Nỗi buồn ngao chết trắng bãi

Sau hơn một năm thả nuôi, đến thời điểm ngao, nghêu đã bán được thì chưa rõ nguyên nhân tại sao ngao, nghêu thả nuôi tại xã Quảng Minh (Hải Hà) chết hàng loạt. Hầu hết các hộ dân nuôi ngao, nghêu tại đây đều có ngao chết với số lượng lớn khiến cho nhiều hộ nuôi rơi vào cảnh điêu đứng.

Ngao chết trắng bãi tại bãi ngao của gia đình anh Nguyễn Văn Đông, thôn 1, xã Quảng Minh.

Mất tiền để nhặt thứ đổ đi

Theo chân đoàn kiểm tra của Sở NN&PTNT, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1, Cơ quan Thú y Vùng 2 (Cục Thú y) và huyện Hải Hà đi kiểm tra, lấy mẫu xét nghiệm phân tích nguyên nhân khiến ngao, nghêu nuôi tại xã Quảng Minh chết hàng loạt, chúng tôi không không khỏi xót xa trước những thiệt hại của người nuôi ngao nơi đây. Nước cạn, bãi triều rộng ngút tầm mắt, sau hơn 1 giờ đi bộ chúng tôi đã đến được các bãi nuôi ngao, nghêu của bà con. Trong tiết trời âm u, phóng tầm mắt ra bãi triều, đâu đâu chúng tôi cũng thấy những thân ngao tách đôi phơi ra lớp vỏ trắng nằm trải rộng trên khắp các đầm nuôi trên bãi triều được phân định bằng các đường lưới vây. Không chỉ một vài đầm mà hàng chục đầm trắng xóa vỏ ngao, nghêu. Khi hỏi người nuôi ngao ở đây thì được biết: Vào thời điểm tháng 10, tháng 12-2015 tại đây cũng có hiện tượng ngao chết nhưng chỉ lác đác một vài hộ. Nhưng vào thời điểm này, trong số hơn 80 hộ nuôi ngao tại xã Quảng Minh thì hầu hết đều có ngao, nghêu chết. Tìm được một đầm nuôi nào không có ngao, nghêu chết thì thật là khó. Nước biển tanh nồng, trong tiết trời oi bức, ngao, nghêu chết bốc lên mùi khó chịu, trong khi đó, người nuôi ngao, nghêu vẫn miệt mài thu dọn vỏ ngao, nghêu chết để mong giữ lại những con còn sống và để cải tạo bãi nuôi sau này.

"Hiện tượng ngao, nghêu chết đã xảy ra từ tháng 10, tháng 12 năm ngoái nhưng lúc đó chỉ lác đác một vài hộ nuôi có ngao, nghêu bị chết. Ban đầu chúng tôi chỉ đoán già, đoán non là do những nguyên nhân thông thường như trời nắng, nóng hay do giống không tốt. Nhưng nay ngao, nghêu chết hàng loạt thì chúng tôi không biết làm sao nữa, mong các cơ quan chức năng xác định rõ nguyên nhân và có khuyến cáo, hướng dẫn người dân chúng tôi"-Anh Nguyễn Văn Đoàn, thôn 3, xã Quảng Minh nói với chúng tôi như vậy. Được biết, vụ nuôi này gia đình anh Đoàn thả nuôi gần 3 ha ngao, nghêu các loại với mật độ thả nuôi hơn 400 con/m2, loại giống 1.000 con/kg. Giống mua chủ yếu từ Thái Bình qua các thương lái vận chuyển về bán tại địa phương bằng đường bộ hoặc qua các tàu, thuyền đánh cá. Chi phí tiền giống cho vụ nuôi  này hết hơn 400 triệu đồng và tại đầm nuôi của gia đình anh, ngao đã chết từ 6 tháng nay, mỗi khi thời tiết lạnh thì ngao chết ít hơn, nhưng vào thời điểm này, ngao chết hơn 80%. Từ khi ngao chết, gia đình anh đã tốn hơn 20 triệu đồng thuê người nhặt vỏ ngao, nghêu chết.

