Yên Tử trên hành trình trở thành Di sản thế giới

Dù biết chặng đường phía trước còn dài và nhiều thử thách, nhưng với quyết tâm chính trị của các bộ, ngành, địa phương cùng sự vào cuộc nhiệt tình của các nhà khoa học, học giả, nhất định Yên Tử sẽ trở thành di sản thế giới như mong đợi của đông đảo người dân và du khách.

Yên Tử chứa đựng những giá trị mang tầm vóc toàn cầu.

Ông Michael Croft, Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam, đánh giá: "Yên Tử chứa đựng những giáo lý của Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập nhiều năm trước, đã gắn liền với nhiều giá trị mà UNESCO đã và đang thúc đẩy, đó là giá trị về hòa bình, nhân văn và lòng bao dung, nhất là những giáo lý, triết lý nhân sinh của ngài dành cho cộng đồng về tình đoàn kết dân tộc. Những giá trị đó vẫn luôn còn tính thời sự, rất thiết thực trong xã hội chúng ta hôm nay. Tôi cho rằng đó là những giá trị Việt Nam cần gìn giữ và phát huy, vì đây là một di sản không phải nơi đâu cũng có được".

Việc lập hồ sơ di sản thế giới cho Yên Tử vừa nâng cao nhận thức của người dân về giá trị di sản, góp phần chung tay bảo tồn và phát huy di sản, xây dựng nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Cuối tháng 9/2020, UBND các tỉnh Quảng Ninh, Hải Dương và Bắc Giang đã phối hợp tổ chức hội nghị thống nhất một số nội dung triển khai lập hồ sơ quần thể di tích Yên Tử trình UNESCO công nhận là Di sản thế giới.

Trước đó, Sở VH&TT Quảng Ninh là đơn vị được phân công chủ trì đã chủ động liên hệ làm việc với Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch), Vụ Ngoại giao Văn hóa và UNESCO (Bộ Ngoại giao), Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia, Hội Khảo cổ học, Công ty Xây dựng Xuân Trường, Công ty CP Phát triển Tùng Lâm và một số viện nghiên cứu có liên quan để tham vấn các bước hướng dẫn về quy trình, kinh nghiệm xây dựng hồ sơ và lựa chọn tư vấn trong nước, quốc tế.

Sở VH&TT 3 địa phương đã phối hợp thống nhất gửi thư mời các cơ quan nghiên cứu, nhà khoa học viết bài tham luận cho công tác chuẩn bị xây dựng hồ sơ. Tại Quảng Ninh cũng đã diễn ra hội thảo khoa học với 39 bài tham luận của các chuyên gia, trong đó có 30 ý kiến đề xuất lựa chọn loại hình vật thể, 8 ý kiến đề xuất lựa chọn loại hình phi vật thể và 1 bài viết của Vụ Ngoại giao văn hóa và UNESCO. Sau đó, lãnh đạo ngành văn hóa của 3 tỉnh đã họp tại Bắc Giang để thống nhất một số nội dung chuẩn bị tài liệu và báo cáo tại hội nghị của UBND các tỉnh Quảng Ninh, Bắc Giang và Hải Dương.

Tại hội nghị, các đại biểu đã đề nghị trên cơ sở hướng dẫn của Cục Di sản Văn hóa và kết quả từ buổi tọa đàm khoa học tại Quảng Ninh để đi đến thống nhất lựa chọn loại hình di sản, lựa chọn tiêu chí và đề xuất tên gọi hồ sơ; cho ý kiến vào dự thảo kế hoạch xây dựng hồ sơ khoa học và quản lý di sản; đề xuất nhóm tư vấn xây dựng hồ sơ.

GS.TSKH Lưu Trần Tiêu, Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia, đề nghị tên hồ sơ là "Quần thể di tích - danh thắng Yên Tử", đề xuất làm hồ sơ căn cứ 3 tiêu chí 3, 5 và 6 theo Công ước của UNESCO; đề nghị 3 địa phương phối hợp chặt chẽ hơn nữa cùng với các nhà khoa học, các chuyên gia và nhà quản lý văn hóa, Ủy ban UNESCO Việt Nam trong việc làm hồ sơ, đảm bảo chất lượng của hồ sơ.

