Du lịch cộng đồng - "Cơ hội kép" cho cả người dân và doanh nghiệp

Nhằm phát huy tiềm năng du lịch, đồng thời mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương, vài năm trở lại đây, mô hình du lịch cộng đồng đang được quan tâm đầu tư phát triển. Đây được coi là hướng đi mới của du lịch Quảng Ninh trong việc phát triển du lịch bền vững...

Khách du lịch tham gia trải nghiệm cuộc sống lao động của người dân tại làng quê Yên Đức (Đông Triều).

Nhìn từ những mô hình điểm

So với nhiều địa phương trong nước, du lịch cộng đồng ở Quảng Ninh còn khá mới mẻ. Lúc đầu, hình thức du lịch này mới chỉ mang tính tự phát, chưa được quy hoạch, quản lý chặt chẽ nên hiệu quả kinh tế chưa cao. Nhưng khoảng vài ba năm trở lại đây, một số doanh nghiệp du lịch đã phối hợp với địa phương xây dựng và phát triển loại hình du lịch này, bước đầu đã đem lại hiệu quả thiết thực, huy động được cộng đồng dân cư tham gia làm du lịch, giữ gìn và phát huy được các giá trị văn hoá, bảo vệ môi trường sinh thái và môi trường xã hội ở địa phương.

Một trong những mô hình du lịch cộng đồng đầu tiên được coi là khá thành công trong thời gian qua phải kể đến dịch vụ du lịch tại một số làng chài trên Vịnh Hạ Long, như làng chài Vung Viêng, Cửa Vạn v.v.. Mô hình này đã huy động và giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động ngư dân tham gia vào việc chèo đò, đưa khách tham quan du lịch trải nghiệm cuộc sống của ngư dân làng chài trên Vịnh.

Sau mô hình làng chài Vung Viêng, một số mô hình ở các địa phương khác trên địa bàn tỉnh cũng được hình thành và phát triển. Trong đó, du lịch cộng đồng ở làng quê Yên Đức (Đông Triều) được nhắc đến nhiều nhất. Đây được coi là mô hình điểm về phát triển du lịch cộng đồng tại địa phương. Mặc dù, mới được đưa vào khai thác thí điểm từ cuối năm 2011, nhưng mô hình du lịch làng quê Yên Đức do Công ty CP Du thuyền Đông Dương xây dựng, đã đạt được những thành công nhất định và được du khách đánh giá cao. Đến với du lịch làng quê Yên Đức hôm nay, ngoài phong cảnh thanh bình, yên ả của một làng quê thuần nông, điều làm du khách bất ngờ nhất đó là những người nông dân thực thụ tham gia làm du lịch. Các hoạt động mà du khách đến đây được khám phá rất bình dị, mộc mạc nhưng lại rất sinh động. Du khách được trải nghiệm cuộc sống thường ngày của bà con nông dân như: Xay lúa, giã gạo, úp cá, tham quan ngôi chùa cổ của làng, xem múa rối nước, tìm hiểu nét đẹp văn hoá ở đây. Và điều đặc biệt hơn nữa là khách đến thăm nhà dân, được tìm hiểu những nét đẹp về bản sắc văn hoá, phong tục tập quán và cuộc sống của người dân địa phương... Có thể nói, du lịch cộng đồng đã mang lại một luồng gió mới cho người dân thôn quê Yên Đức. Du lịch đi đến đâu, đường làng ngõ xóm được phong quang, sạch sẽ hơn, người dân có ý thức hơn trong việc phát triển sản xuất gắn với đưa đón khách du lịch đến tham quan...

Từ những lợi ích thiết thực như vậy, thời gian qua, tại một số nơi khác trong tỉnh, mô hình du lịch cộng đồng cũng được quan tâm phát triển; các địa phương như ở TX Quảng Yên, TP Uông Bí, huyện Vân Đồn v.v. cũng đã xây dựng được một vài điểm du lịch cộng đồng tại một số xã để phục vụ khách du lịch, chủ yếu là khách nước ngoài. Đặc biệt là huyện đảo Cô Tô, chính quyền và người dân nơi đây đã cùng vào cuộc tham gia làm du lịch. Cô Tô đã tập trung phát triển loại hình du lịch cộng đồng theo hướng phát triển bền vững với các dịch vụ hấp dẫn du khách như: Tham quan khám phá vẻ đẹp hoang sơ của đảo, tìm hiểu đời sống sinh hoạt của người dân miền biển v.v.. Du khách đến Cô Tô có thể ở tại nhà dân để trải nghiệm cuộc sống thực tế, tham gia đánh cá, câu mực... như những ngư dân thực thụ trên đảo.

Nhưng vẫn còn nhiều thách thức

Có thể nói, du lịch cộng đồng đang là hướng đi mới phát triển du lịch bền vững của một số địa phương trong tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh một số mô hình du lịch cộng đồng được tổ chức thành công thì ở không ít địa phương, mô hình này vẫn còn mang tính tự phát, manh mún, chưa có chiến lược phát triển lâu dài, cũng như chưa có sự gắn kết giữa chính quyền và doanh nghiệp làm du lịch. Từ đó mô hình chỉ tồn tại phát triển được một thời gian ngắn là thất bại.

Nguyên nhân của tình trạng này, đầu tiên phải nói đến những khó khăn về cơ sở hạ tầng, giao thông. Rõ nhất là ở vùng cao thuộc các địa phương khu vực miền đông như Bình Liêu, Tiên Yên v.v. nơi có cảnh đẹp tự nhiên, giàu bản sắc văn hoá truyền thống, nhưng do điều kiện giao thông đi lại khó khăn, nên việc phát triển du lịch cộng đồng ở đây gặp không ít trở ngại. Thêm nữa, đó là vấn đề đào tạo nguồn nhân lực làm du lịch thiếu tính chuyên nghiệp. Đây chính là “chìa khoá” cho việc phát triển du lịch cộng đồng bền vững. Bởi đối tượng tham gia thực hiện du lịch cộng đồng chủ yếu là người nông dân, trình độ dân trí còn hạn chế, phần lớn họ làm theo kinh nghiệm, bản năng. Trong khi đó, du lịch cộng đồng hoàn toàn phụ thuộc vào người dân và những trải nghiệm của khách du lịch cũng phụ thuộc hoàn toàn vào chính chất lượng dịch vụ do người dân cung cấp. Người dân vừa là chủ nhà, là người hướng dẫn, người tiếp chuyện, người chia sẻ kinh nghiệm sống, người thể hiện bản sắc văn hoá... Vậy nên, để du lịch cộng đồng phát triển bền vững, cùng với sự vào cuộc của chính quyền địa phương, doanh nghiệp du lịch thì cần quan tâm hơn đến lợi ích của người dân. Nếu người dân không nhận thấy được lợi ích của họ trong quá trình đó, họ sẽ không giữ gìn, bảo vệ môi trường xung quanh, không bảo vệ, gìn giữ các nghề truyền thống. Và một trong những điểm không thể thiếu được để du lịch cộng đồng phát triển đó là sự vào cuộc của các đơn vị kinh doanh lữ hành, họ chính là “cầu nối” tạo “cơ hội kép” cho du khách và cộng đồng địa phương.

Là một tỉnh có cảnh đẹp thiên nhiên phong phú, văn hoá giàu bản sắc, Quảng Ninh chính là “mảnh đất màu mỡ” để phát triển du lịch cộng đồng. Đây là loại hình du lịch phát triển bền vững, góp phần giữ gìn bản sắc văn hoá, xoá đói, giảm nghèo và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương…

Thu Nguyên