Thành phố Móng Cái: Biên mậu - Gam màu chủ đạo trong "bức tranh" kinh tế

Đến Móng Cái hôm nay, người ta khó có thể hình dung chỉ cách đây khoảng hơn 20 năm trước, nơi này còn là một huyện lỵ nghèo nàn... Sự đổi thay ấy là do nhiều yếu tố “thiên thời - địa lợi”, nhưng không thể không nói đến sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động kinh doanh biên mậu, lĩnh vực kinh tế được coi là “mũi nhọn” của Móng Cái...

Đổi thay từ biên mậu...

So với nhiều địa phương khác trong tỉnh và các vùng lân cận, Móng Cái là địa phương duy nhất có cả cửa khẩu quốc tế trên bộ lẫn trên biển, là nơi hội tụ giao thoa giữa hai hành lang, một vành đai phát triển kinh tế ven biển Vịnh Bắc Bộ và là một trong những cửa ngõ giao thương quan trọng giữa Việt Nam và Trung Quốc... Với điều đó, Móng Cái luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước, với hàng loạt các cơ chế chính sách ưu đãi để phát triển, như: Quyết định 675/TTg, Quyết định 103/1998/QĐ-TTg và Quyết định 53/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ cho phép được áp dụng một số chính sách về đầu tư; thuế, tài chính; chính sách đất đai và sử dụng tài nguyên; chính sách về xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu...

Cán bộ Hải quan kiểm tra hàng hoá tại kho ngoại quan.

Phát huy lợi thế của mình, trong những năm qua,  Thành uỷ và chính quyền TP Móng Cái đã xác định lấy kinh tế thương mại làm chủ đạo, mũi nhọn để phát triển. Theo đó, TP Móng Cái đã nhanh chóng triển khai kêu gọi đầu tư, tập trung nguồn lực tài chính để từng bước hình thành đầy đủ hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển của lĩnh vực kinh tế này, trong đó quan tâm đặc biệt đến hệ thống hạ tầng khu vực cửa khẩu. Tính từ năm 1996 đến hết tháng 6-2013, TP Móng Cái đã đầu tư xây dựng khoảng 1.150 công trình phục vụ phát triển thương mại, du lịch - dịch vụ và các ngành kinh tế khác, với tổng mức đầu tư trên 3.000 tỷ đồng. Điển hình như việc đầu tư xây dựng hàng loạt bãi kiểm hoá, bến bãi bốc xếp hàng hoá XNK tại cửa khẩu Bắc Luân, cửa khẩu Ka Long, điểm kiểm tra hàng hoá xuất khẩu Lục Lầm, điểm kiểm tra hàng hoá tập trung tại khu vực gần Cửa khẩu Quốc tế v.v. Ngoài ra, còn có hệ thống kho, bến, bãi bốc xếp hàng hoá được doanh nghiệp đầu tư với tổng diện tích trên 50.000m2 và có 7 bến cảng, 9 bến thuỷ nội địa, 11 điểm kiểm tra hàng hoá xuất khẩu được đầu tư đồng bộ về trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cho việc kiểm soát hàng hoá xuất khẩu, 9 kho lạnh đạt tiêu chuẩn bảo quản hàng hoá chờ xuất ở nhiệt độ từ -18oC đến -22oC, 12 kho ngoại quan với diện tích 14.453m2.

Đặc biệt, cùng với Quyết định số 99/2009/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển Thành phố Cửa khẩu quốc tế Móng Cái đến 2020, Thủ tướng Chính phủ đã cụ thể hoá danh mục các dự án ưu tiên đầu tư cho TP Móng Cái, gồm 14 công trình cho giai đoạn 2009-2015 và 12 công trình trong thời gian từ 2015-2020. Hiện nay, TP Móng Cái đã triển khai lập và phối hợp làm các thủ tục để xây dựng 7 dự án công trình trong tổng số 14 công trình giai đoạn 2009-2015; trong đó có dự án đường dẫn cầu Bắc Luân II và Khu hợp tác kinh tế biên giới. Ngoài ra, thành phố cũng đang gấp rút hoàn thành đầu tư xây dựng biểu tượng du lịch tại ngã ba đường Trà Cổ - Bình Ngọc; dự án cải tạo nâng cấp đường ngã ba Trà Cổ - Bình Ngọc đi Mũi Ngọc; dự án cụm thông tin cổ động  tại mũi Sa Vỹ (phường Trà Cổ); dự án khu đô thị dọc sông biên giới và nhiều dự án chiến lược khác.

