Bài 4: Kinh nghiệm quý từ Quảng Ninh

Bằng việc triển khai thực hiện thành công các Nghị quyết của Đảng, Quảng Ninh đã khơi thông các “điểm nghẽn” từ nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy, năng lực lãnh đạo của Đảng đến huy động có hiệu quả các nguồn lực xã hội cho phát triển, tiếp tục đột phá tái cơ cấu kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển theo hướng bền vững; chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh”. Qua đó, phát huy tốt vai trò là cực tăng trưởng phía Bắc tạo sự kết nối, có sức lan tỏa trong vùng và cả nước. Đồng thời đóng góp tích cực vào việc hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách của Trung ương.

Đổi mới công tác xây dựng Đảng, hệ thống chính trị, để Đảng thực sự hóa thân vào thực tiễn cuộc sống, từ cuộc sống cung cấp những cứ liệu quan trọng để Đảng ra các chủ trương lãnh đạo chung đã được tỉnh Quảng Ninh triển khai thực hiện sáng tạo, có đột phá. Đó là việc xây dựng Đề án, ban hành Nghị quyết về “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” nhằm khắc phục những hạn chế, yếu kém trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng. Một trong những giải pháp thực hiện từ thực tiễn đã được khẳng định thành công, là thực hiện nhất thể hóa chức danh nhằm giảm quy trình, tăng tính thống nhất, rút ngắn khoảng cách giữa ban hành chủ trương và tổ chức thực hiện. Theo đó ở cấp thôn, khu phố là nhất thể hóa bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu phố để vừa đổi mới được hoạt động của tổ chức cơ sở Đảng từ cơ sở, chuyển tải nhanh nhất, hiệu quả nhất các chủ trương, nghị quyết, chính sách của Đảng, Nhà nước, vừa hòa quyện được công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai ở cấp thôn, khu. Từ chỗ gần 60% Trưởng thôn, khu chưa phải là đảng viên năm 2017, sau gần 3 năm quyết liệt thực hiện, đến nay, Bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố của toàn tỉnh chiếm 98,5% (1.536/1.565) theo mô hình lựa chọn thống nhất nhân sự giới thiệu để nhân dân thực hiện quy trình bầu trưởng thôn trước, sau đó tiến hành Đại hội chi bộ và giới thiệu người trúng cử để bầu Bí thư chi bộ. Những “cánh tay nối dài của Đảng” đã thực sự phát huy vai trò là hạt nhân chính trị ở cơ sở, không chỉ phát huy được vai trò “đảng viên đi trước”, khẳng định vị thế, uy tín của tổ chức đảng ở cơ sở mà từ những bí thư “dân tin, đảng cử” này Đảng càng gần dân hơn.

Còn ở cấp huyện là thực hiện nhất thể hóa Bí thư đồng thời là chủ tịch UBND tại 3 huyện (Tiên Yên, Cô Tô, Hoành Bồ), Bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch HĐND 50%; ở cấp xã là Bí thư kiêm Chủ tịch UBND đạt trên 50%, Bí thư kiêm Chủ tịch HĐND đạt 47,3%; Người đứng đầu cơ quan tham mưu giúp việc của cấp ủy với cơ quan chuyên môn cấp huyện đạt 100%: Cơ quan Kiểm tra - Thanh tra, Tổ chức - Nội vụ; Tuyên giáo - Trung tâm bồi dưỡng chính trị; Trưởng ban Ban Dân vận - Ủy ban MTTQ; Chánh văn phòng 3 bên Văn phòng cấp ủy, HĐND, UBND ở 3 địa phương.

Đồng chí Nguyễn Đức Thành, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Ban Tổ chức tỉnh ủy cho biết: Năm 2017 trong khảo sát của Ban Tổ chức Tỉnh ủy và các cấp ủy Đảng, toàn tỉnh có 68,02% các trưởng thôn, bản, khu phố không phải là đảng viên. Trong khi việc triển khai các nghị quyết phải qua chi bộ và qua đảng viên, thế mà bí thư chi bộ lại không phải là trưởng thôn, số lượng đảng viên trong chi bộ lại ít thì việc triển khai nghị quyết rất khó khăn. Thực tế này đòi hỏi công tác lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động của tổ chức cơ sở đảng ở cơ sở phải thay đổi, vì vậy tỉnh Quảng Ninh quyết định, thống nhất chủ trương, bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, thực hiện theo phương châm dân tin, đảng cử. Các chi bộ giới thiệu đảng viên ưu tú để nhân dân bầu chọn làm trưởng thôn, bản, khu phố. Sau khi trúng trưởng thôn, bản, khu phố thì giới thiệu bầu làm bí thư chi bộ. Có thể nói đây là chủ trương hết sức đúng đắn, từ thực tiễn yêu cầu thành chủ trương chung của Đảng bộ tỉnh nên phát huy hiệu quả ngay tức thì.

