Phát triển dịch vụ logistics xứng tầm

Với đặc trưng có hệ thống cửa khẩu phân bố trên dọc tuyến biên giới, là cửa ngõ giao dịch xuất nhập khẩu với Trung Quốc và các nước trong khu vực, có hệ thống cảng biển, cảng nước sâu có năng lực bốc xếp cho tàu hàng vạn tấn, Quảng Ninh có nhiều thuận lợi trong phát triển dịch vụ logistics. Để phát huy hiệu quả những tiềm năng, lợi thế này, hiện tỉnh đang có nhiều chiến lược đầu tư phát triển ngành dịch vụ logistics, qua đó tích cực đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh, của cả nước và của vùng.

Nhận diện những điểm nghẽn

Logistics tại Quảng Ninh là loại hình dịch vụ có vai trò quan trọng trong sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp và được xem là tâm điểm của sự phát triển kinh tế, thương mại của tỉnh. Quảng Ninh với các cửa khẩu quốc tế, hệ thống đường bộ, đường biển, hàng không, hệ thống cảng nước sâu… tạo ra những cơ hội lớn cho phát triển logistics không chỉ của tỉnh, mà còn là cơ sở phát triển sản xuất - kinh doanh của cả nền kinh tế. Tuy nhiên với nhiều tiềm năng và lợi thế, song logistics tại Quảng Ninh vẫn chưa thực sự phát triển tương xứng.

Đánh giá về tiềm năng phát triển logistics tại Quảng Ninh, ông Trần Thanh Hải - Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng: Để phát triển logistics, Quảng Ninh cần có kế hoạch triển khai tổng thể, đề ra những nhiệm vụ cụ thể, đánh giá những mặt đã làm được và chưa làm được. Chẳng hạn về hạ tầng, Quảng Ninh đã có chuyển biến rất tốt về đường bộ, hàng không, nhưng cảng biển hiện nay vẫn chưa phát huy hết tiềm năng, chưa có những trung tâm logistics xứng tầm để phục vụ các hoạt động thương mại ở khu vực biên giới. 

Bởi vậy tương lai tỉnh cần tiếp tục quan tâm đầu tư nhiều hơn nữa cho ngành dịch vụ nhiều tiềm năng này. Trong đó cần tiếp tục ưu tiên đầu tư hạ tầng cảng biển và dịch vụ cảng biển để tạo ra trung tâm kết nối dịch vụ, giao thông quốc tế, nhằm thu hút đầu tư nước ngoài vào một số khu vực trọng tâm có nhiều tiềm năng.

Có thể thấy, dù có rất nhiều lợi thế, song hiện nay hoạt động cảng biển tại Quảng Ninh vẫn còn gặp phải không ít khó khăn, dẫn đến yếu tố cạnh tranh còn yếu. Điều này đã khiến hầu hết các cảng đang dư thừa năng lực, lượng hàng hóa thông qua các cảng còn ở mức khá khiêm tốn. Đơn cử như cảng biển khu vực Hòn Gai, mặc dù có đầy đủ các yếu tố trở thành khu vực cảng biển tổng hợp then chốt của Việt Nam và quốc tế, tuy nhiên, các hãng tàu nước ngoài đến cảng cũng như các chủ hàng còn đắn đo khi lựa chọn giữa cảng biển này với cảng biển Hải Phòng. Một trong những điểm nghẽn lớn nhất tại các bến cảng khu vực Hòn Gai là kết nối giao thông sau cảng. Bởi khoảng cách từ Hòn Gai đi các tỉnh phía Bắc dài hơn so với việc xuất phát đi từ Hải Phòng, điều này dẫn đến việc tăng phí vận tải nội địa cho các hãng tàu, chủ hàng. Bên cạnh đó, các loại hình dịch vụ hàng hải tại khu vực Hòn Gai mới chỉ dừng lại ở việc làm đại lý tàu biển, dịch vụ lai dắt hỗ trợ, cung ứng một số loại hình dịch vụ đơn giản. Các dịch vụ đòi hỏi trình độ cao, như: Sửa chữa, bảo dưỡng máy móc tàu, lặn ngầm khảo sát thân vỏ tàu… còn phải huy động các cơ sở dịch vụ từ khu vực Hải Phòng thực hiện.

Ông Lê Văn Thuyết, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô  Quảng Ninh, chia sẻ: Để phối hợp logistics cần kèm theo kho bãi nhưng hiện nay Quảng Ninh mới chỉ quy hoạch khu công nghiệp cảng biển chứ còn để hỗ trợ phụ trợ cho logistics để có kho bãi ngoại quan thì gần như chưa có. Kể cả ở 4 thành phố lớn bản chất cũng không có một bãi container hay kho bãi nào đủ quy mô để chứa hàng ngoại quan bao gồm kho, hạ tầng, xuất nhập hay bảo quản…

Bên cạnh những hạn chế nêu trên, có thể thấy logistics trong phát triển kinh tế biển ở Quảng Ninh còn chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường về các loại hình dịch vụ. Chất lượng dịch vụ, năng lực cạnh tranh của ngành logistics chưa cao, chưa khai thác được tối ưu tiềm năng đang có của Quảng Ninh. Không chỉ vậy, hiện tỉnh cũng gặp những khó khăn nhất định về nguồn nhân lực logistics cũng như cải tiến công nghệ để bắt kịp xu hướng số hóa và cải thiện tỷ suất lợi nhuận thông qua việc trang bị các công cụ tự động, hiện đại. Các đơn vị vận tải khó khăn về nguồn vốn, nguồn nhân lực chưa đáp ứng được trong quá trình chuyển đổi số.