Song song với việc đầu tư hạ tầng đồng bộ, Móng Cái đã và đang đẩy mạnh các hoạt động thanh toán biên mậu phục vụ cho việc phát triển thương mại biên giới. Với 5 chi nhánh ngân hàng thương mại, Móng Cái đã thực hiện tốt việc thanh toán biên mậu với hệ thống ngân hàng thương mại Trung Quốc bằng đồng bản tệ qua Internetbanking. Đây là hình thức thanh toán hiện đại, an toàn và tính bảo mật cao, tiết kiệm thời gian cũng như chi phí cho doanh nghiệp…Với những nỗ lực đó, trong giai đoạn 1996 đến năm 2012, tổng giá trị hàng hoá hai chiều qua Cửa khẩu Quốc tế Móng Cái đạt khoảng 15,362 tỷ USD và có tốc độ tăng trưởng bình quân là 20%/năm, chiếm 95,7% tổng kim ngạch hàng hoá qua các cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc trên địa bàn tỉnh và chiếm trên 40% tổng kim ngạch hàng hoá XNK qua cửa khẩu các tỉnh biên giới phía Bắc (Lào Cai, Lạng Sơn, Cao Bằng). Trong 6 tháng đầu năm 2013, hoạt động này tiếp tục được duy trì ổn định với tổng kim ngạch đạt 11.218 triệu USD...

Nhưng vẫn còn nhiều khó khăn...

Tuy nhiên, theo lãnh đạo TP Móng Cái, mặc dù hoạt động kinh tế biên mậu hiện vẫn giữ vai trò chủ đạo đối với kinh tế Móng Cái, nhưng  trong bối cảnh khó khăn chung hiện nay hoạt động này cũng đang có sự biến động rõ rệt. Kể từ năm 2010, trên địa bàn thành phố thường xuyên tồn đọng hàng hoá tạm nhập tái xuất. Thêm vào đó, số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này cũng giảm mạnh (từ hơn 400/1.000 doanh nghiệp, đến nay con số này dừng lại ở mức 200 doanh nghiệp). Trong đó có nhiều doanh nghiệp hiện đang hoạt động cầm chừng hoặc giải thể, kéo theo tình trạng mất việc làm cho hơn 2 vạn lao động, tiềm ẩn nguy cơ gây mất trật tự xã hội trên địa bàn.

Nguyên nhân được cho là do ảnh hưởng từ sự suy thoái của nền kinh tế thế giới và những thay đổi trong chính sách biên mậu từ phía Trung Quốc. Trong khi đó, theo tinh thần Chỉ thị 23/CT-TTg  ngày 7-9-2012, việc quản lý đối với mặt hàng tạm nhập tái xuất càng được tăng cường sít sao hơn. Ngoài ra, nhiều văn bản liên quan khác cũng đang “bó” doanh nghiệp, như: Bộ Tài chính ban hành Thông tư 59/TT/2013/TT-BTC (có hiệu lực từ 20-6-2013), quy định thời hạn hàng hoá gửi kho ngoại quan là không được quá 45 ngày; hoặc tại điểm b, Khoản 1 Điều 42 của Luật sửa đổi Luật quản lý thuế (có hiệu lực kể từ ngày 1-7-2013) quy định hàng hoá kinh doanh tạm nhập tái xuất phải nộp thuế trước khi hoàn thành thủ tục hải quan… Một nguyên nhân sâu xa khác cũng được lãnh đạo TP Móng Cái nhận định, đó là việc Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) và Quyết định số 185/2003/QĐ-TTg ngày 10-9-2003 của Thủ tướng Chính phủ đã bãi bỏ các quy định cấp lại, đầu tư trở lại từ các khoản thu ngân sách nhà nước và thực hiện cơ chế hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách Trung ương, nguồn vốn đầu tư đối với Móng Cái. Điều này đã khiến thành phố gặp nhiều khó khăn trong việc nâng cấp, đầu tư mới hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, trên địa bàn.

Mục tiêu phát triển TP Móng Cái đến năm 2020 được ấn định rất rõ ràng. Đó là đến năm 2020 Móng Cái sẽ là đô thị biên giới loại II, hiện đại, trung tâm kinh tế, thương mại; là đô thị xanh, thân thiện với môi trường; có quy mô dân số khoảng 175 nghìn người. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt khoảng 11-12,%/năm. Để đạt được mục tiêu đề ra, TP Móng Cái đang tiếp tục lựa chọn thương mại là lĩnh vực kinh tế chủ lực, đồng thời đẩy mạnh thực hiện nhiệm vụ cải cách hành chính, giải phóng mặt bằng để đón các nhà đầu tư trong những năm tới…

Bá Khang