Quy hoạch và xử lý chất thải: Nan giải ở Uông Bí

Trong thời gian gần đây, câu chuyện xoay quanh vấn đề rác thải ở TP Uông Bí trở nên “nóng” hơn bao giờ hết. Nhà chức trách đau đầu với vấn đề đổ rác ở đâu, xử lý rác như thế nào. Một bộ phận người dân quyết liệt phản đối những quyết định về quy hoạch, xây dựng bãi rác của thành phố. Và đến tận bây giờ, “bài toán rác thải” ở TP Uông Bí vẫn chưa đi đến hồi kết...

Những bức xúc của người dân

Trước ngày 31-12-2011, TP Uông Bí xử lý rác thải sinh hoạt tại hai bãi rác là Lạc Thanh (phường Yên Thanh) và Vàng Danh theo hình thức chôn lấp thủ công. Trong đó, bãi rác Lạc Thanh được đưa vào sử dụng từ năm 2003 và đã hết khả năng sử dụng, được thành phố quyết định đóng cửa từ ngày 1-1-2012 để xử lý kỹ thuật. Còn bãi rác Vàng Danh được xây dựng từ năm 2005, là nơi chứa rác thải của các khu vực lân cận như Bắc Sơn, Vàng Danh, Thượng Yên Công và để giảm tải cho bãi rác Lạc Thanh. Trước đó, nhằm đáp ứng nhu cầu đổ và xử lý rác thải của TP Uông Bí, UBND tỉnh đã có quyết định về việc phê duyệt Quy hoạch chi tiết xây dựng Nhà máy xử lý chất thải rắn và sản xuất nguyên liệu tái tạo tại phường Bắc Sơn (Uông Bí). Theo dự kiến, nhà máy này sẽ đưa vào hoạt động đầu năm 2013. Như vậy, trước việc đóng cửa bãi rác Lạc Thanh và chờ Nhà máy xử lý chất thải rắn được xây dựng và đưa vào hoạt động, TP Uông Bí đã quyết định vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt của toàn thành phố tại bãi rác Vàng Danh kể từ ngày 1-1-2012. Thế nhưng, chỉ sau 12 ngày, các hộ dân khu 3 phường Vàng Danh đã ngăn cản, không cho xe của Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Uông Bí (gọi tắt là Công ty MTĐT Uông Bí) vận chuyển rác vào bãi rác Vàng Danh.

Bãi rác Vàng Danh được chôn lấp dở dang vì người dân ngăn cản công việc.

Xin được nói thêm, trong các năm 2007 và 2009, bãi rác Vàng Danh được UBND tỉnh phê duyệt nằm trong Quy hoạch bảo vệ môi trường TX Uông Bí và Quy hoạch quản lý chất thải rắn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Trong ba năm đầu vận hành, nhân dân khu vực xung quanh đều đồng tình, chấp thuận. Sau đó, từ một số kiến nghị của nhân dân và để đảm bảo vệ sinh môi trường, 3 năm gần đây (từ 2009-2011), UBND TP Uông Bí đã đầu tư cải tạo hệ thống bể chứa, di dời một số hộ dân bị ảnh hưởng đến nơi ở mới, đầu tư xây đập kiên cố chắn giữ rác thải… để không làm ảnh hưởng đến nước đầu nguồn phục vụ sinh hoạt, cấy trồng của nhân dân.

Tìm hiểu lý do người dân liên tục ngăn cản Công ty MTĐT Uông Bí đổ thải tại bãi rác Vàng Danh, chúng tôi được biết, nguyên nhân chính là do Công ty MTĐT Uông Bí vận chuyển rác qua tuyến đường dân sinh của nhân dân. Thêm vào đó, Công ty còn tiến hành đổ cặn thải hút từ bể phốt xuống bãi rác và việc vận hành, xử lý rác của Công ty chưa đảm bảo vệ sinh môi trường. Sự việc này xảy ra đúng thời điểm Tết Nguyên đán 2012 đang đến gần, dễ dẫn đến nguy cơ ứ đọng rác thải, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt của gần 17 vạn dân trong thành phố. Trước tình hình này, UBND TP Uông Bí đã kiểm tra, ra quyết định xử phạt hành chính 30 triệu đồng đối với Công ty MTĐT Uông Bí; đồng thời, yêu cầu Công ty khẩn cấp thực hiện các biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường. UBND thành phố cũng tiếp tục chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ khảo sát thiết kế các công trình phụ trợ cho bãi rác, công trình cấp nước sạch cho nhân dân vùng bị ảnh hưởng; xây dựng tuyến đường vận chuyển rác mới không đi qua khu dân cư; tuyên truyền vận động các hộ dân v.v.. Tuy vậy, đến ngày 19-1-2012, nhân dân vẫn tập trung ngăn cản đường vận chuyển rác. Không còn cách nào khác, UBND thành phố phải tổ chức lực lượng bảo vệ các xe vận chuyển rác vào bãi rác. Sau Tết Nguyên đán, một số hộ dân vẫn tiếp tục tố cáo hành vi gây ô nhiễm môi trường của Công ty MTĐT Uông Bí. Sự việc này đã được UBND thành phố trả lời và tiếp tục giải thích, vận động các hộ dân nhưng vẫn chưa nhận được đồng tình. Và từ ngày 12-2-2012 đến nay, một số hộ dân vẫn tập trung cản trở không cho xe vận chuyển rác vào bãi rác và không cho máy móc, thiết bị của Công ty MTĐT Uông Bí san lấp làm đường công vụ để xử lý rác theo quy trình cam kết với nhân dân.