Quảng Ninh cũng chưa xây dựng được trung tâm logistics chuyên biệt phục vụ hoạt động XNK, lưu kho, bãi, vận tải tại khu vực cảng biển, hay cửa khẩu; dịch vụ vận chuyển hàng hóa tại Quảng Ninh còn quá phụ thuộc vào vận chuyển đường bộ, chưa khai thác tối ưu các tuyến thủy nội địa và hệ thống cảng hiện có; nguồn hàng còn thiếu hụt về “chân hàng” để các hãng tàu vận chuyển...

Cùng với đó, hoạt động dịch vụ cảng biển và logistics chưa có những giải pháp trọn gói, thiếu các dịch vụ gia tăng cho chuỗi cung ứng của chủ hàng, thiếu sự kết nối giữa doanh nghiệp xuất khẩu và doanh nghiệp logistics… đã tác động đến cả thương mại, sản xuất, đầu tư, trong đó có ngành dịch vụ logistics.

Tăng sức cạnh tranh

Để từng bước khắc phục hạn chế, hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm logistics của khu vực phía Bắc, tỉnh Quảng Ninh đã và đang từng bước khắc phục các “điểm nghẽn”. Trong đó đặc biệt chú trọng phát triển về hạ tầng, nguồn nhân lực cũng như có các cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực này trên địa bàn tỉnh. Đơn cử như đối với hạ tầng, hiện tỉnh sở hữu đầy đủ các loại hình giao thông vận tải, đặc biệt là hệ thống đường cao tốc xuyên tỉnh và cảng hàng không quốc tế Vân Đồn. 5 khu kinh tế (2 khu kinh tế ven biển và 3 khu kinh tế cửa khẩu), các khu công nghiệp, cụm công nghiệp chiếm trên 30% diện tích tự nhiên của tỉnh...

Đặc biệt, tháng 9 vừa qua, Quảng Ninh chính thức đưa đường cao tốc Vân Đồn - Móng Cái vào hoạt động, nối liên thông với các tuyến cao tốc xuyên tỉnh hình thành trước đó, tạo thành chuỗi cao tốc dài gần 600km từ Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Hạ Long - Vân Đồn - Móng Cái. Từ Hà Nội tới cửa khẩu quốc tế Móng Cái nay chỉ còn dưới 3,5 giờ thay vì 5-6 giờ như trước. Ông Vũ Hồ Ninh, Giám đốc Chi nhánh Công ty Bee Logistics Hải Phòng nhận định, tuyến đường đã giúp các doanh nghiệp logistics giảm đáng kể thời gian và cung đường vận chuyển, tối ưu hoá chi phí. Hiện đơn vị đã mở thêm văn phòng đại diện ở Móng Cái. Dịch vụ khởi động lại đầu tiên là dịch vụ truyền thống vận chuyển đường bộ, xuất nhập khẩu qua cửa khẩu Móng Cái. Thời gian tới, chúng tôi quan tâm nhiều đến các trung tâm logistics trên địa bàn Quảng Ninh có thể tận dụng được tuyến đường mới này, thuyết phục các nhà đầu tư lựa chọn thêm Móng Cái làm điểm trung chuyển ở biên giới cho thương mại Việt Nam - Trung Quốc.

Để đáp ứng nhu cầu rất lớn về hạ tầng, công nghệ và nguồn nhân lực khi địa phương hình thành các trung tâm logistics với tiêu chuẩn cao hơn, giai đoạn 2022-2025, Quảng Ninh sẽ tiếp tục tập trung vào việc đầu tư cải thiện mạnh mẽ cơ sở hạ tầng với dự kiến phân bổ nguồn vốn đầu tư công sử dụng ngân sách trong giai đoạn này trên 45.000 tỷ đồng. Trong đó đặc biệt quan tâm đẩy nhanh tiến độ xây dựng cảng biển như Vạn Ninh, kêu gọi đầu tư vào cảng Con Ong - Hòn Nét, hạ tầng các KCN cảng biển Nam Tiền Phong, Bắc Tiền Phong, Đầm Nhà Mạc (TX Quảng Yên), cảng biển Hải Hà (huyện Hải Hà); hệ thống đường bộ liên kết vùng với Bắc Giang, Lạng Sơn, Hải Dương, đặc biệt là TP Hải Phòng...

