Nỗ lực bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản

Thời gian qua, các ngành chức năng, địa phương trong tỉnh đã tăng cường kiểm tra, xử lý những vi phạm trong lĩnh vực khai thác thuỷ sản. Tuy nhiên, tình trạng khai thác thuỷ sản trái phép vẫn ngang nhiên diễn ra ở hầu hết các vùng biển trên địa bàn tỉnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác bảo vệ, tái tạo và phát triển nguồn lợi thuỷ sản.

Thả giống là một trong các giải pháp bảo vệ, tái tạo, phát triển bền vững nguồn lợi thủy sản. Trong ảnh: Các đại biểu thả cá tôm giống xuống Vịnh Hạ Long tại bến cá chợ Hạ Long I nhân ngày truyền thống nghề cá (1-4), năm 2016. Ảnh: Hoàng Nga

Nhiều vi phạm trong hoạt động khai thác

Theo báo cáo của ngành chức năng, hiện nay, tại các vùng biển, các ngư trường trong tỉnh, tình trạng bà con ngư dân sử dụng các nghề thuộc danh mục cấm của Bộ NN&PTNT trong hoạt động khai thác thuỷ sản như: Lưới xăm, te xiệp, kích điện, chất nổ, lờ dây (ngư dân gọi là lồng bát quái)... diễn ra khá nhiều và rất khó kiểm soát, xử lý. Các hình thức khai thác này làm cạn kiệt nguồn lợi thuỷ sản ven bờ và ảnh hưởng đến môi trường biển. Tại Móng Cái, qua kiểm tra của ngành chức năng, trên địa bàn thành phố có tổng số 45 hộ ngư dân làm nghề lưới xăm, trong đó Quảng Nghĩa có 1 hộ, Hải Tiến 13 hộ, Hải Đông 13 hộ, Hải Yên 2 hộ, Vạn Ninh 7 hộ, Vĩnh Trung 9 hộ và Vĩnh Thực 1 hộ và rất nhiều phương tiện khai thác sử dụng kích điện, hoá chất, lồng bát quái... để khai thác thuỷ sản. Mặc dù, đây đều là những nghề khai thác thuộc diện nghề cấm của Bộ NN&PTNT và của UBND tỉnh quy định về những nghề cấm trong lĩnh vực khai thác thuỷ sản, song các hoạt động này vẫn ngang nhiên diễn ra.

Trước thực trạng này, TP Móng Cái đã thành lập nhiều đoàn kiểm tra, xử lý vi phạm trong khai thác thuỷ sản tại vùng biển ven bờ, tuyến lộng thuộc phạm vi thành phố quản lý. Theo đó, từ tháng 6-2016 đến nay, các lực lượng chức năng của thành phố đã kiểm tra, xử lý vi phạm trên vùng biển thuộc 5 xã: Hải Tiến, Hải Đông, Vạn Ninh, Vĩnh Thực, Vĩnh Trung. Qua kiểm tra đã phát hiện, xử lý 19 tàu cá vi phạm các quy định trong khai thác thuỷ sản.

Tại huyện Hải Hà, tình trạng ngư dân khai thác thuỷ sản bằng các nghề cấm khai thác cũng diễn ra ngang nhiên. Trên các vùng biển, bãi triều thuộc các xã: Phú Hải, Quảng Điền, Quảng Phong, Tiến Tới, Đường Hoa... chúng tôi chứng kiến rất nhiều phương tiện làm nghề te xiệp có sử dụng điện để khai thác thuỷ sản và các tàu, thuyền đánh bắt bằng lờ dây, nghề lặn. Anh Lê Quý Trọng, ngư dân xã Tiến Tới, cho biết: Hiện nay, phần lớn các tàu, thuyền khai thác ven bờ đều lắp các thiết bị điện để khai thác thuỷ sản. Một số tàu, thuyền khai thác ven bờ và khai thác tuyến khơi còn sử dụng hệ thống điện cực mạnh khai thác một cách tận diệt. Mỗi khi các tàu này khai thác, cá chết nổi trắng quanh tàu, nhưng họ chỉ lấy cá to, còn cá nhỏ thì chết hàng loạt.

