Xử lý dự án chậm tiến độ - Bài 1: Hàng trăm dự án "treo" gây lãng phí tài nguyên đất

Những năm qua, tỉnh Quảng Ninh có tốc độ phát triển nhanh về hạ tầng dịch vụ, du lịch bất động sản (BĐS). Với chính sách ưu đãi “trải thảm đỏ”, tỉnh đã thu hút nhiều nhà đầu tư với nhiều dự án lớn, nhỏ. Bên cạnh những dự án đã hoàn thành, đóng góp tích cực vào sự phát triển của tỉnh, vẫn còn nhiều dự án chậm tiến độ làm ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển của tỉnh, tác động xấu đến đời sống người dân quanh khu vực dự án.

Dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu khách sạn, biệt thự cao cấp và vui chơi giải trí tại đồi khu 8A, phường Bãi Cháy do Công ty CP Hạ Long Monaco làm chủ đầu tư chậm tiến độ nhiều năm hiện đang tạm dừng thi công.

Hơn 10 năm không xong một dự án

Năm 2005, người dân Bãi Cháy (TP Hạ Long) vui mừng vì sẽ có thêm một công trình điểm nhấn cho khu du lịch: Dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu khách sạn, biệt thự cao cấp và vui chơi giải trí, tại đồi khu 8A, phường Bãi Cháy do Công ty CP Hạ Long Monaco làm chủ đầu tư. Dự án được UBND tỉnh phê duyệt với mức đầu tư 250 tỷ đồng, thời gian hoàn thành dự án 5 năm (2005-2009). Tuy nhiên đến nay đã 12 năm với 3 lần xin gia hạn, dự án này vẫn dang dở, gây ảnh hưởng đến đời sống của người dân xung quanh. Có mặt tại khu vực dự án vào một ngày đầu tháng 5 vừa qua, trước mắt chúng tôi là những vạt đồi bị san gạt nham nhở, dở dang, phần lớn khu vực san nền có độ dốc cao, chưa được xây kè theo thiết kế, nguy cơ sụt lún, sạt lở đất khi mùa mưa đến.

Không chỉ chậm tiến độ, theo kết luận của Thanh tra tỉnh, dự án này còn bộc lộ nhiều sai phạm trong quá trình thực hiện. Cụ thể, dự án đã được UBND tỉnh quyết định giao đất giai đoạn I, nhưng chủ đầu tư chưa hoàn chỉnh thủ tục về đất đai (chưa cắm mốc chi tiết tại thực địa; chưa thực hiện nộp tiền bị phạt chậm nộp theo quy định) để cơ quan thẩm quyền bàn giao đất tại thực địa, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để đầu tư xây dựng; chưa hoàn chỉnh công tác GPMB cũng như hoàn chỉnh hồ sơ phương án trồng rừng thay thế... Thậm chí, dự án chưa được bàn giao đất tại thực địa, nhưng chủ đầu tư đã tiến hành thi công (không đúng theo quy định tại điểm a, khoản 1, Điều 107, Luật Xây dựng). Dự án đã bị chậm tiến độ kéo dài nhiều năm, chủ đầu tư đã có nhiều văn bản cam kết về tiến độ và được các cơ quan có thẩm quyền gia hạn nhiều lần, nhưng kết quả thực hiện không đạt được như nội dung đã cam kết. Như vậy, chủ đầu tư đã vi phạm quy định tại điểm i, khoản 1, Điều 64, Luật Đất đai năm 2013 (Kết luận thanh tra số 3197/KL-TNMT ngày 16-10-2014 của Sở TN&MT); vi phạm quy định tại khoản 2, Điều 64, Luật Đầu tư năm 2005 (Kết luận Thanh tra tỉnh...). Trong quá trình thực hiện dự án, chủ đầu tư không tuân thủ những nguyên tắc bắt buộc về bảo vệ môi trường, khiến cho đất đá trôi xuống nhà dân, ảnh hưởng đến môi trường sống của những người dân quanh vùng dự án.

Một dự án khác cũng “nổi danh” không kém vì sự chậm trễ và sai sót là Dự án khu biệt thự và khách sạn vườn Phượng Hoàng của Công ty CP Đầu tư và Dịch vụ Thuận Phát cũng thực hiện trên địa bàn phường Bãi Cháy. Trải qua nhiều lần thay tên, đổi tuổi, dự án này theo kế hoạch được phê duyệt ban đầu là hoàn thành đưa vào sử dụng vào quý I-2013, nhưng mới đây lại được gia hạn đến hết quý IV-2018. Quá trình thực hiện dự án, chủ đầu tư bộc lộ nhiều sai sót, như: Dự án đã được UBND tỉnh quyết định giao đất, nhưng chủ đầu tư chậm hoàn chỉnh thủ tục để cơ quan thẩm quyền xác định giá thu tiền sử dụng đất; dự án chưa được bàn giao đất tại thực địa, chưa có hồ sơ thiết kế - dự toán được cấp thẩm quyền phê duyệt, nhưng chủ đầu tư đã tiến hành thi công xây dựng, chưa có báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với dự án...

