Dinh dưỡng là nền tảng của sức khỏe và trí tuệ

Hiện nay, mô hình bệnh tật của người dân Việt Nam đang chuyển tiếp từ các bệnh lây nhiễm sang các bệnh không lây nhiễm, với 75% tỷ lệ tử vong là do các bệnh không lây nhiễm. Trong đó, đứng đầu là bệnh tim mạch, đái tháo đường, ung thư, loãng xương, gout…

Chế độ dinh dưỡng bất hợp lý là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến sự gia tăng các bệnh mãn tính không lây này. Do đó, dinh dưỡng trong các loại thực phẩm có vai trò vô cùng quan trọng để đảm bảo sự phát triển tốt cả về trí lực và thể lực của các thành viên trong gia đình.

Bác sỹ Nguyễn Thị Ngoan, Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đa khoa tỉnh, tư vấn dinh dưỡng cho người bệnh.

Trò chuyện với chúng tôi, bác sỹ Nguyễn Thị Ngoan, Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đa khoa tỉnh, cho biết: Mỗi loại thức ăn có chứa một số loại dinh dưỡng với tỷ lệ khác nhau cho nên bữa ăn hằng ngày cần đa dạng và phối hợp nhiều loại thực phẩm. Chất dinh dưỡng của các loại thực phẩm này sẽ bổ sung cho nhau và giá trị dinh dưỡng của bữa ăn sẽ tăng lên. Một bữa ăn cân đối cần có đủ các nhóm thực phẩm là: Nhóm ngũ cốc, thực phẩm giàu đạm, thực phẩm giàu chất béo, thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất. Theo đó, dinh dưỡng năng lượng từ ngũ cốc chỉ nên chiếm từ 55 - 67% (tổng năng lượng khẩu phần), phần còn lại là các chất béo chiếm 20 - 25% và chất đạm chiếm 13 - 20%.

Đầu tiên phải kể đến nhóm ngũ cốc là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Trong đó, gạo là lương thực phổ biến được sử dụng nhiều nhất. Tuy nhiên, gạo trắng được xay xát kỹ nên làm mất đi các chất dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe như các vitamin nhóm B, nhất là vitamin B1, chất xơ… Do vậy, chúng ta nên chọn các loại gạo không xay xát quá kỹ cho bữa ăn hằng ngày, như gạo lứt chẳng hạn. Đây là gạo không bị xay xát kỹ, vẫn còn lớp cám gạo bên ngoài hạt gạo, có chứa hàm lượng dinh dưỡng cao hơn và đã được chứng minh có tác dụng hỗ trợ trong việc kiểm soát đường huyết, để hỗ trợ dự phòng và điều trị bệnh đái tháo đường. Ngoài ra, cũng nên ăn thay đổi các loại ngũ cốc khác nhau như khoai lang, khoai tây, ngô… để làm đa dạng bữa ăn và các chất dinh dưỡng, tăng cường lợi ích cho sức khỏe.

Nhóm thực phẩm giàu đạm cung cấp các thành phần thiết yếu, đảm bảo cơ thể tăng trưởng, duy trì nhiều hoạt động sống, tăng cường sức đề kháng của cơ thể chống lại bệnh tật. Có 2 nguồn cung cấp chất đạm cho cơ thể là chất đạm động vật (thịt, cá, trứng, sữa, tôm, cua, hải sản)... và chất đạm thực vật (đậu, đỗ...). Bữa ăn gia đình nên có sự cân đối giữa đạm động vật và thực vật.

Bệnh viện Đa khoa tỉnh tổ chức buổi hội thảo dinh dưỡng tư vấn cho người bệnh.

Các loại thịt đỏ như thịt lợn, thịt bò… có nhiều sắt giúp phòng, chống thiếu máu, thiếu sắt, đặc biệt quan trọng đối với trẻ nhỏ, phụ nữ có thai và phụ nữ tuổi sinh đẻ. Tuy nhiên, ăn nhiều thịt đỏ lại làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, ung thư, gout… Nên tăng cường ăn thịt gia cầm, như gà, vịt, ngan, chim… và ăn ít nhất 3 bữa cá mỗi tuần. Các loại hạt đậu, đỗ cũng là nguồn đạm thực vật tốt, cung cấp một số acid amin thiết yếu mà đạm động vật thường có ít. Mỗi người trưởng thành có mức lao động trung bình nên ăn 5 - 6 đơn vị thực phẩm giàu đạm mỗi ngày. Mỗi đơn vị ăn tương đương 4 miếng thịt lợn (31g), nửa khúc cá (35g), một quả trứng (47g), một bìa đậu phụ (58g).

Nhóm chất béo (mỡ động vật và dầu thực vật) cung cấp năng lượng, hỗ trợ hấp thu các vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E, K. Tuy nhiên, cần hạn chế ăn nhiều chất béo, nếu không dễ dẫn đến các bệnh tim mạch, tăng huyết áp, béo phì. Nên hạn chế ăn chất béo từ động vật, tăng cường ăn chất béo từ thực vật, như vừng, lạc… Theo các chuyên gia, mỗi người trưởng thành trung bình nên ăn khoảng 25 - 30g dầu, mỡ, tương đương 5 - 6 thìa cà phê dầu, mỡ hằng ngày.

Nhóm rau, củ, quả cung cấp vitamin và khoáng chất giúp cơ thể phát triển khỏe mạnh, chống lại bệnh tật ở mọi lứa tuổi. Nhất là các loại rau lá màu xanh sẫm, quả màu vàng, đỏ là nguồn cung cấp vitamin A giúp sáng mắt, tăng sức đề kháng, chất sắt giúp chống thiếu máu, thiếu sắt, giúp tăng trưởng, phát triển tốt. Bên cạnh đó, rau, quả còn chứa nhiều chất xơ và các chất chống oxy hóa nên có tác dụng nâng cao sức khỏe, phòng, chống các bệnh mạn tính không lây. Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo nên ăn ít nhất 400 gam rau, quả mỗi ngày có tác dụng phòng, chống các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng như các bệnh tim mạch, ung thư dạ dày, ung thư đại trực tràng.

Trẻ em cần được cung cấp dinh dưỡng đầy đủ. Trong ảnh: Bữa ăn trưa của học sinh lớp 5A6, Trường Mầm non Hà Lầm, TP Hạ Long. (Ảnh chụp tháng 10/2017)

Cũng theo bác sỹ Nguyễn Thị Ngoan thì dinh dưỡng đối với người bị bệnh cần đặc biệt chú ý. Bởi dinh dưỡng đúng cho người bệnh có tác dụng điều hòa các rối loạn chuyển hóa, làm giảm hội chứng bệnh. Đặc biệt thấy rõ vai trò dinh dưỡng là một phần không thể thiếu trong điều trị đái tháo đường, tăng huyết áp, gout, suy thận, suy tim, bệnh lý về gan, dạ dày… Dinh dưỡng tốt còn giúp cho cơ thể phục hồi tốt hơn. Những bệnh nhân bị chấn thương phần mềm, gãy xương, suy nhược cơ thể sau sốt rét, mổ, nhiễm khuẩn nặng, một chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp vết thương chóng lành, sức khỏe phục hồi nhanh hơn.

Các bác sỹ cũng khuyên, muốn ăn ngon miệng, tiêu hóa tốt và khỏe mạnh cần duy trì nếp sống năng động, lành mạnh; không hút thuốc lá, hạn chế bia, rượu. Cần tăng cường các hoạt động thể dục, thể thao đều đặn, phù hợp với lứa tuổi và tình trạng sức khỏe.

Nguyễn Hoa