Song cùng với đó, tỉnh Quảng Ninh thực hiện, hợp nhất một số cơ quan tham mưu giúp việc của cấp ủy với cơ quan chuyên môn thuộc UBND cùng cấp có chức năng, nhiệm vụ tương đồng theo nguyên tắc thống nhất lãnh đạo, chỉ đạo, bổ sung thẩm quyền, tối ưu chính sách, chuẩn hóa ngạch bậc, kết hợp bầu cử và bổ nhiệm. Đó là, cơ quan Ủy ban kiểm tra với Thanh tra, Ban Tổ chức với phòng Nội vụ ở ở tất cả các huyện (giảm 28 đầu mối). Hợp nhất 5 Trung tâm thuộc lĩnh vực y tế dự phòng tỉnh để thành lập Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC). Triển khai Đề án thí điểm hợp nhất Văn phòng Đoàn ĐBQH, HĐND và UBND tỉnh theo Nghị quyết số 580/2018/UBTVQH14, ngày 04/10/2018 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và đi vào hoạt động từ 01/01/2019, đảm bảo các yêu cầu, nhiệm vụ đề ra. Hợp nhất các cơ quan báo chí, thông tin trên địa bàn thành Trung tâm truyền thông tỉnh, Hoạt động theo mô hình: "Tòa soạn hội tụ" ứng dụng công nghệ thông tin, tích hợp truyền thông đa phương tiện, sản xuất sản phẩm báo chí đa loại hình với tổ chức bộ máy tinh gọn; từng bước đi vào hoạt động ổn định, phát huy hiệu quả.

PGS.TS Nguyễn Minh Tuấn, Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, ở đâu mà lãnh đạo tôn trọng dân, ở đâu mà quyết sách xuất phát từ lợi ích của nhân dân thì sẽ được nhân dân ủng hộ. Quảng Ninh là một trong những tỉnh đi đầu về đổi mới tổ chức bộ máy, trong đó có việc nhất thể hóa chức danh bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn bản khu phố. Kết quả lớn nhất là chúng ta đã kiện toàn một bước bộ máy tinh gọn, và nhìn thấy hiệu quả đích thực, từ sự tinh giản bộ máy, tinh giản biên chế, hiệu lực hiệu quả của công tác tổ chức, đặc biệt là kinh tế-xã hội phát triển, đời sống nhân dân tiếp tục được cải thiện, tình hình xã hội ổn định, đặc biệt bộ mặt đô thị và nông thôn Quảng Ninh phát triển liên tục. Đảng đưa ra một quan điểm mà tôi thấy cả nước cũng như Quảng Ninh đang phải tiếp tục thực hiện, đó là phải tổng kết mô hình mới. Ví dụ như tổng kết thi tuyển các chức danh, Bí thư đồng thời là Chủ tịch UBND cấp xã, cấp huyện Quảng Ninh đã làm thì tới đây có nhân rộng hay không? Trung ương khuyến khích những nơi có điều kiện vừa làm vừa rút kinh nghiệm và rút kinh nghiệm ở đây không chỉ là tỉnh mà phải có cơ quan của Trung ương, thậm chí có những nhà khoa học độc lập. Những thay đổi của Quảng Ninh hầu hết đã mang lại kết quả mà cả nước đến để học tập, chúng ta phải tiếp tục phát huy tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá. Tất nhiên trong sự đột phá phải có sự ủng hộ của Trung ương, có luận chứng khoa học và quyết tâm chính trị cao, đặc biệt là sự đồng thuận của nhân dân.