Cuối tháng 10/2020, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức cuộc họp để chỉ đạo xây dựng hồ sơ khoa học và kế hoạch quản lý Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử với phạm vi 3 tỉnh (Quảng Ninh, Hải Dương, Bắc Giang) trình UNESCO công nhận là Di sản thế giới. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thống nhất tên gọi trong Hồ sơ khoa học là Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử (Quảng Ninh, Hải Dương, Bắc Giang) là Di sản thế giới.

Đồng thời, giao Ban chỉ đạo và Tổ công tác xây dựng Hồ sơ khoa học Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử (Quảng Ninh, Bắc Giang và Hải Dương) khẩn trương hoàn thiện các công việc liên quan. Bộ giao UBND tỉnh Quảng Ninh chủ trì phối hợp với UBND tỉnh Bắc Giang, Hải Dương xây dựng hồ sơ. Việc xây dựng hồ sơ di sản phải đạt chất lượng và làm nổi bật giá trị loại hình, tiêu chí. Đồng chí yêu cầu Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì mời chuyên gia quốc tế đến quảng bá hình ảnh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Vụ Ngoại giao Văn hóa và UNESCO, Bộ Ngoại giao quan tâm phối hợp, hướng dẫn UBND 3 tỉnh Quảng Ninh, Hải Dương, Bắc Giang các nội dung liên quan đến việc xây dựng hồ sơ Di sản và làm việc với các cơ quan, tổ chức của UNESCO trong suốt quá trình xây dựng, đăng ký và bảo vệ. Lộ trình thống nhất đến tháng 3/2021 trình báo cáo tóm tắt Hồ sơ Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử (Quảng Ninh, Hải Dương, Bắc Giang) là Di sản thế giới lên Chính phủ. Đến tháng 9/2021 chính thức nộp hồ sơ cho UNESCO.

Chương trình "Về miền đất Phật mùa thu" tại Yên Tử, tháng 11/2020.

Cuối tháng 11 vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch gửi văn bản đề nghị 3 tỉnh Quảng Ninh, Bắc Giang và Hải Dương tiếp tục triển khai, thực hiện các ý kiến của Bộ, đồng thời thống nhất một số nội dung về: Nội dung Hồ sơ; kế hoạch xây dựng Hồ sơ; tiến độ, quy trình triển khai Hồ sơ đề cử.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Sở VH&TT Quảng Ninh chủ trì, phối hợp với Sở VH-TT&DL các tỉnh Bắc Giang, Hải Dương và Cục Di sản văn hóa, Cục Hợp tác quốc tế tiếp thu ý kiến của Ban Chỉ đạo để khẩn trương hoàn thiện Kế hoạch xây dựng Hồ sơ khoa học Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử (Quảng Ninh, Bắc Giang và Hải Dương) trình UBND các tỉnh Quảng Ninh, Bắc Giang và Hải Dương xem xét, phê duyệt, báo cáo Bộ.

Về vấn đề làm hồ sơ cho Di tích - Danh thắng Yên Tử, vị đại diện UNESCO tại Việt Nam chia sẻ: "Đây là quá trình rất dài, không chỉ vài tháng mà thậm chí là vài năm, vì đây là một bộ hồ sơ rất phức tạp. Như chúng ta đã biết, ở cấp cao đó thì phải đạt được một sự đồng thuận chung về các giá trị của hồ sơ di sản.

Từ đó, ở dưới mức độ thấp hơn là các địa phương chúng ta mới có những bước đi cụ thể. Cũng từ đó, chúng tôi mới có thể có những gợi ý theo hướng hồ sơ về di sản văn hóa hay hồ sơ di sản thiên nhiên. Tôi cho rằng, các bạn cần tiếp tục có những nghiên cứu khoa học, mời các chuyên gia nghiên cứu theo những tiêu chí trong bộ 10 tiêu chí của UNESCO. Từ những nghiên cứu của các bạn, UNESCO sẽ sẵn sàng hỗ trợ các bước tiếp theo. Chúng tôi sẽ có tư vấn cụ thể".

Huỳnh Đăng