Bảo vệ môi trường biển: Trách nhiệm không của riêng ai

Bên cạnh các thành tựu đạt được về phát triển KT-XH, Quảng Ninh cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức về môi trường cần giải quyết, như cạn kiệt và suy thoái các dạng tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường, suy giảm đa dạng sinh học các hệ sinh thái cửa sông, ven biển...

Ô nhiễm môi trường biển

Những năm gần đây kinh tế của tỉnh có sự tăng trưởng mạnh mẽ, nhất là giai đoạn 2011-2016. Việc phát triển nhanh của một số ngành kinh tế tạo ra nguồn thải lớn.

Điển hình là ngành Than. Cùng với sản lượng tăng, nguồn thải gây ô nhiễm của ngành này ngày càng tăng. Dù đã cơ bản thu gom, xử lý được nước thải mỏ, nhưng các nguồn nước mặt rửa trôi bãi thải, đường chuyên dùng, bến bãi ven biển... vẫn chưa được thu gom, xử lý triệt để.

Trong hoạt động du lịch, việc phát triển nhanh số tàu, thuyền hoạt động trên Vịnh Hạ Long, Vịnh Bái Tử Long (hiện gần 500 chiếc) đã gây áp lực lớn với môi trường biển. Trong khi giải pháp thu gom rác, nước thải la-canh của tàu du lịch trên Vịnh Hạ Long đã được quan tâm, thì hoạt động này ở Vịnh Bái Tử Long (chưa kể tàu cá, phương tiện neo đậu, qua lại) vẫn chưa được quan tâm nhiều.

Khu vực đường bao biển Trần Quốc Nghiễn (TP Hạ Long), rác vẫn được xả vô tư, gây ô nhiễm môi trường.

Bên cạnh đó, còn nhiều hoạt động gây tác động xấu tới môi trường biển như các nhà hàng, bè nổi phục vụ du lịch ven bờ vịnh, các phương tiện kinh doanh xăng dầu (cả có phép và không phép)... Có một thực tế hiện nay, dù ai cũng biết biển không phải là nơi chứa rác, nhưng hằng ngày biển vẫn đang phải “gồng mình” hứng chịu vô vàn các loại rác thải do con người trút xuống từ sự vô ý thức, bất chấp nhiều biển báo nhắc nhở giữ vệ sinh chung, cấm vứt rác nơi công cộng... Khi biển không thể tiêu huỷ được rác, sóng biển không đủ sức mang rác đi nơi khác, thì bãi biển đã trở thành bãi chứa rác “bất đắc dĩ”. Điều này đã và đang đặt ra nguy cơ lớn về tình trạng ô nhiễm môi trường biển, mà một trong các nguyên nhân là hành vi tuỳ tiện của chính con người.

Theo kết quả quan trắc hằng năm của Sở TN&MT và BQL Vịnh Hạ Long cho thấy, chất lượng nước biển ven bờ trên địa bàn tỉnh đang có dấu hiệu bị ô nhiễm một số kim loại như Pb, Cu, Zn, Mn và Fe, đặc biệt ở thời điểm triều cạn tại một số khu vực có hàm lượng kim loại nặng cao, như: Khu vực tiếp nhận nước suối Lộ Phong (TP Hạ Long); khu vực Bến Do, Cảng 10-10 (TP Cẩm Phả). Một số vị trí, như cảng tàu du lịch Bãi Cháy, sau bến chợ Hạ Long 1, Cảng Nam Cầu Trắng, hàm lượng các kim loại này tương đối cao và có thời điểm vượt giới hạn cho phép theo Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng nước biển ven bờ QCVN 10:2008/BTNMT và QCVN 10-MT:2015/BTNMT. Bên cạnh đó, hàm lượng dầu mỡ khoáng tại một số khu vực cảng bến thường cao hơn so với các khu vực khác. Cụ thể, khu vực Vịnh Cửa Lục - cầu Bãi Cháy: Hàm lượng dầu có xu hướng tăng trong giai đoạn 2011-2015, đạt giá trị từ 0,012-0,826mg/l, so với quy chuẩn là 0,2mg/l. Khu vực ven bờ bến chợ Hạ Long 1 và khu vực ven bờ Cột 5, Cột 8 (TP Hạ Long): Hàm lượng dầu mỡ khoáng tuy có xu hướng giảm trong các năm 2013, 2014, tuy nhiên vẫn vượt ngưỡng cho phép trong tất cả các đợt quan trắc.

