Độc đáo trống đồng mỹ nghệ từ than đá

Với lòng yêu nghề, say mê tìm tòi, sáng tạo cái mới, nghệ nhân Lê Quang Ninh (TP Cẩm Phả) đã chế tác ra một sản phẩm đẹp mắt, độc đáo: Trống đồng mỹ nghệ từ than đá.

Tại xưởng chế tác của gia đình (ngõ 233, đường Trần Phú, TP Cẩm Phả), nghệ nhân Lê Quang Ninh chia sẻ: Đây là một nghề vất vả và độc hại nhưng là niềm đam mê của tôi từ trước khi nhập ngũ (năm 1983). Xuất ngũ năm 1987, tôi tiếp tục theo đuổi niềm đam mê. Tôi chọn khắc vẽ trên chất liệu than đá và mong tạo ra những sản phẩm mới mẻ, có giá trị cao, mang đặc sắc than đá của vùng mỏ quê hương.

Nghệ nhân Lê Quang Ninh chăm chú khắc vẽ từng nét trên bề mặt trống đồng làm từ than đá.

Với niềm đam mê và phương châm đó, nghệ nhân Lê Quang Ninh đã tìm tòi và có ý tưởng thể hiện hình ảnh trống đồng cổ trên than đá. Sản phẩm có kích cỡ nhỏ, vừa có ý nghĩa biểu trưng, tính thẩm mỹ cao, lại là tạo hình đẹp về mặt điêu khắc.

Từ ý tưởng đó, những năm 2008-2009, nghệ nhân Lê Quang Ninh bắt đầu nghiên cứu, thể hiện các lớp hoa văn, tạo hình thân trống, mặt trống... Sản phẩm đầu tiên được chế tác, ông đem tặng cho một người bạn. Ngay lập tức món đồ lưu niệm này được người bạn say mê và đặt thêm nhiều sản phẩm khác làm quà biếu. Đây là động lực, niềm động viên vô cùng to lớn đối với nghệ nhân.

Với sự hỗ trợ của máy mài, đế cố định, máy quay li tâm, sự đúc kết kinh nghiệm qua các lần chế tác, ông đã sáng tạo ra được mẫu sản phẩm hoàn thiện. Sản phẩm đó được ông “thổi hồn” nên rất sinh động, có hoa văn tinh xảo như thật.

Quy trình chế tác sản phẩm độc đáo này đòi hỏi phải tuân thủ những yêu cầu khắt khe. Đầu tiên là phải chọn được nguyên liệu phù hợp. Than đá được chọn phải là than đá nguyên khối, già và nằm ở vỉa mức dương, không bị ngâm nước, nguyên chất chứ không được lẫn xít... Tốt nhất vẫn là than đá được khai thác ở khai trường mỏ Đèo Nai, Cọc 6.

Than đá nguyên khối sau đó được cắt gọt thành những khối nhỏ, tạo hình gần giống hình trụ tròn của trống đồng. Than được đẽo, được mài tạo mặt phẳng, tạo phần thân, gắn quai trống... “Các khâu này không quá khó nhưng rất tốn thời gian để hoàn thành. Đặc biệt cần lưu ý, để tạo mặt phẳng cho trống phải cắt và mài theo chiều cắt ngang so với thớ của hòn than”, ông Ninh chia sẻ.

Sản phẩm trống đồng mỹ nghệ làm từ than đá của nghệ nhân Lê Quang Ninh.

“Khâu khó và phức tạp nhất chính là khâu khắc vẽ các hoa văn, tạo hồn cho mặt trống đồng. Mỗi hoa văn thẳng hoặc cong... đều phải dùng một loại dao khắc vẽ riêng biệt. Trên bề mặt trống nhỏ bằng lòng bàn tay nghệ nhân phải khắc vẽ hàng trăm chi tiết gồm phần mô tả thần mặt trời, 2 vòng tạc chim hạc, muông thú... Do sản phẩm nhỏ nên đòi hỏi sự cần mẫn, tỉ mỉ của người thợ. Khâu khắc vẽ mặt trống hoàn toàn thủ công và tốn nhiều thời gian của người thợ”, nghệ nhân Ninh chia sẻ.

Nghệ nhân này còn cách điệu, sáng tạo thêm một số chi tiết để bề mặt trống đồng thêm phần hài hòa, đẹp mắt. Ngoài ra, sản phẩm sau đó còn được đánh bóng bằng hỗn hợp dầu hỏa và sun-phát đồng để tăng độ bóng, làm nổi bật màu than đen.

Nhờ sự tinh tế và cần mẫn của người thợ mà sản phẩm trống đồng cổ làm từ than đá của nghệ nhân Lê Quang Ninh có vẻ đẹp độc đáo, sắc nét từng chi tiết, phát huy hết vẻ đẹp của viên than. Từ những sản phẩm đầu tiên năm 2009, hằng năm nghệ nhân này đã sản xuất ra hàng trăm sản phẩm và bán rất “chạy”. Nhiều sản phẩm còn được đặt để tặng hoặc xuất ra nước ngoài.

Tuy nhiên, hiện việc chế tác sản phẩm này đang vấp phải một số khó khăn như: Bị làm giả, chế tác kém chất lượng, giá bán hạ khiến sản phẩm bị mất uy tín; việc mở rộng quy mô sản xuất hạn chế do thiếu nguồn nhân lực, nhà xưởng... Được biết thời gian tới, TP Cẩm Phả sẽ hỗ trợ các nguồn lực để công nhận, bảo vệ thương hiệu sản phẩm đặc trưng này

Hà Phong