Đầu tháng 5, Hải Hoàng, nhân viên văn phòng tại Đà Nẵng, được bạn thêm vào một nhóm Telegram của một dự án "làm tình kể kiếm tiền", sao chép mô hình move to earn (M2E - vận động để kiến tiền) của StepN.
"Tôi khá tò mò ứng dụng hoạt động như thế nào. Thế nhưng, thành viên trong nhóm không nói nhiều về mô hình kinh tế, cách vận hành... mà chủ yếu bàn về giá token. Nếu ai đó nghi ngờ hoặc có những bình luận không tốt sẽ bị xóa khỏi nhóm chat", Hoàng nói.
Theo anh, ngoài dự án sex to earn nói trên, anh còn được bạn bè giới thiệu nhiều dự án có phần kỳ lạ, nghe vui tai như sleep to earn (ngủ để kiếm tiền), drive to earn (lái xe kiếm tiền)... Tuy nhiên, thông tin về các dự án đều khá ít, mọi người chủ yếu kêu gọi nhau đầu tư với lời mời kiểu tham gia sớm sẽ có lợi.
Theo ông Trần Dinh, thành viên Ban chấp hành Hiệp hội Blockchain Việt Nam, việc các dự án chạy theo trào lưu là điều không thể tránh khỏi. "Cũng có không ít dự án thành công khi đi theo xu hướng, nhưng cũng nhiều bên thất bại, thậm chí lừa đảo, khiến người dùng mất rất nhiều tiền", ông Dinh cảnh báo.
Ông Quân Ngọc, một nhà phát triển ứng dụng chạy bộ kiếm tiền ở Việt Nam, cho rằng khi một dự án thành công, nhiều dự án khác xuất hiện là tín hiệu tốt, giúp người chơi có thêm lựa chọn và mô hình kinh doanh cũng ngày càng hoàn thiện hơn. Tuy nhiên, những dự án biến tướng lại không đóng góp gì cho cộng đồng mà còn làm xấu xí cả thị trường.
Ông Ngọc lấy ví dụ về dự án SexN: "Những dự án biến tướng kiểu này thường đánh vào tâm lý thích hưởng thụ của người dùng, đa phần là 'bánh vẽ', mô hình hoạt động không rõ ràng, chỉ thiên về yếu tố kiếm tiền, không tạo ra được giá trị tích cực cho cộng đồng".
Trên ScamAdviser, website của SexN bị đánh giá có dấu hiệu lừa đảo. "Chúng tôi đã hạ điểm SexN khi phát hiện một số trang web khác trên cùng máy chủ có điểm tin cậy thấp. Những kẻ lừa đảo trực tuyến thường có xu hướng thiết lập nhiều trang độc hại trên một máy chủ. Một số trang web này cũng sử dụng virus và phần mềm độc hại để phát tán nội dung bất hợp pháp", ScamAdviser cảnh báo người dùng.
Trước khi dự án trên xuất hiện và gây tranh cãi, thị trường còn có một số biến tướng như SleepN - ngủ để kiếm tiền, ban đầu gây chú ý nhưng sau đó đại diện dự án cho biết đây chỉ là một trò đùa. Hồi đầu tháng 1, một dự án thuộc dạng click to earn (nhấp chuột để kiếm tiền) là CryptoBike cũng bị tố lừa đảo với số tiền lên đến 1,4 triệu USD.
Theo ông Dinh, ở góc độ tích cực, các dự án theo xu hướng sẽ thu hút được một dòng tiền mới với chi phí thấp, đồng thời tạo môi trường cạnh tranh công bằng hơn. Nhiều trường hợp, dự án đi sau nhưng có nhiều cải tiến, đáp ứng được nhu cầu của người dùng đã thành công hơn cả dự án tạo xu hướng trước đó. Tuy nhiên, do đặc thù của thị trường tiền mã hóa là công khai dữ liệu, việc sao chép các mô hình rất đơn giản.
"Song song với những dự án được đầu tư bài bản, nhiều dự án đội lốt xu hướng, vận hành theo mô hình đa cấp, lừa đảo nhằm lấy tiền của nhà đầu tư mới. Chính điều này dẫn đến có nhiều vụ lừa đảo, rug pull (rút thảm) khiến nhiều người có quan điểm tiêu cực với thị trường blockchain và tiền mã hóa", ông nói.
Cách nhận biết dự án 'bánh vẽ'
Theo các chuyên gia, để phân biệt đâu là dự án biến tướng có dấu hiệu lừa đảo người dùng phải liên tục nghiên cứu, cập nhật về xu hướng, thông tin mới của thị trường.
Ông Dinh cho rằng, với một dự án mới, người dùng nên tìm hiểu xem đội ngũ vận hành làm việc ẩn danh hay công khai. Trong lĩnh vực blockchain, việc các nhà phát triển giữ bí mật danh tính không hiếm. Tuy nhiên sau nhiều vụ lừa đảo, các dự án nghiêm túc, muốn duy trì lâu dài thường công khai minh bạch đội ngũ phía sau.
Sau đó, người dùng có thể xem hợp đồng thông minh của dự án đã được kiểm định bởi các công ty uy tín chưa, cũng như danh mục các nhà đầu tư của dự án. Dự án tốt sẽ được những sàn giao dịch, quỹ đầu tư lớn tham gia. Tuy nhiên, họ cũng cần kiểm tra xem các quỹ này thật sự rót vốn vào hay đang bị các dự án lợi dụng tên tuổi.
Người dùng cũng cần đánh giá tính khả thi của ứng dụng như có gì nổi bật, ưu việt hơn đối thủ. Cuối cùng là việc huy động vốn được diễn ra dưới hình thức nào, lộ trình phát triển sản phẩm có đúng cam kết của nhà phát triển.
Theo ông Dinh, các dự án biến tướng của M2E xuất hiện khắp nơi trên thế giới chứ không riêng Việt Nam. Ngay cả ở thị trường được đánh giá cao như châu Âu, Mỹ cũng đều có những chiêu trò lừa đảo, rug pull. Do đó, người dùng phải tự nâng cao kiến thức của mình, tỉnh táo trước khi đầu tư, tránh bị đánh vào lòng tham.
Ý kiến (0)