Khốn khó lao động, việc làm vùng biên

Tính đến hết tháng 9-2012, trên địa bàn TP Móng Cái tồn đọng gần 4.000 container, trong đó có hơn 1.000 container hàng hoá đông lạnh. Bên cạnh nguyên nhân phía nước bạn tăng cường thắt chặt quản lý trên tuyến biên giới; thì các đơn vị làm xuất nhập khẩu trong nước cũng chưa thật chủ động trong vấn đề này. Việc này đã đẩy hàng nghìn lao động nơi vùng biên vào cảnh khó khăn...

Đò chở hàng và container nằm “bất động” trên bến Lục Lầm.

“Về cũng dở, ở không xong”

Việc hoạt động kinh doanh tạm nhập, tái xuất bị dừng lại khiến hàng nghìn lao động trên địa bàn thành phố thất nghiệp, cuộc sống khó khăn. Dù năm nào cũng phải đối diện với lệnh “cấm biên”, nhưng năm nay do lệnh “cấm biên” kéo dài (từ tháng 3-2012) nên mức ảnh hưởng lớn hơn, với nhiều đối tượng hơn. Nhiều lao động đã phải bỏ về quê, nhưng cũng nhiều người bám trụ, nhọc nhằn mưu sinh.

Những chiếc đò máy nằm im lìm, xếp hàng dọc sông Ka Long. Chúng tôi tìm đến chiếc đò của anh Nguyễn Văn Quang, quê ở Giao Thuỷ (Nam Định), gắn bó với mảnh đất vùng biên đã 9 năm. Từ một người lái đò thuê trên dòng Ka Long, nhờ chịu khó làm ăn, tích cóp cùng với số tiền vay ngân hàng, năm 2011 anh đã đầu tư được 2 chiếc đò trị giá 400 triệu đồng để chở hàng thuê. “Nhưng niềm vui làm chủ chưa lâu thì tình trạng “cấm biên” khiến tôi dở khóc dở cười...” - Anh Quang buồn rầu tâm sự.

Cũng như anh Quang, anh Trần Văn Tuấn, quê ở Kim Sơn (Ninh Bình), chủ của 4 chiếc đò hoạt động ở sông Ka Long, có trên 10 nhân công làm việc, tâm sự: “Bao nhiêu vốn liếng chúng tôi đổ cả vào đây, vừa rồi để đóng mới thêm một chiếc đò, chúng tôi đã phải vay mượn và cầm cố nhà cửa, ruộng vườn ở quê. Nay thất nghiệp, đống đò máy kia đang có nguy cơ trở thành sắt vụn. Trong khi đó, chủ đò vẫn phải trang trải tiền nhân công, bảo dưỡng, hàng tháng chi phí lên đến cả chục triệu đồng. Giờ thì, về cũng dở mà ở không xong”.

Chị Nguyễn Thị Mai, quê Nam Định, là công nhân tổ 2, HTX Bốc xếp Lục Lầm, phường Hải Hoà cho biết: Hai vợ chồng rời quê ra đây đã 6 năm, trước khi “cấm biên”, thu nhập mỗi tháng của hai vợ chồng cũng được gần 15 triệu đồng, trừ chi tiêu ăn ở, cũng còn gửi được tiền về nuôi một cháu học đại học và một cháu học THCS ở quê và bố mẹ già yếu. Nhưng chưa bao giờ tình hình xuất hàng tại bến Lục Lầm lại khó như hiện nay. Thường thì, container hàng chuyển từ Hải Phòng lên đến đâu là được tháo kẹp chì, cửu vạn vận chuyển xuống đò đưa qua bên kia ngay, cùng lắm cũng chỉ một, hai ngày là xuất được. Giờ ngày nhiều cũng chỉ được chục container, thậm chí có ngày chỉ xuất được 2 container, toàn bộ số container bị ách lại phải gửi vào kho bãi gần bến. Hàng ngàn cửu vạn quê Nam Định, Hưng Yên… thất nghiệp, không trụ nổi phải về quê. Hiện vợ chồng cố bám trụ, bởi về quê còn “đói” hơn. Giờ lúc rảnh chị đi biển cào vạng để kiếm thêm thu nhập.

Cách bến Lục Lầm khoảng hơn 700m là xóm trọ của những công nhân bốc vác HTX Bốc xếp Lục Lầm. Tôi “mục sở thị” một dãy trọ có khoảng 6 phòng san sát, mỗi phòng chỉ khoảng 10m2, tường bao là những tấm gỗ thâm đen qua nhiều mùa mưa nắng, không nhà vệ sinh, bếp củi đun trực tiếp trong phòng, cách giường ngủ 5 bước chân. Gọi là giường, nhưng chỉ là vài tấm gỗ kê xuống nền đất. Vậy mà giá thuê mỗi phòng cũng 500 nghìn đồng/4 người ở. Anh Lê Mạnh Ưu, 51 tuổi, công nhân tổ 48, HTX Bốc xếp Lục Lầm chia sẻ: “Gọi là phòng trọ, chứ đâu đủ che mưa, chắn gió. Hôm vừa rồi bão to, mấy anh em chúng tôi đi làm về, thấy chăn màn ướt hết, mấy chục con người ở dãy trọ này đành kéo nhau đi trú mưa nhờ. Gắn bó 20 năm nơi này, chưa khi nào thấy tình cảnh “cấm biên” lại kéo dài như vậy. Hiện tôi phải đầu quân cho hai tổ để kiếm thêm, mà mỗi tháng cũng chỉ được 4 triệu đồng. Từ đầu năm đến giờ không dám về thăm quê. Khi nào lo cho 2 đứa con học xong đại học tôi sẽ về hẳn quê. Còn giờ thì cố mà bám trụ”.