Riêng đối với các bãi xăm, chỉ tính từ giữa năm 2016 đến nay, lực lượng chức năng của huyện Hải Hà đã kiểm tra, xử lý đối với 12 trường hợp. Đây là hình thức khai thác thuỷ sản mang tính tận diệt, ảnh hưởng nghiêm trọng tới nguồn lợi thuỷ sản. Mỗi khẩu xăm được thiết kế như một cái lồng cực lớn. Ngư dân cắm bãi cọc xung quanh, bên dưới là hệ thống lưới sát đáy biển. Một bãi xăm dậu dài một cánh khoảng 600-1.000m. Mỗi bãi 2 cánh, chiều cao lưới khoảng 2m. Mắt lưới các khẩu xăm nhỏ hơn rất nhiều so với quy định. Khi nước lên, mọi loại thuỷ sản lớn, bé đã vào bãi xăm là không có lối thoát. Trên những vùng biển rộng lớn, các khẩu xăm vây kín, tận diệt mọi loài thuỷ sản từ lớn tới bé. Trong năm 2016, huyện Hải Hà đã xử lý 24 trường hợp khai thác thuỷ sản bằng các hình thức cấm, trong đó có 4 trường hợp khai thác bằng hình thức lặn, 3 trường hợp sử dụng lờ dây, 4 trường hợp dùng te xiệp, 6 trường hợp dùng công cụ điện, 7 trường hợp dùng đăng, đó...

Không chỉ trên các vùng biển tại Móng Cái, Hải Hà mà tình trạng khai thác thuỷ sản trái phép diễn ra ở tất cả các vùng biển, ngư trường trên địa bàn tỉnh. Theo báo cáo của Chi cục Thuỷ sản (Sở NN&PTNT), trong 2 năm 2015 và 2016, Chi cục đã phối hợp với các lực lượng chức năng tổ chức nhiều cuộc thanh tra, kiểm tra xử lý hoạt động khai thác thuỷ sản trên biển, qua đó đã xử phạt 1.353 trường hợp vi phạm, thu phạt nộp ngân sách nhà nước hơn 2,2 tỷ đồng (trong đó có 301 trường hợp vi phạm nghề cấm như te xiệp, kích điện, lặn, mắt lưới nhỏ...). Thực hiện công tác phân cấp quản lý vùng biển ven bờ theo Quyết định số 2418/QĐ-UBND của UBND tỉnh ngày 22-10-2014 về ban hành quy định quản lý nhà nước về hoạt động khai thác và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản trên địa bàn tỉnh, các địa phương đã phát hiện và xử lý 724 vụ, thu phạt 1,192 tỷ đồng, trong đó 225 vụ xử phạt vi phạm khai thác thuỷ sản hoạt động nghề cấm (15 vụ lặn, 17 vụ đăng đáy, tịch thu 246 lồng bát quái, 20 chã ván, cào; 88 vụ sử dụng kích điện; 1 vật liệu nổ; 30 vụ mắt lưới nhỏ...). Riêng trong tháng 3-2017, các đồn biên phòng ở Cô Tô và Móng Cái đã phát hiện, xử lý 16 phương tiện tàng trữ, sử dụng xung điện trong khai thác thuỷ sản.

Khai thác thuỷ sản bằng lồng bát quái ảnh hưởng đến nguồn lợi thuỷ sản có nhiều tại vùng biển thuộc huyện Hải Hà.

