Xã Quảng Sơn (Hải Hà): Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá các dân tộc

Thay vì chỉ mặc vào dịp Tết hay các ngày hội, ngày nay các cô gái Dao ở xã Quảng Sơn (huyện Hải Hà) dù ngày thường vẫn xúng xính trong bộ quần áo truyền thống của dân tộc mình. Theo đó, nhiều giá trị văn hóa khác của đồng bào cũng đang được khôi phục.

Người có công lớn trong việc truyền dạy cho lớp trẻ biết thêu thùa và không quên đi bản sắc của dân tộc mình ở Quảng Sơn là bà Diềng Chống Sếnh. Bà đã được Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam tặng danh hiệu “Nghệ nhân Dân gian Việt Nam” năm 2013 và Bộ VH,TT&DL công nhận là “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ nhất năm 2015.

Nghệ nhân Dềng Chống Sếnh (bên phải) dạy các em học sinh cách mặc bộ sắc phục của người Dao. Ảnh: haiha.quangninh.gov.vn

Bà Sếnh thường được mời giảng dạy ở các lớp dạy thêu truyền thống do huyện Hải Hà và xã Quảng Sơn tổ chức. Ngoài truyền thụ ở lớp học, hàng ngày có ai đó muốn đến học nghề thêu truyền thống là bà Sếnh sẵn sàng dạy tận tình, thêu từng nét hoa văn kỹ lưỡng.

Bà Sếnh bảo: Chỉ mong sao con cháu đừng quên cái nghề mang nét văn hóa mà cha ông đã mất bao công mới có được, để khi nhìn vào những bộ quần áo là người ta biết được đây là phụ nữ Dao rồi.

Nhờ công lao không nhỏ của bà Sếnh, mà bây giờ 100% phụ nữ người Dao ở Quảng Sơn đều biết thêu những bộ quần áo truyền thống cho mình.

Học sinh Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Quảng Sơn trình diễn trang phục dân tộc trong chương trình ngoại khóa năm 2019.

Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Quảng Sơn cũng tích cực vào cuộc, từ năm học 2014-2015, nhà trường đã tổ chức Chương trình ngoại khóa giữ gìn bản sắc dân tộc Dao. Vào trung tuần tháng 3/2019, Chương trình bản sắc dân tộc Dao lần thứ 3 cũng đã được tổ chức tại trường. Tại Chương trình, học sinh được tham gia thi tìm hiểu về nét văn hóa dân tộc Dao Thanh Y và Dao Thanh Phán của xã mình. Các thí sinh tham gia thi được dịp bày tỏ các hiểu biết của mình về cảnh đẹp quê hương Quảng Sơn và phong tục tập quán lâu đời, ẩm thực, lễ hội, sắc phục của dân tộc Dao.

Trong Chương trình còn khôi phục lại lễ cưới của người Dao từ bao đời nay có nguy cơ mai một và đi cà kheo - môn thể thao truyền thống của đồng bào Dao. Đặc biệt trong môn thi thêu họa tiết, hoa văn trang phục của đồng bào Dao, nhiều em bé ở tuổi thiếu niên nhưng cũng đã rất thuần thục việc thêu thùa, công việc trước đây thường là của người đã đứng tuổi.

Năm 2019, xã Quảng Sơn đã đề xuất xây dựng bản Lý Quáng, là bản 100% dân tộc Dao ở xã thành làng dân tộc thiểu số. Dự kiến nhiều hạng mục được xây dựng như cổng làng, bãi đỗ xe, nhà sinh hoạt cộng đồng, vườn mẫu, suối tắm, nơi trồng lan rừng để du khách chụp ảnh… Qua đó, huyện, xã vận động nhân dân giữ gìn bảo tồn rừng phòng hộ đầu nguồn, ruộng bậc thang, suối đá, hệ thống hoa lan rừng mọc tự nhiên ven suối và trồng cây cổ thụ ven bờ suối để phát triển du lịch.

Trong cuộc sống thường ngày, phụ nữ Dao ở bản Lý Quáng vẫn mặc quần áo truyền thống của dân tộc mình.

Ở bản Lý Quáng, người dân còn giữ khá tốt các truyền thống văn hóa dân tộc. Hàng tháng, tại nhà văn hóa của bản, bà con đều tổ chức các buổi sinh hoạt văn hóa, văn nghệ mang bản sắc dân tộc như thổi kèn đồng dân tộc và hát các bài hát dân tộc Dao. Tất cả phụ nữ có gia đình ở Lý Quáng đều biết may thêu trang phục dân tộc, thiếu nữ từ 12 đến 18 tuổi, số biết thêu cũng đạt khoảng 70%. Hiện nay tục lệ cấp sắc ở bản vẫn còn giữ được nguyên bản sắc từ thế hệ trước truyền lại.

Lý Quáng có dòng suối trải dài từ khu vực biên giới giáp Trung Quốc qua nhiều thôn của xã và qua nhiều xã khác trên địa bàn huyện. Suối có nhiều cảnh đẹp, có nhiều tảng đá với nhiều hình thù đặc sắc, nước trong xanh. Suối còn có nhiều loại hoa rừng, nhất là hoa lan mọc tự nhiên, có đồi sim, rừng quế.

Trong bản có 3 nghệ nhân thổi kèn đồng dân tộc vào các dịp lễ tết, lễ hội, lễ cấp sắc. Trong số này có anh Chíu Sáng Hỷ được coi là người thổi kèn theo các điệu nhạc truyền thống của người Dao hay nhất huyện Hải Hà. Anh có thể thổi được tất cả 18 bài kèn đám ma, 12 bài kèn đám cưới của người Dao. Điều đặc biệt hơn nữa anh Hỷ lại còn biết tự tay làm được nhiều bộ phận của kèn, mà rất ít người có khả năng này.

Quảng Sơn đang dần khôi phục các bản sắc dân tộc, ngoài sự chỉ đạo hỗ trợ của tỉnh, huyện Hải Hà, còn có sự vào cuộc tích cực của người dân và nhiều tổ chức, ban, ngành trên địa bàn xã.

 Công Thành