Trên đây chỉ là 2 trong số hàng trăm dự án chậm tiến độ trên địa bàn đang gây nên nhiều hệ lụy, như làm lãng phí tài nguyên đất, ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng xấu đến đời sống sinh hoạt của người dân.

Tại sao dự án lại được “treo” lâu đến vậy?

Theo thống kê của Sở TN&MT, hiện trên địa bàn tỉnh có 127 dự án chậm tiến độ. TP Hạ Long có nhiều dự án tồn đọng nhất (50 dự án), tiếp đến là Hoành Bồ (26 dự án), Cẩm Phả (12 dự án)... Việc tồn tại nhiều dự án “treo”, dự án chậm tiến độ đã và đang gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội, môi trường đầu tư, lãng phí tài nguyên đất và gây bức xúc trong nhân dân.

Nhiều người dân sống ở khu vực phường Bãi Cháy, cho biết: Những năm gần đây cứ mỗi khi mưa to khu vực này lại bị ngập. Đất đá, bùn từ các sườn đồi tràn xuống khiến cuộc sống của người dân bị đảo lộn. Không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân, những dự án chậm tiến độ đang cản trở sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh bằng sự lãng phí tài nguyên, đất đai; ngành Thuế thất thu, an ninh trật tự, môi trường đều bị ảnh hưởng.

Vì sao những dự án chậm tiến độ lại chậm bị xử lý như vậy? Theo tìm hiểu của chúng tôi, có những dự án đã kéo dài hàng thập kỷ với không biết bao lần được gia hạn, nhưng vẫn không thể hoàn thành đúng hạn. Theo cơ quan chức năng là do năng lực thực hiện dự án của chủ đầu tư còn hạn chế. Một số nhà đầu tư yếu, nhưng lại đầu tư theo phong trào, đầu tư dàn trải nhiều dự án, nên khi có biến động của thị trường, lãi suất sẽ gặp khó khăn trong việc huy động vốn hoặc thay đổi chiến lược, mục tiêu đầu tư. Theo quy định, trước khi cấp giấy chứng nhận đầu tư cho nhà đầu tư, cơ quan chuyên môn phải thẩm tra năng lực tài chính; nhưng hiện nay việc thẩm tra năng lực tài chính của nhà đầu tư còn bất cập, chưa sát với năng lực thực tế. Có những nhà đầu tư khó khăn thật sự, nhưng cũng có trường hợp doanh nghiệp đầu cơ, không chịu triển khai đầu tư, mà cố tình “găm đất” để chuyển nhượng dự án kiếm lợi nhuận.

Nhưng lý do quan trọng nhất, theo chúng tôi đó là sự “nương tay”, thiếu kiên quyết trong kiểm tra, xử lý các vi phạm của chủ đầu tư về đất đai, điều kiện khởi công đầu tư xây dựng, chậm tiến độ thực hiện dự án... của các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn. Theo Quyết định số 2999/2016/QĐ-UBND (ngày 15-9-2016) của UBND tỉnh Quảng Ninh “UBND cấp huyện chịu trách nhiệm thực hiện chức năng quản lý nhà nước toàn diện về tiến độ, chất lượng các dự án, các công trình đầu tư có nguồn vốn ngoài ngân sách trên địa bàn”; tuy nhiên, nhiều địa phương đã chưa làm tròn trách nhiệm của mình trong việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với các dự án trên địa bàn. Dẫn đến tình trạng dự án chưa được bàn giao đất tại thực địa, chưa có thiết kế được duyệt, nhưng đã tổ chức thi công bốc xúc vận chuyển đất đá ra khỏi dự án, gây khó khăn trong công tác quản lý, nhưng chính quyền địa phương, cơ quan chức năng không có biện pháp xử lý kịp thời. Đặc biệt, chính quyền đã quá “nương tay” khi xử lý các dự án chậm tiến độ, nhiều dự án kéo dài hàng chục năm, các cơ quan chức năng thanh, kiểm tra đã phát hiện nhiều sai phạm, nhưng vẫn được tiếp tục cho gia hạn.

Bên cạnh đó, cũng có một số nguyên nhân khách quan, như quy trình thủ tục đầu tư theo quy định tại các văn bản pháp luật còn kéo dài, số lượng thủ tục còn nhiều, thực hiện tại nhiều cơ quan khác nhau, nên ảnh hưởng đến tiến độ và cơ hội đầu tư của các doanh nghiệp. Một nguyên nhân nữa là do vướng mắc trong công tác GPMB, do cơ chế chính sách về đất đai, quy hoạch, bồi thường GPMB không ổn định, thường xuyên thay đổi. Nhiều nội dung quy định chưa phù hợp với thực tế, nhất là trong việc xử lý bồi thường chuyển tiếp giữa chính sách cũ và chính sách mới, trong khi đó, các quy định về đơn giá đền bù GPMB có nhiều thay đổi, chưa theo kịp diễn biến và yêu cầu, dẫn đến dự án phải điều chỉnh phê duyệt nhiều lần.

Bảo An - Thu Trang

Bài 2: Kiên quyết xử lý các dự án “treo”