Cần một giải pháp hữu hiệu

Trao đổi với chúng tôi, ông Vũ Văn Nam, Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ sản cho biết: Với chiều dài bờ biển hơn 250km, nhiều vũng vịnh thuận lợi cho các hoạt động khai thác thuỷ sản. Tuy nhiên, hiện nay, tình hình khai thác thuỷ sản bằng các nghề cấm xuất hiện ở hầu hết các vùng biển trên địa bàn tỉnh và rất khó kiểm soát, xử lý. Từ năm 2015 đến nay, Chi cục Thuỷ sản đã tuyên truyền hơn 5.000 lượt người dân, phát hơn 7.000 tờ rơi tuyên truyền, thông báo về các nghề khai thác thuỷ sản bị cấm trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh; tổ chức 15 lớp tập huấn cho 650 ngư dân về công tác bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản; thanh tra, kiểm tra và xử lý hàng nghìn trường hợp vi phạm các quy định về khai thác thuỷ sản song tình trạng khai thác trái phép thuỷ sản vẫn diễn ra. Riêng đối với các bãi xăm, Chi cục Thuỷ sản phối hợp với các lực lượng chức năng địa phương đã tổ chức hơn 20 chuyến thanh kiểm tra, xử phạt 91 lượt đối tượng. Tuy nhiên, khi lực lượng kiểm tra đi khỏi, các đối tượng tiếp tục dựng lại đăng đáy và tái diễn hành vi vi phạm.

Cũng theo ông Nam, để tăng cường công tác bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, từ năm 2014, Sở NN&PTNT đã tham mưu trình UBND tỉnh quy định bổ sung một số nghề cấm khai thác thuỷ sản và phân cấp công tác quản lý vùng biển ven bờ cho các địa phương; ban hành chỉ thị về tăng cường công tác bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, ngăn chặn việc sử dụng chất nổ, xung điện, chất độc hại và các nghề khai thác thuỷ sản bị cấm trên địa bàn tỉnh... Các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn đều phân công nhiệm vụ cụ thể của cấp huyện trong công tác quản lý nguồn lợi và môi trường thuỷ sản, bố trí kinh phí địa phương tổ thức thực hiện thanh kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm khai thác thuỷ sản bằng các nghề cấm.

Cùng với đó, để bảo vệ, tái tạo và phát triển bền vững nguồn lợi thuỷ sản, tỉnh Quảng Ninh đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp, trong đó có giải pháp về quy hoạch, tăng cường công tác quản lý nhà nước về thuỷ sản. Ngành chức năng đã thực hiện quy hoạch chi tiết các khu bảo tồn biển Cô Tô, đảo Trần; lập Đề án thành lập khu bảo tồn biển, khu bảo tồn vùng nước nội địa đã được Chính phủ phê duyệt quy hoạch chung; rà soát bổ sung, điều chỉnh quy hoạch các khu bảo tồn vùng cấm khai thác thuỷ sản, vùng cấm khai thác có thời hạn, danh mục ngư cụ, nghề khai thác cấm, loài thuỷ sản cấm khai thác; thực hiện cơ cấu lại nghề khai thác phù hợp với đặc thù của địa phương... Bên cạnh việc kiểm tra, xử lý những vi phạm, ngành chức năng và các địa phương cần tăng cường công tác tuyên truyền đến bà con ngư dân các quy định của nhà nước về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản; duy trì hoạt động thả bổ sung giống tái tạo nguồn lợi thuỷ sản ra các vùng nước tự nhiên thường niên và triển khai các mô hình đồng quản lý, quản lý nguồn lợi thuỷ sản dựa vào cộng đồng.