“Không có việc làm, nhiều người bỏ về, nhiều người cố gắng cầm cự. Vừa qua tôi đã phải vay gần 200 triệu đồng để ứng cho anh em có tiền gửi về quê” - Anh Lê Mạnh Lâm, tổ trưởng tổ 33, HTX Bốc xếp Lục Lầm, cùng phòng trọ với anh Ưu, cho biết thêm.

Khu nhà trọ của công nhân bốc vác ở Lục Lầm, phường Hải Hoà TP (Móng Cái).

“Ngồi trên đống lửa”

Sự ảm đạm thị trường hàng tạm nhập tái xuất nơi vùng biên được thể hiện rõ bởi sự sụt giảm số lượng container hàng xuất. Theo hải quan Móng Cái, khi chưa “cấm biên” thì cửa khẩu Ka Long và Lục Lầm có trên 2.000 thuyền đò hoạt động và xuất 5.000 container mỗi tháng (cao điểm), nhưng đến nay giảm xuống chỉ còn vài trăm container/tháng. Theo báo cáo kinh tế - xã hội của TP Móng Cái, trong 9 tháng đầu năm 2012, tổng giá trị hàng hoá qua cửa khẩu Móng Cái đạt 3,1 tỷ USD, giảm 26,07% so với cùng kỳ năm trước.

Bến Lục Lầm, trước hoạt động tạm nhập tái xuất hàng đông lạnh khá sôi động, nay cũng vắng ngắt. Hàng chục xe container hàng đông lạnh cùng cả trăm con đò nằm bất động. Ven đường vào bến, hàng chục cửu vạn và cánh lái xe tụ tập tán chuyện và đánh bài giết thời gian. Bến sông này mỗi ngày xuất cả trăm container, nhưng từ tháng 3 đến nay, mỗi ngày chỉ chừng 10 - 20 container.

Chủ một doanh nghiệp làm dịch vụ xuất nhập khẩu tại Móng Cái cho hay, trước đây doanh nghiệp xuất khoảng 60 container hàng đông lạnh/ngày nhưng nhiều tháng nay không xuất được container nào. Nhiều doanh nghiệp rơi vào cảnh “ngồi trên đống lửa”. Bởi chi phí tiền điện để giữ lạnh một container mất hơn 1 triệu đồng/ngày, rồi tiền lưu kho bãi chừng 300 nghìn đồng. Những chi phí này trước chủ hàng Trung Quốc chi trả, nhưng nay do thời gian lưu kho bãi quá dài, chi phí ngang với trị giá hàng hoá, nên chủ hàng bỏ luôn, doanh nghiệp làm dịch vụ xuất nhập khẩu phải chịu. Điều mà nhiều doanh nghiệp làm xuất nhập khẩu ở Móng Cái phấp phỏng là không biết bao giờ tình trạng “cấm biên” mới kết thúc. Trước đó, đã nhiều lần xảy ra tình trạng “cấm biên”, nhưng chỉ tối đa là 3 tháng, đợt này đã kéo dài gần 9 tháng, nên nhiều doanh nghiệp bị ùn hàng đang có nguy cơ phá sản. Theo tin từ Hiệp hội Doanh nghiệp Móng Cái, khoảng 60% số doanh nghiệp làm dịch vụ vận chuyển hàng tạm nhập tái xuất trên địa bàn đang bên bờ vực phá sản.

Tình trạng ách tắc hàng xuất tại cửa khẩu không chỉ ảnh hưởng đến hàng trăm doanh nghiệp, mà còn tác động đến đời sống của hàng nghìn lao động vùng biên. Chưa biết đến thời điểm nào các container này mới được thông quan, nhưng hiện UBND TP Móng Cái đã yêu cầu cơ quan chức năng tạo điều kiện về bến bãi, nguồn điện và tăng cường vai trò quản lý nhà nước, nhằm phối hợp và tạo điều kiện giúp đỡ các doanh nghiệp trong thời điểm khó khăn này. Quan điểm của tỉnh là duy trì và thúc đẩy hoạt động tạm nhập tái xuất vì đây loại hình thức dịch vụ thương mại phong phú và đa dạng. Tỉnh và các ngành chức năng sẽ đẩy mạnh hợp tác với Trung Quốc để giao lưu hàng hoá ngày càng thông thoáng, thuận lợi cho cả hai bên, tránh gây thiệt hại cho các doanh nghiệp tạm nhập tái xuất và tạo công ăn việc làm cho người lao động.

Trung Anh