Với mục tiêu đưa dịch vụ logistics của tỉnh tiến tới hiện đại hóa, đủ năng lực đáp ứng nhu cầu của khách hàng, tỉnh cũng triển khai nhiệm vụ nghiên cứu để kêu gọi doanh nghiệp tham gia phát triển thêm 3-5 dịch vụ cảng biển mới; 2-3 doanh nghiệp cung ứng tàu biển; 1-2 doanh nghiệp lớn đầu tư kinh doanh dịch vụ đại lý hàng hải; 2-3 hãng tàu biển quốc tế tham gia khai thác tuyến vận tải đi và đến Quảng Ninh; phát triển tối thiểu 3-5 doanh nghiệp vận tải, logistics, 1-2 doanh nghiệp lớn đầu tư dịch vụ vận tải hàng hóa đường thủy nội địa... Đồng thời, tỉnh cũng đang xem xét thí điểm, cho phép các tàu biển có trọng tải lớn chở than nhập khẩu về chuyển tải tại khu neo đậu Hòn Miều (TP Hạ Long) để các hãng tàu biển phát triển tuyến, chuyển hàng trực tiếp đến cảng biển Quảng Ninh. Từ đó có thể thu toàn bộ thuế nhập khẩu mặt hàng than và một số mặt hàng khác vào ngân sách tỉnh.

Ngoài các giải pháp trên, Quảng Ninh luôn chú trọng đẩy mạnh cải cách, đơn giản hóa, công khai, minh bạch các thủ tục hành chính, triển khai cơ chế một cửa quốc gia và một cửa ASEAN, thực hiện hải quan điện tử, thủ tục và quản lý hải quan tập trung tại cửa khẩu nhằm hỗ trợ hiệu quả hoạt động xuất nhập khẩu. Đến nay Quảng Ninh đã hoàn thành kết nối hệ thống một cửa quốc gia (NSW) tại 6/6 chi cục hải quan, giảm được hơn 1h đối với thời gian làm thủ tục hàng xuất khẩu; cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4 cho 160/160 thủ tục hải quan; 100% khu bến được áp dụng triển khai thủ tục hải quan tự động, giảm bớt thời gian cho doanh nghiệp, chủ tàu. Từ đó nhanh chóng tạo sức hút, đến nay các hãng tàu lớn như MAERSK và SITC, hàng hóa vận chuyển bằng container đã chọn Quảng Ninh là điểm đến. Tỉnh cũng đã tích cực xây dựng chương trình hợp tác giữa các hiệp hội logistics/hiệp hội ngành nghề của các địa phương, thông qua đó thúc đẩy kết nối giữa các doanh nghiệp. Xây dựng cơ chế khung để thu hút doanh nghiệp logistics lớn đầu tư và hoạt động tại khu vực. Về nhân lực, tiếp tục hợp tác giữa các cơ sở đào tạo về logistics của Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh; tăng cường đào tạo nghề, đào tạo nghiệp vụ.

Tại Nghị quyết số 15-NQ/TU ngày 23/4/2019 của Tỉnh ủy về phát triển cảng biển và dịch vụ cảng biển trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Quảng Ninh đặt mục tiêu đến năm 2025, sản lượng hàng hoá thông qua cảng đạt khoảng trên 122 triệu tấn, lưu lượng hành khách vận tải biển đạt 250.000-300.000 lượt khách, dịch vụ cảng biển đóng góp từ 1,2-1,5% GRDP của tỉnh, hình thành thương hiệu Quảng Ninh trên bản đồ cảng biển khu vực và quốc tế. Với những động thái tích cực trên cộng với lực đẩy từ quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 được thông qua mới đây, Quảng Ninh sẽ tiếp tục có thêm nhiều cơ hội để phát triển, sớm hiện thực hóa giấc mơ trở thành trung tâm logistics Bắc bộ. Theo quy hoạch, Quảng Ninh sẽ trở thành một trong những cửa ngõ trung chuyển hướng biển của khu vực, đầu tàu du lịch quốc gia, trung tâm du lịch quốc tế. Trong đó Chính phủ cũng đã đặt kỳ vọng dịch vụ tổng hợp hiện đại sẽ ngày càng giữ vai trò chủ đạo trong phát triển kinh tế xã hội của Quảng Ninh. Đến năm 2050, Quảng Ninh sẽ là trung tâm logistics, cửa ngõ trung chuyển vận tải đa phương thức kết nối với Trung Quốc, Đông Bắc Á và ASEAN; sân bay quốc tế Vân Đồn thành trung tâm logistics của Việt Nam, hướng tới là điểm trung chuyển cho Đông Nam Á.

Với những thuận lợi về cơ sở hạ tầng cùng những cơ chế chính sách đặc biệt, tỉnh Quảng Ninh đang tích cực phát triển logistics thành ngành dịch vụ có giá trị gia tăng cao, gắn với phát triển sản xuất hàng hóa, xuất nhập khẩu và thương mại trong nước... từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics, từng bước đưa Quảng Ninh trở thành trung tâm logistics khu vực phía Bắc.