Tỉnh Quảng Ninh ngày nay cũng như các tỉnh Hải Ninh, Quảng Yên, Đặc khu Hồng Gai (trong kháng chiến chống Pháp) là một trong những vùng đất có lịch sử lâu đời và đã có đóng góp xứng đáng vào lịch sử dân tộc. Quảng Ninh là một trong những "cái nôi" hình thành và phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam, mà đỉnh cao là cuộc tổng bãi công và nổi dậy “long trời, lở đất” của hơn 3 vạn thợ mỏ tháng 11/1936 đánh dấu một mốc son chói lọi trong lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, giai cấp công nhân Quảng Ninh đã làm tốt sứ mệnh lịch sử của mình, luôn giữ vững vai trò là lực lượng nòng cốt, tiên phong trong công cuộc đấu tranh, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.

Trong quá trình đấu tranh cách mạng, do vị trí địa lý và vị trí kinh tế, chính trị của mình, tỉnh Quảng Ninh là một trong những địa phương sớm có cơ sở cách mạng và đây cũng là địa bàn mà nhiều cán bộ lãnh đạo của Đảng thường xuyên qua lại xây dựng cơ sở chỉ đạo đấu tranh.

Từ năm 1926 đến năm 1935, các đồng chí Nguyễn Văn Cừ, Hoàng Quốc Việt, Lê Thanh Nghị, Nguyễn Đức Cảnh, Hoàng Đình Giong đã về hoạt động trong các nhà máy, hầm mỏ từ Mạo Khê đến Cửa Ông. Tháng 9 năm 1930, đồng chí Trần Phú, Tổng bí thư của Đảng đã về khảo sát phong trào công nhân Quảng Ninh để có thêm tài liệu khởi thảo Cương lĩnh chính trị của Đảng ta. 

Được các cán bộ đảng thường xuyên qua lại hoạt động xây dựng cơ sở, phong trào công nhân trong hệ thống mỏ than ở Mạo Khê, Uông Bí, Vàng Danh, nhà máy kẽm Quảng Yên, Hồng Gai, Cẩm Phả, Mông Dương ngày một phát triển. Từ ngày Đảng ra đời, phong trào cách mạng của Quảng Ninh chịu sự lãnh đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ và Ban cán sự liên tỉnh B chịu trách nhiệm lãnh đạo trực tiếp. 

Các chi bộ Đảng Cộng sản Đông Dương lần lượt được xây dựng ở Uông Bí, Vàng Danh, Hồng Gai, Hà Tu, Cẩm Phả, Cửa Ông, nhà máy kẽm Quảng Yên. Từ cuối tháng 2 năm 1930, chi bộ đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập ở Mạo Khê.

Đảng Cộng sản Việt Nam là chính Đảng của giai cấp công nhân Việt Nam ra đời, là bước ngoặt cơ bản trên con đường phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam. Ngay từ khi Đảng ta mới hình thành cũng như trong quá trình phát triển của Đảng, khu mỏ Quảng Ninh là một trong những nơi được Trung ương Đảng đặc biệt quan tâm. Những lúc phong trào phát triển thuận lợi cũng như những lúc phong trào gặp khó khăn, Trung ương Đảng luôn chăm chú theo dõi, luôn luôn cử những cán bộ có uy tín, có năng lực đến khu mỏ chỉ đạo trực tiếp. Phong trào công nhân khu mỏ, bằng cuộc đấu tranh gian khổ, kiên trì và quyết liệt với quân thù đã trở thành lò lửa cách mạng rèn đúc và trưởng thành của nhiều cán bộ ưu tú.

Tháng 9/1930, tỉnh Quảng Ninh có đảng ủy mở ở Uông Bí, Vàng Danh, Hồng Gai và Cẩm Phả. Tháng 10 năm 1930, Đảng bộ Đặc khu Hồng Gai được thành lập bao gồm hai đảng bộ: Hồng Gai và Cẩm Phả. Từ năm 1929 đến năm 1944, cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân Quảng Ninh đã diễn ra dưới nhiều hình thức phong phú. Ngày 1/5/1930, lá cờ búa liềm do các chiến sĩ cộng sản treo lên trên núi Bài Thơ chào mừng ngày chi bộ đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Quảng Ninh được thành lập đã mở đầu các hoạt động của phong trào công nhân mỏ trong giai đoạn này. 

Đặc biệt, hưởng ứng lời kiêu gọi công nông binh đứng dậy bãi công:  của Trung ương Đảng trong bản hiệu triệu kỉ niệm Cách mạng tháng Mười Nga (7/11/1936), đội ngũ công nhân mỏ Quảng Ninh đã mở ra cuộc bãi công vào tháng 11/1936. Cuộc bãi công bắt đầu nổ ra bất ngờ ở Cẩm Phả vào ngày 12/11/1936 với có quy mô lớn, được tổ chức chặt chẽ với tinh thần kỉ luật cao, tạo thành sức mạnh to lớn làm cho bọn chủ mỏ, cai, xếp hết sức lo lắng, hoảng sợ. Sáng sớm 13/11/1936, truyền đơn, áp phích kêu gọi đấu tranh đã xuất hiện ở những ngã ba, ngã tư, lối lên lò. Chỉ trong vài giờ, cuộc bãi công đã lan rộng. Hầu hết các cơ sở sản xuất ở Cẩm Phả đã ngừng hoạt động.