Quán triệt sâu sắc Cương lĩnh năm 2011, triển khai cụ thể hóa các chủ trương, nghị quyết của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết Đại hội XI, XII, tỉnh Quảng Ninh đã chủ động xây dựng và triển khai các nghị quyết chuyên đề trên tất cả các lĩnh vực. Đồng thời, xây dựng các đề án lớn, báo cáo Trung ương cho chủ trương triển khai nhằm đề xuất các cơ chế, tạo đột phá cho sự phát triển. Điển hình như: Đề án “Phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững; bảo đảm vững chắc quốc phòng - an ninh và thí điểm xây dựng hai đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Móng Cái” được Bộ Chính trị cho chủ trương tại Thông báo 108-TB/TW, ngày 01/10/2012 với 7 nhóm cơ chế, chính sách. Đề án “Xây dựng khu dịch vụ du lịch phức hợp cao cấp có casino tại khu kinh tế Vân Đồn” được Bộ Chính trị cho chủ trương tại Thông báo 138-TB/TW, ngày 24/6/2013 đồng ý các đề xuất đột phá. Đề án “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” (Đề án 25) làm cơ sở thực tiễn để Trung ương ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW, 19-NQ/TW của Hội nghị TW6 (khóa XII) chỉ đạo triển khai trong phạm vi cả nước. Đây cũng là các đề án có tầm nhìn chiến lược, đặt ra các mục tiêu, giải pháp mang tính dài hạn, xuyên suốt qua các năm, các nhiệm kỳ sau.

Những đổi mới từ công tác xây dựng Đảng, hệ thống chính trị, đến phát triển kinh tế đã tạo động lực để tỉnh Quảng Ninh phát triển không ngừng. Tốc độ tăng trưởng kinh tế duy trì ở mức cao so với bình quân chung cả nước: Giai đoạn 2011-2015 là 7,6%/năm (theo giá so sánh 2010; theo giá so sánh 1994 là 9,2%/năm, cả nước là 5,82%); giai đoạn 2016-2018 là 10,5%; dự kiến đến 2020, tăng trưởng giai đoạn 2016-2020 đạt 11,1%. Tổng sản phẩm bình quân đầu người (GRDP) năm 2018 của Quảng Ninh đạt 5.110 USD gấp 1,3 lần so với năm 2015. Thu ngân sách nhà nước trên địa bàn luôn đứng trong nhóm các tỉnh, thành phố có số thu cao nhất cả nước, thu nội địa đứng trong tốp 5 tỉnh dẫn đầu toàn quốc. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng dần tỷ trọng dịch vụ, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển theo hướng bền vững, chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang ‘xanh’. Quảng Ninh là một trong những hiện tượng được trung ương ghi nhận, đánh giá cao về cách làm mới trong thực hiện 3 đột phá chiến lược của Đảng, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển ổn định, bền vữn, tạo những tác động lan tỏa, kết nối, lôi kéo vùng và cả nước.

Thực tế cho thấy, những nghị quyết của trung ương Đảng, của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đều được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, có tính khả thi cao. Chính vì vậy, các nghị quyết đã trở thành thực tiễn cuộc sống, phát huy hiệu quả trong mọi của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội. Ngay sau khi các nghị quyết được ban hành, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã chỉ đạo quán triệt, triển khai cụ thể hóa, đồng thời theo dõi, kiểm tra việc thực hiện; xây dựng và triển khai các nghị quyết chuyên đề trên tất cả các lĩnh vực. Đặc biệt, tỉnh đã xây dựng các đề án lớn báo cáo Trung ương cho chủ trương triển khai nhằm đề xuất các cơ chế, đột phá cho phát triển, đóng góp tích cực vào việc hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách; cụ thể hóa các chủ trương lớn, mới của Trung ương ở một địa bàn cụ thể. Các đề án đều thể hiện tư duy đổi mới, tầm nhìn chiến lược, đặt ra các mục tiêu, giải pháp mang tính dài hạn, xuyên suốt qua các năm trong giai đoạn 2015-2020 và các năm tiếp theo của nhiệm kỳ tới.