Ngoài ra, các hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trên biển, giao thông thuỷ, việc phát triển nhiệt điện, các khu công nghiệp chế biến thực phẩm, sợi ở các địa phương ven biển cũng đang tạo ra những thách thức lớn đối với việc bảo vệ môi trường biển.

Cần sự nỗ lực của cả cộng đồng

Từ thực trạng trên, tỉnh đã có nhiều giải pháp để bảo vệ môi trường biển. Đó là việc đầu tư mạng lưới giám sát môi trường tự động với 26 trạm, trong đó có 6 điểm quan trắc môi trường nước biển tại các vị trí đặc biệt nhạy cảm: Cảng Cái Rồng, Tuyển than Cửa Ông, Cảng Vũng Đục, Cầu cảng xi măng Cẩm Phả, Cảng dầu B12, Cảng khách Tuần Châu.

Bên cạnh đó, mạng điểm quan trắc môi trường biển còn được thực hiện định kỳ thường xuyên bởi Trung tâm Quan trắc tài nguyên môi trường  (Sở TN&MT), BQL Vịnh Hạ Long, TP Hạ Long. Chi cục Thuỷ sản (Sở NN&PTNT) thường xuyên giám sát chất lượng nước vùng nuôi trồng thuỷ sản. Các đơn vị có hoạt động SXKD trên biển và ven biển cũng quan trắc định kỳ môi trường theo đúng quy định và gửi kết quả về Sở TN&MT. Cùng với đó, phối hợp với Tổ chức JICA (Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản) triển khai Dự án hỗ trợ kỹ thuật “Thúc đẩy tăng trưởng xanh tại khu vực Vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” do JICA tài trợ. Hiện chuyên gia JICA đã hoàn thiện báo cáo cuối cùng giai đoạn 1 của Dự án, và chuẩn bị triển khai giai đoạn 2.

Đặc biệt, tỉnh đã hoàn thành công tác “Điều tra hiện trạng sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo trên địa bàn tỉnh”. Đề tài đã kiểm kê, tổng hợp được các số liệu về tài nguyên môi trường biển hải đảo của 10 địa phương có biển (Móng Cái, Hải Hà, Đầm Hà, Tiên Yên, Cẩm Phả, Vân Đồn, Cô Tô, Hạ Long, Hoành Bồ, Quảng Yên). Cùng với đó, xây dựng thành công phần mềm và cơ sở dữ liệu quản lý tài nguyên, môi trường biển đảo Quảng Ninh; bản đồ chuyên đề hiện trạng khai thác khoáng sản ven biển tỷ lệ 1/50.000; bản đồ hiện trạng đất ngập nước ven biển tỷ lệ 1/50.000; 8 báo cáo phân tích đánh giá của 8 đối tượng nghiên cứu: Thuỷ hải sản; du lịch biển; môi trường biển; khoáng sản biển; đất ngập nước ven biển; bảo tồn biển; hệ thống cảng bến; hệ thống đảo. Kết quả của công tác điều tra tài nguyên môi trường biển đảo đóng góp vào việc xây dựng cơ sở dữ liệu về môi trường biển, đảo tỉnh Quảng Ninh.

Tuy nhiên, để bảo vệ môi trường biển bền vững, điều quan trọng nhất là ý thức của người dân trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường biển. Vấn đề ở đây không phải xử phạt, mà quan trọng hơn hết là mỗi người cần nhận thức rõ hành vi của mình, cùng nhau bảo vệ môi trường nói chung và môi trường biển nói riêng luôn xanh - sạch.

Thu Trang