Ngày 14/11/1936, chính quyền thực dân từ Quảng Yên, Hải Phòng đem theo lính lê dương về để đàn áp cuộc bãi công nhưng công nhân đã xiết chặt hàng ngũ với lời kêu gọi “Kỷ luật và Đồng tâm, chúng ta nhất định thắng!”. Tổng cộng, 1 vạn công nhân Cẩm Phả đã tham gia bãi công.

Sau 8 ngày, đến chiều ngày 20/11/1936, chủ mỏ phải tuyên bố chấp thuận các yêu sách của công nhân tăng lương, giảm giờ làm.

Tin thắng lợi của cuộc bãi công ở Cẩm Phả nhanh chóng lan khắp khu mỏ. Ngày 23/11/1936, công nhân Nhà máy Cơ khí Hòn Gai ngừng làm việc. Toàn bộ công nhân nhà sàng, than luyện, bến cảng, nhà máy điện cũng nghỉ việc, làm cho hệ thống sản xuất than ở khu vực Hòn Gai ngừng trệ. Chính quyền thực dân và tay sai đã huy động quân đàn áp. Nhiều công nhân bị thương, bị bắt nhưng công nhân vẫn không khuất phục. Chiều 28/11/1936, các chủ mỏ buộc phải tuyên bố chấp thuận các yêu sách của công nhân.

Cùng với Hòn Gai, công nhân các khu vực Mông Dương, Kế Bào, Cửa Ông, Cái Đá, Đồng Đăng, Vàng Danh cũng nhất loạt bãi công khiến bọn chủ mỏ hoảng sợ, chịu nhượng bộ, tăng lương.

Cuộc tổng bãi công của công nhân mỏ đã giành được thắng lợi, là cuộc đấu tranh lớn nhất của phong trào công nhân mỏ Quảng Ninh trước Cách mạng tháng Tám, cũng là cuộc đấu tranh lớn nhất của phong trào Việt Nam trong giai đoạn 1936 - 1939. Được coi là một biểu hiện sinh động của sự trưởng thành về lực lượng và ý thức tổ chức của giai cấp công nhân Đông Dương. Báo Le Travail (Lao Động), tờ báo công khai của Đảng ta ra ngày 27/11/1936 đã viết: “Đây là một biểu hiện sinh động và sự trưởng thành về lực lượng và ý thức tổ chức của giai cấp công nhân Đông Dương. Thắng lợi của nó chính là thắng lợi của giai cấp công nhân toàn xứ Đông Dương”.

Tiếp đó là cuộc đấu tranh của hàng vạn công nhân mỏ Vàng Danh ngày 22/9/1937, của 2.000 công nhân Uông Bí ngày 1/7/1939, của 700 công nhân nhà máy kẽm Quảng Yên ngày 13/3/1940 và cuộc đình công của 700 công nhân Uông Bí tháng 12/1944.

Những cuộc đấu tranh có quy mô vào loại lớn nhất ở Việt Nam trong cao trào cách mạng 1936 – 1939 đã biểu thị ý chí quật cường của những người lao động dưới sự lãnh đạo của Đảng và để lại cho tổ chức Đảng, giai cấp công nhân Vùng mỏ bài học to lớn về tập hợp lực lượng, tính kỷ luật trong đấu tranh, sự đùm bọc tương thân, tương ái của những người cùng cảnh ngộ, cùng nghề nghiệp, cùng giai cấp. Đặc biệt, đánh giá về cuộc bãi công của công nhân mỏ Cẩm Phả, báo Le Travail (Lao động), tờ báo công khai của Đảng ta ra ngày 27/11/1936 đã viết: “Cuộc đấu tranh trong bình tĩnh và kỷ luật, đấu tranh với một ý chí không gì lay chuyển nổi của giai cấp vô sản. Đây là đặc trưng chủ yếu đã toát ra từ trong cuộc bãi công đáng khâm phục của công nhân mỏ Cẩm Phả”. Bài học này đã đồng hành với cuộc đấu tranh cách mạng của công nhân, nhân dân Vùng mỏ thời kỳ trước, trong và sau Cách mạng Tháng 8/1945; trong kháng chiến chống thực dân Pháp, giải phóng vùng mỏ 25/4/1955 và sau đó là kháng chiến chống Mỹ bảo vệ Tổ quốc.

Và khẩu hiệu “Kỷ luật và đồng tâm, chúng ta nhất định thắng lợi” của hơn ba vạn thợ mỏ Cẩm Phả trong đêm 12/11/1936 mãi mãi đi vào lịch sử và trở thành tài sản vô giá đối với các thế hệ thợ mỏ và người dân Quảng Ninh.