Gương mặt sạm đen vì nắng gió, anh Nguyễn Văn Đông, thôn 1, xã Quảng Minh thì cho hay: "Nuôi ngao, nghêu đến ngày thu hoạch thì ngao, nghêu chết hàng loạt. Nghĩ đến số tiền vay ngân hàng không biết lấy gì ra mà trả khiến nhiều tháng nay tôi mất ăn, mất ngủ. Ra bãi, nhìn ngao chết không còn tâm trạng, sức lực đâu mà làm…". Vụ nuôi này, bốn bố con nhà anh Đông thế chấp sổ đỏ vay vốn ngân hàng, mua lại diện tích bãi của một số hộ dân đầu tư nuôi gần 20 ha ngao, nghêu với số vốn lên tới gần 3 tỷ đồng. Đến thời điểm này, toàn bộ diện tích nuôi của gia đình đều có ngao, nghêu chết. Thấp thì chết một nửa, cao thì lên tới 80% ngao, nghêu chết. Anh Đông cho biết thêm: Vừa rồi, gia đình anh cũng tranh thủ thu hoạch ngao loại to 60 con/kg tại một số đầm nuôi nhưng vì số ngao, nghêu này cùng bãi với quá nhiều ngao, nghêu chết nên rất yếu không bán được. Giờ đây, không biết lấy tiền đâu ra để thuê nhân công vớt ngao chết để cải tạo đầm với giá 200 ngàn đồng/ngày công.

Cơ quan chức năng tiến hành lấy mẫu kiểm tra, xác định nguyên nhân ngao, nghêu chết hàng loạt.

Ngành chức năng nói gì?

Được biết, từ nhiều năm nay, các hộ ngao, nghêu tại Hải Hà chủ yếu nuôi tự phát, mua con giống kích cỡ giống thả khoảng 500 - 600 con/kg từ Nam Định, Thái Bình và Trung Quốc về thả, không được kiểm dịch, không được xét nghiệm các bệnh nguy hiểm phải công bố dịch trước khi thả nuôi. Mật độ thả nuôi trong các đầm khá dày, lên tới trên 500 con/m2. Hiện tượng ngao chết rải rác khởi phát từ xã Quảng Minh vào khoảng tháng 10-2015 rồi lan sang các xã Quảng Điền và Phú Hải. Khi nghêu chết người dân không thu dọn vỏ, vệ sinh vùng nuôi dẫn đến vùng nuôi bị ô nhiễm làm ảnh hưởng đến sức đề kháng của ngao, nghêu và làm ngao nghêu tiếp tục chết. Theo thông kê của Phòng NN&PTNT Hải Hà, ở 3 xã Quảng Minh, Quảng Điền và Phú Hải diện tích nuôi nhuyễn thể là 416ha. Hiện chỉ có vùng nuôi của xã Quảng Minh nằm trong vùng quy hoạch nuôi nhuyễn thể của huyện với tổng số 84 hộ nuôi, diện tích 176 ha. Xã Quảng Điền có 30 hộ nuôi tự phát với diện tích 40 ha, xã Phú Hải có diện tích nuôi lớn nhất 200 ha nhưng chưa thống kê được số hộ nuôi. Đầu năm 2016, Phòng NN&PTNT Hải Hà đã thống kê được diện tích và khối lượng nuôi ngao ước tính thiệt hại từ 50 - 60%.

