bệnh. Do là bệnh có yếu tố di truyền, nên cách tốt nhất để phòng tránh căn bệnh này, đó là thông qua việc tư vấn, hỗ trợ từ các bác sĩ trong giai đoạn trước khi các cặp vợ chồng kết hôn và sàng lọc trước sinh.

Việc tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn giúp mỗi cá nhân xác định xem mình có mang gene bệnh hay không. Nếu có, người bệnh sẽ được tư vấn để đưa ra lựa chọn đúng đắn về hôn nhân, mang thai, sinh nở để sinh ra những đứa trẻ không mắc bệnh. Còn sàng lọc trước sinh là việc phòng ngừa bằng cách thực hiện các xét nghiệm tầm soát và chẩn đoán gen đột biến trong thời gian mang thai. Đây là biện pháp hiệu quả với chi phí thấp. Hiện có hai phương pháp chẩn đoán trước sinh Thalassemia là chẩn đoán trước sinh với thai nhi và chẩn đoán trước chuyển phôi.

Bác sĩ CKI Khúc Thị Thắm, Trưởng khoa Nội nhi, Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh, cho biết: Người mang gen Thalassemia hoàn toàn có thể sinh con không bị bệnh nếu kết hôn với người không mang gen. Vì vậy, tất cả các bạn trẻ nên đi xét nghiệm gen bệnh tan máu bẩm sinh ngay cả khi chưa có kế hoạch kết hôn. Những người trong độ tuổi sinh đẻ và có dự định sinh con nên đi xét nghiệm gen càng sớm càng tốt để chủ động lựa chọn biện pháp chẩn đoán trước sinh.

Từ năm 2018, Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh bắt đầu triển khai kỹ thuật sàng lọc di truyền phôi tiền làm tổ nhằm lựa chọn các phôi không bị bệnh. Với những cặp vợ chồng đã xác định mang gen của căn bệnh Thalassemia nếu muốn sinh con khỏe mạnh, không mang bệnh, thì thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm và sàng lọc phôi với mục đích lựa chọn các phôi không bị bệnh để chuyển vào tử cung. Và hiện nay, bệnh viện đã thực hiện được hầu hết các kỹ thuật chẩn đoán đột biến gen Thalassemia, là sàng lọc công thức máu, sắt, ferritin; điện di huyết sắc tố; xét nghiệm chẩn đoán gen Thalassemia.

Từ năm 2021, Bệnh viện đã và đang triển khai chương trình sàng lọc miễn phí bệnh Thalassemia cho phụ nữ trong độ tuổi sinh sản tại Quảng Ninh nhằm hỗ trợ và giúp tầm soát căn bệnh này trở nên dễ dàng hơn trong cộng đồng. Với đội ngũ bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, trang thiết bị hiện đại, các bác sĩ sẽ chỉ rõ kết quả chính xác người bệnh mang gen gì và thuộc loại thể trạng bệnh như thế nào. Từ đó người bệnh có hướng thăm khám tư vấn, phác đồ điều trị chính xác và chế độ chăm sóc phù hợp.

Khi tốc độ gia tăng dân số đang được khống chế và đi vào ổn định thì chất lượng dân số phải được ưu tiên đặt lên hàng đầu. Vì thế, để phòng tránh căn bệnh Thalassemia cần tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức trong cộng đồng về nguy cơ của việc kết hôn cận huyết thống. Ngoài ra, việc được tư vấn, tầm soát gen bệnh sớm, trước kết hôn sẽ hạn chế được nguy cơ sinh ra những đứa trẻ mang gen của căn bệnh này. Đây được coi là một trong những biện pháp phòng tránh bệnh tan máu bẩm sinh một cách chủ động, hiệu quả nhất hiện nay.