Một công trình hữu ích về địa danh Quảng Ninh

Trước đây, Quảng Ninh chưa có cuốn sách nào giải thích tên đất, tên làng, tên phường, tên phố, tên dòng sông, ngọn núi, v.v.. Vì vậy, việc Hội Văn nghệ dân gian (VNDG) Quảng Ninh vừa triển khai thực hiện dự án “Địa danh Quảng Ninh xưa và nay” hứa hẹn sẽ mang lại nhiều giá trị.

Nhiều địa danh ở TP Cẩm Phả có liên quan đến quá trình khai thác mỏ của người Pháp.

Theo ông Nguyễn Quang Vinh, Chủ tịch Hội VNDG Quảng Ninh, những người đề xuất dự án là Đại tá Nguyễn Văn Ái, nguyên cán bộ bản đồ của Bộ Tổng tham mưu, QĐND Việt Nam (đã nghỉ hưu); Đại tá Nguyễn Cảnh Loan, nguyên Chánh Văn phòng Hội Khoa học Lịch sử Quảng Ninh (đã nghỉ hưu) và ông Tống Khắc Hài, Phó Chủ tịch Hội VNDG Quảng Ninh (đã mất).

Năm 1993, ngay từ khi làm “Địa chí Quảng Ninh”, Nhà nghiên cứu VHDG Tống Khắc Hài và các cộng sự đã dự định đưa vào một chương địa danh. Nhưng vì thấy, nếu đưa vào một chương thì không thể tải hết được nên để tư liệu lại sau này làm cuốn riêng về địa danh Quảng Ninh. Sau đó, ông Hài, ông Ái và ông Loan đã phối hợp thực hiện bản thảo cuốn sách.

Sau nhiều lần thẩm định, nghiên cứu tính khả thi, Hội VNDG Quảng Ninh đã báo cáo, đề xuất với tỉnh xin lập dự án khoa học và công nghệ.  UBND tỉnh vừa có quyết định giao Hội VNDG Quảng Ninh làm cơ quan chủ trì thực hiện công trình “Địa danh Quảng Ninh xưa và nay”. Dự kiến, công trình “Địa danh Quảng Ninh xưa và nay” sẽ được Hội VNDG Quảng Ninh hoàn thành vào tháng 6/2019. UBND tỉnh cũng giao Hội VNDG Quảng Ninh, Thư viện tỉnh, UBND các huyện, thị xã, thành phố và các sở, ngành liên quan tổ chức ứng dụng, phát huy kết quả của công trình.

Cũng theo ông Nguyễn Quang Vinh, dự án “Địa danh Quảng Ninh xưa và nay” sẽ được thực hiện trên cơ sở kế thừa có chọn lọc tư liệu của nhóm tác giả nói trên một cách có hệ thống, khách quan và khoa học; gắn kết địa danh chung với địa danh từng địa phương. Hội VNDG tỉnh cũng sẽ tổ chức thêm các đợt điền dã, sưu tầm tư liệu, nghiên cứu thực tế tại các địa phương. Dự án này đòi hỏi một khối lượng tư liệu cực lớn. Hiện, Hội VNDG Quảng Ninh và nhóm tác giả đã có được khoảng 60% tư liệu.

Những địa danh như: Hongay, Hòn Gai, Hồng Gai, Hạ Long..., sẽ được công trình này phân tích, lý giải.

Ông Nguyễn Cảnh Loan, đồng tác giả của công trình, cho biết: Dự kiến, sẽ có hơn 14.000 địa danh được đánh số thành các mục từ giống như từ điển; nghĩa là, địa danh được xếp theo bảng chữ cái. Cách làm này sẽ đem lại sự khách quan, bình đẳng, tôn trọng sự thật. Với mỗi địa danh cụ thể, bạn đọc sẽ được cung cấp cái nhìn từ quá khứ đến hiện tại.  Địa danh đó đã bao lần thay đổi, vì sao thay đổi, lý do thay đổi, thay đổi có ý nghĩa gì, v.v.. Công trình cũng sẽ chỉ ra nguyên nhân hình thành địa danh đơn vị hành chính, sự phát triển thay đổi trong tiến trình lịch sử, đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội, những nhân vật lịch sử nổi bật có liên quan đến địa danh, những công trình văn hóa tâm linh nào ở địa phương.

Tuy nhiên, cũng theo ông Loan, công trình này sẽ không đi sâu vào nghiên cứu lịch sử, xã hội học truyền thống mà đi vào giải thích sự hình thành tên đất, ngọn núi, con sông. Không đi vào định nghĩa 14.000 mục từ như từ điển bởi vì với hơn 14.000 nội dung như thế thì quá sức và chưa có điều kiện thực hiện. Điều đó sẽ làm một công trình khác trong thời gian tới.

Nghiên cứu địa danh cũng sẽ phần nào giải mã được tính đa dạng và thống nhất của văn hóa Quảng Ninh trong mối quan hệ, giao lưu, tiếp xúc với các tộc người Bách Việt, văn hoá của các dân tộc thiểu số ở Quảng Ninh, văn hóa Trung Hoa, văn hóa Pháp và phương Tây. Bởi thế, ông Nguyễn Quang Vinh hy vọng, khi thành công, công trình sẽ phục vụ đắc lực cho quá trình xây dựng và phát triển kinh tế, du lịch và an ninh - quốc phòng của địa phương. Đây là nhiệm vụ quan trọng và nặng nề, nhưng với tiềm lực và khả năng của các hội viên, ông tin chắc sẽ thành công. "Chúng tôi rất mong có sự đóng góp, tham gia ý kiến của các cấp, ngành, địa phương cùng các nhà khoa học để công trình được hoàn thiện hơn" - ông Nguyễn Quang Vinh cho biết.

Huỳnh Đăng

links()]