Điển hình như trong thực hiện việc đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, tỉnh đã tiến hành rà soát, sắp xếp, tổ chức lại các cơ quan, đơn vị theo hướng tinh gọn, hiệu quả theo hướng, một đơn vị thực hiện nhiều chức năng, một người làm nhiều nhiệm vụ”; một chức năng, nhiệm vụ chỉ có một đơn vị chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm đến cùng, trên cùng một địa bàn, với cùng một nhóm chức năng, nhiệm vụ chỉ có một đơn vị thực hiện và chịu trách nhiệm. Những chức năng nhiệm vụ nào có thể tích hợp cùng thực hiện thì đổi mới tổ chức, những chức năng, nhiệm vụ mà nhân dân có thể và làm tốt thì cơ quan nhà nước xây dựng cơ chế thu hút, công bố công khai, tạo môi trường để nhân dân, doanh nghiệp thực hiện. Cùng với đó, thành lập đơn vị theo yêu cầu, nhiệm vụ mới như: Ban Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư, Trung tâm hành chính công, Sở Du lịch, tách dịch vụ công ra khỏi quản lý nhà nước. Thực hiện chung bộ phận hành chính, phục vụ đối với các ban xây dựng Đảng Tỉnh ủy, Đảng ủy khối. Tăng cường phân cấp, sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng tăng cường cơ chế, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, mở rộng xã hội hóa; chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.... Vì vậy đã, giảm được 5 đơn vị sự nghiệp thuộc tỉnh, 193 phòng, đơn vị, đầu mối trực thuộc các sở, ban, ngành, đoàn thể tỉnh và các địa phương, giao quyền tự chủ tài chính cho 159 đơn vị, nâng mức tự chủ 100% cho 98 đơn vị, rà soát cấp xã, thôn không đủ tiêu chí và xây dựng lộ trình phù hợp để sắp xếp lại, sáp nhập 66 thôn, khu phố (giảm 33 thôn).

Trong cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thực hiện theo nguyên tắc tăng cường kiêm nhiệm chức danh, khoán biên chế cán bộ công chức cấp xã, cấp thôn, khoán quỹ hỗ trợ đối với người hoạt động không chuyên trách, giảm số lượng người hưởng lương từ ngân sách do chuyển đổi mô hình hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công. Thực hiện chế độ tuyển dụng viên chức bằng hình thức hợp đồng có thời hạn ở một số vị trí (trừ các đơn vị sự nghiệp công lập ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn). Không tuyển dụng mới đối với những vị trí có chủ trương cơ cấu lại, chuyển đổi nhiệm vụ. Ban Thường vụ Tỉnh ủy thống nhất quản lý biên chế của cả hệ thống chính trị, lãnh đạo HĐND tỉnh thông qua tổng biên chế năm 2017, 2018, 2019. Đến năm 2018, đã giảm 622 biên chế công chức và 1.314 người làm việc (biên chế viên chức) so với năm 2015; bảo đảm sử dụng đúng bằng số biên chế Trung ương giao và số lượng người làm việc hưởng lương từ ngân sách do Bộ Nội thẩm định, bảo đảm lộ trình đến 2020 giảm 10% so năm 2015.

Đồng chí Trần Văn Lâm, Bí thư Thành ủy Uông Bí, cho biết: “Nghị quyết đi vào cuộc sống là bởi đã trúng ý Ðảng, hợp lòng dân và có sự tập trung trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy vai trò, trách nhiệm, huy động sự vào cuộc đồng bộ từ tỉnh đến cấp cơ sở. Đơn cử như việc thực hiện Nghị quyết 19, Đề án 25 về “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” được Quảng Ninh thực hiện thành công bởi đây là một chủ trương rất hợp lòng dân, công tác tuyên truyền, vận động tốt. Quá trình triển khai Đề án, các cấp ủy đảng, chính quyền có sự phân công cụ thể rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian và rõ kết quả; có sự giám sát, đôn đốc, đánh giá thường xuyên…

Bài học kinh nghiệm được tỉnh Quảng Ninh rút ra từ quá trình triển khai thực hiện các Nghị quyết, đó là bám sát chỉ đạo, tranh thủ tối đa sự ủng hộ, giúp đỡ của Trung ương, nhất là đối với những nhiệm vụ khó hoặc chưa có trong tiền lệ; thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành; giữ đoàn kết trong nội bộ; phát huy tính gương mẫu, quyết liệt của người đứng đầu gắn với phân công rõ trách nhiệm trong tập thể cấp ủy, lãnh đạo, quản lý. Đặc biệt, kinh nghiệm quý của Quảng Ninh đã đúc rút trong quá trình phát triển là phải có quyết tâm chính trị của cả hệ thống chính trị. Trước hết là người đứng đầu chủ động, tích cực, dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm bám sát định hướng của Trung ương và thực tiễn của tỉnh để mạnh dạn đề xuất, xây dựng triển khai các mô hình mới, cách làm mới đột phá, phát triển. Đồng thời, thường xuyên rà soát, giám sát việc triển khai để kịp thời tháo gỡ, giải quyết hoặc chấn chỉnh. Chính vì thế, hàng loạt các mô hình mới như: Thành lập Ban Xúc tiến và hỗ trợ đầu tư (IPA); Trung tâm Phục vụ hành chính công; nhất thể hóa các chức danh; hợp nhất các cơ quan Kiểm tra - Thanh tra, Tổ chức – Nội vụ; Chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP)... đã được Quảng Ninh triển khai thực hiện thành công, được trung ương đánh giá cao và nhân rộng ra cả nước.