Cần tiếng nói chung

Mới đây nhất, ngày 23-2-2012, Đoàn kiểm tra của Sở Tài nguyên và Môi trường về việc kiểm tra chấp hành Luật Bảo vệ môi trường của Công ty MTĐT Uông Bí tại bãi rác thải Vàng Danh cũng đã có kết luận: Tại thời điểm kiểm tra, bãi rác chưa có biểu hiện gây ô nhiễm môi trường nước xung quanh. Các mẫu nước lấy được ở các địa điểm quanh bãi rác, các hộ dân sống gần bãi rác cũng đã được mang đi phân tích. Tại bãi rác có dấu hiệu ô nhiễm không khí về mùi. Tuy nhiên, ở khoảng cách ngoài 50m mùi không xuất hiện. Việc Công ty MTĐT Uông Bí đổ cặn thải từ bể phốt xuống bãi rác là trái quy trình được phê duyệt. Việc thiết kế, thi công xây dựng bãi chôn lấp rác, đập ngăn rác chưa đảm bảo đúng với Thông tư liên tịch số 01/2001/TTTL-BKHCNMT-BXD. Để “mục sở thị”, 10 giờ sáng ngày 27-2-2012, chúng tôi đã có mặt tại bãi rác Vàng Danh. Theo anh Nguyễn Hữu Đoàn, Phó phòng Quản lý đô thị TP Uông Bí, chỉ cần xe chở rác hay phương tiện san gạt đi vào bãi rác là người dân sẽ ra ngăn cản. Đứng ở giữa bãi rác, chúng tôi nhận thấy có mùi hôi, nhưng từ khoảng cách 50m trở ra thì mùi hôi thối không xuất hiện. Tại bãi rác, việc chôn lấp rác đang được thực hiện dở dang; đập chắn rác đã được nâng cấp, xây dựng giúp ngăn chặn rác không tràn ra khu vực xung quanh. Còn nước rỉ rác được chảy theo một ống nhựa P70mm chảy vào 1 bể lắng trước khi thoát ra khu vực suối Bến Ván (xã Thượng Yên Công). Theo quan sát, bãi rác Vàng Danh còn đủ rộng để có thể chứa rác thải  trong khoảng từ 2 đến 3 năm nữa.

Từ sự việc trên có thể thấy, việc người dân phản đối đổ rác tại bãi rác Vàng Danh đều bắt nguồn từ chính những sai phạm ngay từ ngày đầu của Công ty MTĐT Uông Bí. Thêm vào đó là trước khi quyết định để bãi rác Vàng Danh “gánh” toàn bộ rác thải của cả thành phố thì cơ quan chức năng chưa có thiết kế thi công xây dựng bãi rác đủ tiêu chuẩn; Công ty MTĐT Uông Bí chưa làm báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án đầu tư xây dựng công trình bãi rác Vàng Danh, báo cáo quan trắc môi trường định kỳ khu vực này. Cũng phải nói thêm rằng, công tác tuyên truyền, vận động của thành phố chưa kịp thời để người dân khu vực xung quanh chuẩn bị tốt về mặt tâm lý, nhận thức nên đã gây những phản ứng dữ dội… Tuy vậy, đến nay những tồn tại trên đã được UBND thành phố giải quyết; Công ty MTĐT Uông Bí đã tích cực sửa sai.

Đến thời điểm này, bãi rác Vàng Danh là địa điểm duy nhất để chứa trung bình 60 tấn rác của 17 vạn dân TP Uông Bí/ngày. Việc phản ứng thái quá của người dân ở thời điểm này đang khiến cho những việc đúng, nên làm bị ngừng trệ, ảnh hưởng tới cuộc sống của rất nhiều người dân khác. Trong khi chờ đợi Nhà máy xử lý chất thải rắn và sản xuất nguyên liệu tái tạo hoàn thành, đi vào sử dụng vào đầu năm 2013, UBND TP Uông Bí, Công ty MTĐT Uông Bí và một số hộ dân khu 3, phường Vàng Danh cần ngồi lại, phân tích và cân nhắc điều lợi - hại, nên - không nên, để có tiếng nói chung trong việc xử lý rác thải cho cả thành phố…

Hoàng Nhi