Ông Thiều Văn Thành, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y cho biết: Từ cuối tháng 12-2015, ngay sau khi nhận được thông tin có hiện tượng ngao nuôi chết tại Hải Hà, Sở NN&PTNT đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn xác định nguyên nhân, hướng dẫn biện pháp kỹ thuật cần thiết cho người nuôi nhằm hạn chế thiệt hại. Qua xác minh, lấy mẫu xét nghiệm thì nguyên nhân ngao chết không phải do bệnh ký sinh trùng Perkinsus thuộc danh mục bệnh phải công bố dịch mà chủ yếu là do tổng hợp nguyên nhân mật độ thả nuôi dày, ngao đã đạt kích cỡ thu hoạch nhưng chưa thu; thời tiết lạnh, thiếu thức ăn; vấn đề ô nhiễm môi trường sau khi có ngao, nghêu chết…Và đến ngày 7-4-2016, Chi cục cũng đã thu 10 mẫu ngao tại các hộ nuôi đang có hiện tượng ngao chết gửi Cơ quan Thú y Vùng 2 xét nghiệm, song nguyên nhân ngao chết không phải do bệnh ký sinh trùng Perkinsus thuộc danh mục bệnh.

Đại diện xã Quảng Minh, ông Nguyễn Đức Chính, Chủ tịch UBND xã cho biết: Vùng nuôi ngao xã Quảng Minh được quy hoạch từ năm 2013 nhưng thực tế người dân đã nuôi ồ ạt từ năm 2000. Đây là lần thứ ba có hiện tượng ngao, nghêu chết hàng loạt - đó là vào thời điểm tháng 7, tháng 8 năm 2002, năm 2012 và đợt này. Điều dễ nhận thấy đó là việc người dân mua giống không rõ nguồn gốc từ Thái Bình, Nam Định, Trung Quốc về nuôi không qua kiểm dịch cũng là nguyên nhân quan trọng khiến ngao, nghêu chết hàng loạt. Có những khi, giống mua về trước khi mang ra bãi thả đã chết đến 10% nhưng người dân vẫn thả nuôi. Cùng với đó, phần lớn diện tích bãi triều phía dưới là đất bùn, người dân thuê bơm cát lên mặt để nuôi cũng ảnh hưởng đến quá trình kiểm soát dịch bệnh.

Sau khi đã đi kiểm tra thực tế, lấy mẫy xét nghiệm dịch bệnh, các chuyên gia Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1 cho rằng: Nếu như mật độ thả nuôi theo người dân nói là từ 400-500 con/m2 cũng đã là quá cao so với khuyến cáo nuôi không quá 200 con/m2 của Tổng cục Thủy sản. Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế thì mật độ nuôi tại vùng nuôi này cao hơn mức 600 con/m2. Qua nhiều năm nghiên cứu, xét nghiệm về tình trạng ngao, nghêu chết hàng loạt, nhiều khi nguyên nhân chính không do dịch bệnh mà chủ yếu do chất lượng nguồn nước, sự thay đổi nhiệt độ, độ mặn…nên bước đầu phân tích mẫu nước, dinh dưỡng và các mẫu tảo, đơn vị sẽ có kết luận chính thức và sẽ có khuyến cáo bà con. Còn đại diện Cơ quan Thú y Vùng 2 thì cho rằng: Hiện nay phải nhanh chóng khuyến cáo bà con ngừng thả nuôi và nhanh chóng thu gom vỏ ngao chết; thực hiện phun khử trùng vùng nuôi để hạn chế ô nhiễm môi trường.

Thiết nghĩ, trước hiện tượng ngao, nghêu chết hàng loạt tại Quảng Minh trong vụ nuôi này cũng như tại một số địa phương khác của huyện Hải Hà trong những năm trước, ngành chức năng cũng như địa phương cần chủ động xác định nguyên nhân cụ thể khiến ngao, nghêu chết hàng loạt để có những khuyến cáo, biện pháp hữu hiệu nhằm giảm thiểu thiệt hại cho người nuôi. Bên cạnh đó, cũng cần có những hỗ trợ kịp thời để người dân khôi phục sản xuất, ổn định cuộc sống.

Hữu Việt - Thái Cảnh