Sớm nhận biết tự kỷ để giúp trẻ hoà nhập cộng đồng

Số trẻ tự kỷ có chiều hướng gia tăng, tuy nhiên không phải gia đình nào cũng quan tâm đến vấn đề này. Bởi thế mà phần lớn trẻ đến 4 tuổi, thậm chí 6 tuổi với những dấu hiệu bất thường rõ rệt, gia đình mới đưa trẻ đi khám; trong khi việc đưa trẻ đi khám, điều trị càng muộn thì hiệu quả càng thấp.

Bác sĩ Đỗ Văn Thắng

Phóng viên Báo Quảng ninh đã trao đổi cùng bác sĩ Đỗ Văn Thắng, phụ trách Đơn nguyên Tâm bệnh - Phục hồi chức năng, Bệnh viện Sản Nhi tỉnh, để giúp bạn đọc hiểu hơn về bệnh tự kỷ.

- Xin bác sĩ cho biết dấu hiệu nào để nhận biết sớm trẻ bị tự kỷ?

+ Hiện nay, Đơn nguyên Tâm bệnh - Phục hồi chức năng của Bệnh viện Sản Nhi tỉnh thường xuyên có 50 trẻ điều trị, trong đó khoảng 30 trẻ bị tự kỷ. Bên cạnh đó, mỗi ngày có 15-20 bệnh nhi đến khám liên quan đến tâm bệnh. Để đánh giá trẻ tự kỷ hay không phải xét trên cả 3 phương diện: Tương tác xã hội, ngôn ngữ và hành vi. Trẻ nam bị tự kỷ nhiều hơn trẻ nữ.

 Trẻ 16 đến 18 tháng tuổi, nếu gia đình chú ý quan sát sẽ nhận thấy sự bất thường khi bị tự kỷ. Lúc đó, trẻ thường có những dấu hiệu đặc trưng như: Gọi ít quay lại; khi cần đồ vật không chỉ ngón tay mà dắt người khác đến lấy; chậm nói (18 tháng tuổi mà chưa nói được từ đơn); hoạt động quá mức (chạy nhảy liên tục). Ngoài ra cần xem tiền sử gia đình có anh, em chậm nói không; tuổi bố, mẹ có cao không; tiền sử sản khoa ra sao (sinh non, khó sinh, suy dinh dưỡng bào thai); nuôi dạy trẻ trước 18 tháng tuổi có khó khăn hay không (thường xuyên khóc)...

Hỗ trợ điều trị cho trẻ tự kỷ tại Đơn nguyên Tâm bệnh - Phục hồi chức năng, Bệnh viện Sản Nhi tỉnh.

Khi trẻ 24 tháng tuổi trở lên, dấu hiệu của tự kỷ sẽ bộc lộ rõ nhất. Trẻ chậm nói, ngôn ngữ khác thường; ít chơi với trẻ khác, giảm về giao tiếp mắt, ít quan tâm đến người khác; có rối loạn về hành vi, xung động, tăng động, hành vi định hình (hay xem tay, thích xoay tròn hoặc xoay tròn đồ vật, cách chơi khác biệt); chơi đồ chơi không đúng chức năng. Có trẻ rối loạn chức năng cảm giác (chỉ thích ăn một vài món, khó ăn đồ cứng; thích không gian hẹp; sợ tiếng động như quạt trần, máy xay; không thích cắt tóc, gội đầu; sợ người khác chạm vào, bế...).

- Nguyên nhân nào gây tự kỷ ở trẻ, thưa bác sĩ?

+ Một vài nghiên cứu cũng như thực tế khám, điều trị tại Đơn nguyên cho thấy, trẻ tự kỷ thường có bất thường về gen gây rối loạn thần kinh. Trong môi trường được quan tâm, chăm sóc tốt, những bất thường này không biểu lộ. Tuy nhiên, nếu gặp yếu tố môi trường không tốt tác động dẫn đến trẻ sinh ra kiểu điển hình (tự kỷ). Yếu tố môi trường này gồm: Trẻ ít được tiếp xúc với trẻ khác; thời gian sống với người già quá nhiều; trẻ xem ti vi, điện thoại quá nhiều; chế độ dinh dưỡng không hợp lý, uống quá nhiều sữa, ăn quá nhiều đồ ngọt dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng...

Trẻ tự kỷ điều trị tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh.

- Việc điều trị cho trẻ tự kỷ có tạo chuyển biến tốt hay không, thưa bác sĩ?

+ Qua các đợt điều trị trẻ tự kỷ cho thấy, nếu được can thiệp sớm, đúng, đủ thời gian kết hợp với tâm lý gia đình, sự kiên nhẫn và dinh dưỡng đầy đủ sẽ cho kết quả rất tốt; thậm chí đưa trẻ từ thể điển hình trở thành gần như bình thường. Khung vàng để can thiệp đối với trẻ tự kỷ là từ 18 tháng đến dưới 4 tuổi. Thời gian này, có những trẻ chỉ 2-3 đợt can thiệp đã nhận thấy sự thay đổi rõ rệt. Còn nếu can thiệp, điều trị muộn, trẻ rất ít chuyển biến. Trong khi đó, thực tế tại Bệnh viện cho thấy, phần lớn trẻ tự kỷ được bố mẹ đưa đến khám muộn, thường trên 24 tháng tuổi; thậm chí có trẻ hơn 6 tuổi mới được đưa đến.

Điều trị tại Đơn nguyên Tâm bệnh - Phục hồi chức năng của Bệnh viện, trẻ tự kỷ sẽ được can thiệp bằng trị liệu hành vi; sử dụng hệ thống tranh PECS; massage điều hoà cảm giác; hoạt động nhóm; tương tác cá nhân. Đồng thời trẻ được điều trị các rối loạn đi kèm như ăn uống, giấc ngủ, hành vi xung động, tăng động...

Hiện nay, nhiều nơi áp dụng một số phương pháp khác nhau để điều trị tự kỷ cho trẻ, nhưng dù áp dụng bất kỳ phương pháp nào cũng không thể thay thế được việc can thiệp giáo dục đặc biệt. Đây là nền tảng bắt buộc để tạo chuyển biến cho trẻ. Trẻ càng được điều trị sớm, hiệu quả càng cao. Do đó, các gia đình cần thường xuyên quan sát để kịp thời phát hiện những biểu hiện bất thường ở trẻ. Hiện nay, Bệnh viện Sản Nhi tỉnh đã mở thêm Phòng Khám số 2 tại đường Lê Thánh Tông, phường Bạch Đằng, TP Hạ Long, để giúp các gia đình thuận lợi hơn khi đưa người bệnh, trong đó có trẻ có dấu hiệu tự kỷ, đến khám.

- Xin cám ơn bác sĩ!

Thu Nguyệt (Thực hiện)