Quế Ninh

Ý kiến người trong cuộc Ông Nguyễn Quang Ninh, Phó Phòng NN&PTNT huyện Vân Đồn: Để bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, huyện đã phân cấp chức năng nhiệm vụ, quyền hạn cho các xã để xử lý theo thẩm quyền. Huyện cũng thành lập các đoàn liên ngành kiểm tra theo kế hoạch hoặc đột xuất. Trong thời gian qua, lực lượng chức năng đã tuyên truyền, đồng thời xử lý mạnh tay những vi phạm đánh bắt huỷ diệt, tận diệt. Huyện cũng thí điểm và thành công trong việc phân bãi triều cho cộng đồng để quản lý bảo vệ, tái tạo nguồn lợi sá sùng ở các xã đảo Minh Châu, Quan Lạn. Đây là cách làm hay mở thêm nhiều giải pháp bảo vệ và phát triển bền vững nguồn lợi thuỷ sản. Ngoài việc bảo vệ đa dạng sinh học, thả cá giống, khoanh vùng bảo vệ, thời gian tới, chúng tôi sẽ tăng cường phối hợp với Ban Quản lý vịnh Bái Tử Long, cảnh sát giao thông thuỷ, biên phòng làm dày thêm lực lượng xử lý vi phạm. Chúng tôi cũng đề xuất cơ cấu lại, chuyển đổi công việc của một số bộ phận ngư dân sang dịch vụ, du lịch hoặc nuôi trồng thuỷ hải sản, tránh hình thức khai thác huỷ diệt. Ông Hoàng Thanh Xuân, chuyên viên Phòng Kinh tế TP Móng Cái: Hiện nay, trên địa bàn Móng Cái vẫn còn tình trạng các phương tiện tàu cá sử dụng xung điện, lồng bát quái và sử dụng lưới xăm để khai thác thuỷ sản. Đây là những hình thức khai thác thuộc danh mục nghề cấm khai thác theo quyết định của UBND tỉnh. Thành phố đã tuyên truyền cho người dân biết về hành vi sai phạm và không được khai thác bằng nghề cấm; đã kiểm tra, xử lý các vi phạm song tình trạng này vẫn diễn ra. Cũng do điều kiện kinh phí hạn hẹp, thời gian kiểm tra, kiểm soát không nhiều, địa bàn kiểm tra không phủ hết được các xã, phường ven biển nên hiệu quả công tác kiểm tra, xử lý chưa cao, chưa xử lý dứt điểm được tình trạng này. Ông Trịnh Xuân Chính, Trưởng Công an xã Phú Hải (Hải Hà): Phần lớn người dân Phú Hải sinh sống bằng nghề khai thác thuỷ sản nên chúng tôi đặc biệt quan tâm đến việc tuyên truyền nâng cao ý thức cũng như kiểm tra, xử lý những vi phạm trong lĩnh vực khai thác thuỷ sản vì quyền lợi của người dân. Chỉ tính từ tháng 11-2015 đến tháng 6-2016, Công an xã Phú Hải đã phối hợp xử lý 17 trường hợp khai thác thuỷ sản bằng các nghề cấm, xử phạt hơn 50 triệu đồng, trong đó chủ yếu là khai thác bằng te xiệp, nghề lặn, lồng bát quái, công cụ kích điện xách tay, khai thác bằng hoá chất và sử dụng lưới có kích thước mắt lưới nhỏ hơn quy định... Hiện nay, đang chuẩn bị đến mùa sinh sản của các loài thuỷ sản, tình trạng khai thác trái phép lại tiếp tục diễn ra, nếu không được kiểm soát chặt chẽ sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới nguồn lợi thuỷ sản. Anh Nguyễn Văn Mạnh, khu I, thị trấn Cô Tô (Cô Tô): Cô Tô có nguồn lợi thuỷ sản đa dạng và rất ngon như mực ống, mực lá, cá song, cá mú, hải sâm, cầu gai, ghẹ... Chính vì vậy, không chỉ có ngư dân trên địa bàn huyện mà còn có ngư dân trong và ngoài tỉnh đến huyện Cô Tô để khai thác. Việc khai thác thế nào để bảo vệ được nguồn lợi thuỷ sản là vấn đề rất quan trọng. Để bảo vệ được nguồn lợi  thuỷ hải sản, một trong các giải pháp theo tôi là từ tháng 3 đến tháng 6 âm lịch là mùa cá sinh sản nên phải có phương pháp khai thác hợp lý. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần tăng cường tuyên truyền, vận động ngư dân không nên khai thác thuỷ hải sản mang tính huỷ diệt, tăng cường tuần tra, kiểm soát xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm. Có như vậy mới bảo vệ được nguồn lợi thuỷ hải sản.  Tạ Quân - Quế Ninh - Công Quý (CTV)