Cùng với đó, đối với những nhiệm vụ khó, mới hoặc chưa có trong tiền lệ, Quảng Ninh đã chỉ đạo tuyên truyền sâu rộng, tổ chức thực hiện quyết liệt bằng cách làm bài bản, khoa học, triển khai đến cùng trên cơ sở đảm bảo hiệu quả, hiệu lực. Từ đó, tạo niềm tin cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, cộng đồng các doanh nghiệp. Tỉnh cũng chủ động tiết kiệm, sử dụng hiệu quả nguồn lực ngân sách và đẩy mạnh huy động các nguồn lực ngoài nhà nước cho đầu tư phát triển có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các khâu đột phá, các điểm nghẽn trên cơ sở phù hợp với các chiến lược, quy hoạch phát triển, bảo đảm tính kế thừa, tận dụng hiệu quả những thành tựu, kết quả đã có và coi trọng hiệu quả sau đầu tư.

Những bài học quý này sẽ là hành trang quan trọng của Quảng Ninh trong thời gian tới để thực hiện thành công mục tiêu, tiếp tục có những đột phá về các giải pháp sáng tạo trong thực hiện tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng. Đồng chí Nguyễn Xuân Ký, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh cho biết: Quảng Ninh tiếp tục giữ vững, củng cố và phát huy hiệu quả của các mô hình hợp nhất thí điểm, như mô hình cơ quan UBKT – Thanh tra, mô hình cơ quan Tổ chức – Nội vụ, mô hình cơ quan Khối giúp việc chung của MTTQ và các đàon thể tổ chức chính trị xã hội cấp huyện đang phát huy hiệu quả. Gắn việc chuẩn bị nhân sự của Đại hội Đảng cấp huyện với việc chọn lựa được những đồng chí tiêu biểu về phẩm chất, năng lực, uy tín để bố trí là người đứng đầu của các cơ quan hợp nhất thí điểm, đảm bảo cho mô hình thực sự phát huy hiệu quả trong nhiệm kỳ mới. Tỉnh Quảng Ninh sẽ thực hiện việc 100% bí thư cấp huyện, cấp xã không phải là người địa phương. Có ít nhất 75% bí thư cấp ủy cấp xã đồng thời là chủ tịch UBND cấp xã. Ở những nơi mà bí thư cấp ủy cấp xã đồng thời là chủ tịch UBND cấp xã sẽ thiết kế mô hình có hai đồng chí phó bí thư cấp ủy. Một đồng chí phó bí thư cấp ủy cấp xã đồng thời là chủ tịch HĐND cấp xã, 1 đồng chí phó bí thư cấp ủy cấp xã đồng thời là chủ tịch UBMTTQ cấp xã. Với mô hình này, vừa tiết kiệm được biên chế, con người, nhưng lại tăng cường được cơ chế kiểm soát quyền lực ở những nơi đang thực hiện hợp nhất chức danh. Ở cấp thôn khu, bản thì giữ vững mô hình bí thư cấp ủy đồng thời là trưởng thôn khu bản đã thực hiện trong 3 năm vừa qua rất thành công ở Quảng Ninh. vì vậy, tỉnh sẽ mở rộng ở thôn, khu, bản, đồng chí Phó Bí thư cấp ủy đồng thời là trưởng Ban Công tác Mặt trận. Làm như vậy sẽ càng thực hiện được phương châm Đảng gần dân, sát dân, nhất là cấp chi bộ, nắm bắt kịp thời được tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, những nảy sinh từ cơ sở để có giải pháp giải quyết ngay từ cơ sở, gắn với trách nhiệm của cấp chi bộ, của đảng viên ở trong cộng đồng thôn, khu, bản và báo cáo kịp thời lên cấp ủy và tổ chức đảng cao hơn nếu vượt thẩm quyền. Tỉnh cũng sẽ coi trọng đúng mức công tác tư tưởng, đổi mới về phương pháp công tác tư tưởng, công tác dân vận, giữ vững niềm tin của nhân dân với Đảng, củng cố khối Đại đoàn kết toàn dân, tạo sự đồng thuận cao nhất trong toàn tỉnh, để tiếp tục thực hiện thành công các mô hình mới về kinh tế, chính trị, về xây dựng Đảng và đảm bảo quốc phòng – an ninh.