Ấn tượng Phần Lan

Đây là lần đầu tôi đến Phần Lan, quê hương của ông già Noel. Bây giờ đang là mùa thu. Ngoài đường, đã nhiều rặng cây chuyển màu vàng, đỏ. Trong cái lạnh buổi sáng xuống tới 3 độ C, cảm giác đi ngoài đường chỉ như bên mình chừng 10 độ. Vì không khí ở đây khô lạnh mà không buốt giá. Sau thời khắc bình minh, nắng ấm đã chan hoà nhưng trời vẫn gió.

Ở vùng thủ đô, ngoài Helsinki, có thành phố Espoo và Vantaa, nơi có dân số khá đông nhưng so với một số nước châu Á thì mật độ dân chúng vẫn thưa thớt. Ấn tượng đầu tiên là hệ thống đường sá. Những khu mới xây dựng, đường đôi tuy nhỏ nhưng lại có luôn tuyến đường đôi tàu điện. Đặc biệt, hai bên đường dành cho người đi bộ và đi xe đạp, hình vẽ dưới lòng đường rất rõ ràng. Nếu muốn sang đường, bạn có thể ấn nút bố trí trên cột đèn đường. Luôn có tiếng chuông leng keng khi đèn xanh dành cho người đi bộ bật sáng. Cái này hẳn dành cho người khiếm thính và... hay lơ đãng như tôi. Ở những khu phố cổ như khu vực Nhà thờ Trắng, các khu mua sắm trung tâm, lòng đường và vỉa hè lát gạch cổ. Tuyến xe điện và xe hơi có thể chạy cùng. Rất ít xe máy. Từ sáng, chúng tôi đã kịp đi cả tàu điện ngầm ra khu trung tâm, tàu điện trên phố và cả phà ra đảo. 12 EU cho mỗi người/2 ngày. Muốn đi bao lâu cũng được. Miễn là đúng vùng quy định. Nhiều làn đường, nhiều loại phương tiện. Rất thuận tiện và dễ dàng. Nước ở vòi uống được trực tiếp, hơi lạnh nhưng mềm và ngọt. Ngon hơn nước đóng chai bên mình.

Hôm nay, chương trình chúng tôi đi thăm với tư cách cá nhân Công ty IQM, một công ty chuyên sản xuất máy tính lượng tử vì tôi có người thân làm việc ở đây. Khu vực này có biển đề Life science center (Trung tâm Thực thể khoa học). Công ty IQM ở một trong số các công ty đóng tại đây. Máy tính lượng tử là một sản phẩm rất mới. Máy tính lượng tử dựa trên các nguyên tắc của lý thuyết lượng tử, nguyên lý chồng chập và vướng víu của các phân tử. Nó cho phép xử lý các dữ liệu theo cấp số nhân, nhanh hơn rất nhiều lần so với một máy tính thông thường. Ở cửa phòng Lab của Công ty có một dòng chữ đầy kiêu hãnh: “Here, we build the future”. (Ở đây, chúng tôi xây dựng tương lai). Người ta gọi kiểu dáng cái máy tính lượng tử IQM sản xuất là Kiến trúc đèn chùm. Đẹp và ấn tượng. Chẳng bù cho các họa tiết hoa văn trang trí ở đất nước này lại khá đơn điệu. Đen và trắng là màu chủ đạo. Hình bông hoa năm cánh và chấm bi đen xuất hiện nhiều trên những đồ gốm, quần áo, thậm chí trên cả khăn giấy phục vụ trong vô vàn những tiệm ăn ở các khu trung tâm.

Kết nối công nghệ và internet, đặc biệt sau thời kỳ Covid-19 ở Phần Lan đã là câu chuyện phổ thông. Đơn giản nhất là các loại khoá cửa sử dụng thẻ từ. Mua vé xe buýt, tàu điện, máy bay thanh toán qua điện thoại. Chỉ cần có một chiếc điện thoại thông minh tích hợp tính năng thanh toán qua mạng thì không cần dùng thẻ. Còn thẻ liên kết ngân hàng thanh toán đủ các loại hình dịch vụ. Đến nhà hàng hay trả tiền taxi chỉ cần đưa thẻ cho máy đọc là xong. Đó cũng là giải pháp tốt cho những người sống ở những nơi lạnh lẽo như đất nước này, với những mùa đông chỉ nhìn thấy ánh sáng mặt trời trong chừng bốn tiếng đồng hồ. Nhưng có phải vì thế cũng làm cho con người thêm xa cách? Hãy hình dung thực tế cách thức mọi người lên xe buýt, nếu chưa đặt vé online, chỉ cần chạm thẻ vào bảng cảm ứng, chọn khu vực cần đến đặt ngay phía đầu xe. Ở Phần Lan, người ta thường mua vé theo khu đặt theo các chữ cái A, AB, ABC... người đi sẽ chạm vào khu muốn đến. Máy hiển thị (số lượt x khu đến). Ví dụ: 1xAB là một người đi trong vùng AB và trừ trực tiếp vào tài khoản người dùng. Kiểu như thanh toán không dừng bên mình. Đến trạm xe buýt nào định xuống thì ấn nút Stop bố trí dọc hàng ghế khách hàng. Có nút bấm dành cho người già và cả xe đẩy cho trẻ con. Xe buýt được thiết kế rất hay, có thể nghiêng về vỉa hè hoặc tự động nhả cầu cho xe đẩy lên xuống được dễ dàng. Hoàn toàn không cần nói gì. Không cần gào to hay đập cửa gọi “bác tài ơi, cho em xuống!” như bên ta. 

Người Phần Lan nói đùa rằng ở đây có hai mùa: Mùa tuyết và mùa làm đường. Nhiều loại đường nhưng lòng đường hẹp, xe hỗn hợp. Lái xe muốn chạy nhanh cũng không dễ. Phần Lan đã giành được độc lập vào năm 1917. Trải qua cuộc nội chiến ngắn năm 1947, đất nước này vẫn theo đuổi đường lối trung lập. Nền kinh tế từ thập kỷ 70 phát triển rất nhanh, song đường sá và nhiều toà nhà đã xuống cấp trầm trọng. Nên cứ vừa dùng vừa sửa vậy. Hệ thống tàu điện ngầm, cầu thang cũng đã cũ. Vừa chạy vừa kêu rầm rầm.

Thư viện của Phần Lan cũng rất độc đáo. Cho mượn sách chỉ là một phần hoạt động của thư viện. Mượn sách tự bấm đăng ký. Lúc trả để sách lên hệ thống chuyển động giống như đặt hành lý ở sân bay. Sách được xếp tự động vào thùng. Robot chạy đến nơi thích hợp thì dừng, đợi người thủ thư xếp vào đúng chỗ trên giá. Ngoài sách, thư viện cho mượn các dụng cụ trong gia đình như máy cưa, thang, đồ làm mộc... Ở đây có máy may cho mượn sử dụng. Miễn là đã đăng ký thành viên. Thư viện cũng cho mượn các dụng cụ âm nhạc, làm nơi hội họp, tổ chức hội thảo, học nhóm... với đầy đủ những trang thiết bị phục vụ hiện đại nhất. Có cả Studio cho thuê, phòng chơi trống cách âm, các loại máy in từ thông thường tới loại hiện đại nhất hiện nay là máy in UV - sử dụng tia cực tím in trên tất cả các chất liệu với độ sắc nét, bền màu cao. Có thể nói, tất cả những gì giúp cho quá trình học tập, thu nạp kiến thức, phát hiện khả năng của mỗi cá nhân được thuận tiện đều có thể tìm thấy ở đây. Hệ thống thư viện kết nối cả nước. Nếu bạn lên mạng tìm kiếm một quyển sách trong hệ thống thư viện, ở Helsinki không có thì người thủ thư sẽ điều chuyển cuốn sách bạn cần về nơi bạn đăng ký nhận. Đó cũng là một trong những cơ sở cho Phần Lan luôn giữ thứ hạng cao trong bảng xếp hạng quốc tế về giáo dục.

Chúng tôi đến tham quan Pháo đài Suomenlinna trên quần đảo cùng tên thuộc thủ đô Helsinki (Phần Lan) đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới về lịch sử đặc biệt cũng như kiến trúc quân sự độc đáo.

Bắt đầu từ quảng trường Market, nơi có khu chợ nằm ngay cạnh cảng, chúng tôi theo phà ra đảo. Quãng đường biển từ cầu cảng Quảng trường ra đảo là 4km, mất chừng 15 phút đi phà. Qua cổng vòm cổ kính được xây năm 1868, ấn tượng đầu tiên là cảm giác rất thanh bình, như chưa từng có những trận đánh, giết chóc kinh hoàng nào xảy ra ở nơi này. Pháo đài quân sự Suomenlinna được xây dựng từ năm 1748 khi Phần Lan là một phần của vương quốc Thụy Điển dưới triều đại vua Fredrick I. Công trình do kiến trúc sư, sĩ quan trẻ Augustin Ehrensvärd đảm nhiệm.

Sau khoảng 650 năm chiếm đóng Phần Lan và sau cuộc chiến năm 1808-1809, Thụy Điển phải nhường lại Phần Lan cho đế quốc Nga và phải đợi 110 năm nữa, cho đến cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga mới mở ra cơ hội cho Phần Lan tuyên bố độc lập và được lãnh tụ Lenin và nhà nước Công nông của Nga công nhận năm 1919. Hiện nay, khu vực phía trong pháo đài có một quảng trường nhỏ còn lưu giữ một lăng mộ tưởng niệm Augustin Ehrensvärd.

Men theo những rặng cây vàng thu rực rỡ, chúng tôi đi thăm hệ thống pháo đài cổ với kiến trúc như hình ngôi sao. Còn đó những khu trại giam tù binh bằng đá, rất nhiều khẩu pháo của đế quốc Nga cuối thế kỷ 19 với những đụn cát, đụn cỏ, hầm quân sự... Những khẩu pháo chĩa ra các hướng, dưới chân chúng là những cảnh biển êm đềm. Cuối con đường là King’s gate - Cổng của vua - cũng là biểu tượng đặc trưng của Suomenlinna được xây dựng và hoàn thành năm 1753-1754 để kỷ niệm nơi con tàu chở người sáng lập pháo đài trên biển, vua Adolf Fredick, đã neo đậu khi ông kiểm tra việc xây dựng công trình.

Nổi bật trên nền trời Địa Trung Hải là ngôi nhà thờ với mái vòm mang đường nét kiến trúc La Mã, được xây dựng vào năm 1854 như một khu vực đồn chú của Chính thống giáo Nga. Một ngọn hải đăng phục vụ cho cả giao thông hàng không và hàng hải vẫn còn hoạt động trong tháp chuông nhà thờ với mái vòm được sử dụng như một chiếc đèn pha.

Phía đông của pháo đài, vẫn còn nguyên vẹn chiếc tàu ngầm Hải quân Vesikko, đóng từ năm 1931, thử nghiệm năm 1933-1934. Đó là một tàu chiến hải quân có kỹ thuật đóng tiên tiến nhất thời bấy giờ. Trải qua nhiều thăng trầm, giờ nó nằm yên vị trên bờ pháo đài, làm tàu trưng bày nhân kỷ niệm ngày truyền thống của hải quân Phần Lan (9/7/1973) và giờ là bảo tàng tham quan cho khách du lịch trong khu vực pháo đài.