Về ba ngôi chùa cổ nổi tiếng nước Nam xưa

“Ngõ chùa Lân, sân chùa Muống, ruộng chùa Quỳnh” là câu lưu truyền trong tâm thức người Việt xưa với các nghĩa “ngõ to, sân rộng và ruộng nhiều”. Cả 3 ngôi chùa đều là chùa cổ có lịch sử huy hoàng nhất ở thời Trần và hiện nay đều là những điểm đến tham quan, du lịch, hành hương lễ Phật của du khách thập phương.

Bia đá chùa Quỳnh Lâm có kích cỡ lớn nhất trong các ngôi chùa hiện có ở Quảng Ninh.

Chùa Lân thuộc Khu di tích quốc gia đặc biệt Yên Tử ở xã Thượng Yên Công (TP Uông Bí). Chùa toạ lạc trên một quả đồi có hình dáng một con lân nằm phủ phục. Hai bên ngõ chùa còn nhiều tháp mộ của các nhà sư. Đây là một trong những ngôi chùa quan trọng nhất trong hệ thống chùa tháp của Thiền phái Trúc Lâm. Tương truyền, chùa Lân là địa điểm vua Trần Nhân Tông đã dừng chân trước khi lên Yên Tử tu hành năm Kỷ Hợi (1293). Sau này, chùa được tôn tạo, xây dựng thành một nơi khang trang lộng lẫy, là nơi giảng đạo của Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông. Chùa Lân là nơi bảo tồn, tàng trữ các kinh văn, thư tịch, các ấn phẩm văn hoá - tâm linh của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử và là nơi hướng dẫn tu thiền cho tu sĩ, phật tử. Cùng với những cây thông cổ, ở chùa Lân còn có cây đa ôm cây thị rất kỳ lạ, linh thiêng. Đứng dưới tán lá cây cổ thụ đó, du khách không khỏi bồi hồi về những dấu tích người xưa để lại và sự trường tồn của đạo pháp và dân tộc.

Chùa Quỳnh (Quỳnh Lâm tự) toạ lạc trên một ngọn đồi thoải, thuộc xã Tràng An (TX Đông Triều) trong Khu di tích quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều. Chùa được xây dựng từ lâu và được tu sửa qua các triều đại Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Lê. Thời Lý, nhà sư Không Lộ đã cho đúc một pho tượng Di Lặc bằng đồng cao 6 trượng, được coi là một trong “An Nam tứ đại khí” (bốn báu vật lớn của Việt Nam) và một tấm bia đá lớn cao 2,5m với hoa văn hình rồng uốn lượn mềm mại. Năm 1316, thiền sư Pháp Loa cho xây dựng và thành lập Phật viện Quỳnh Lâm với kiến trúc đồ sộ, là trung tâm truyền kinh giảng đạo lớn nhất của nước ta. Theo sử sách, ruộng chùa Quỳnh Lâm có đến 1.000 mẫu, nhiều vào bậc nhất trong số những ngôi chùa lúc bấy giờ. Chùa hiện đang được bảo tồn, tu bổ và tôn tạo với tổng mức đầu tư trên 160 tỷ đồng bằng nguồn vốn xã hội hoá, xây dựng tam quan, tiền đường, trung đường, hậu đường, hành lang theo mặt bằng khai quật khảo cổ...

Ngôi chùa thứ ba không nằm trên địa phận tỉnh Quảng Ninh nhưng từ xưa đã có mối quan hệ mật thiết với hai ngôi chùa trên, đó là chùa Muống (Quang Khánh tự). Đây là ngôi chùa cổ nằm ở tả ngạn sông Văn Úc, thuộc xã Ngũ Phúc, huyện Kim Thành (Hải Dương). Thời Trần, ngôi chùa được Tuệ Nhẫn Quốc sư - Thánh Tổ Non Đông xây dựng, mở rộng khang trang. Đến nay hệ thống tháp mộ các Thiền sư cùng các pho tượng cổ và nhiều bia ký có giá trị vẫn đang được bảo tồn, lưu giữ tại chùa. Lễ hội chùa Muống hàng năm từ 25 đến 27 tháng Giêng để tưởng niệm ngày Thánh Tổ Non Đông hiển thánh, trùng với ngày khai hội chùa Non Đông ở phường Mạo Khê (Đông Triều).

Có thể khẳng định, ba ngôi chùa cổ nổi tiếng của nước Nam này đều gắn liền với sự phát triển của Thiền phái Trúc Lâm và là những trung tâm Phật giáo quan trọng trong lịch sử của nước ta. Đây là bằng chứng khẳng định sức sống của Thiền phái Trúc Lâm, một Thiền phái khởi nguồn từ trí tuệ, tư tưởng nhập thế - vô ngã của Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông để đoàn kết toàn dân, chấn hưng đất nước. Hệ tư tưởng đó được hệ thống truyền thừa gồm nhiều thế hệ thiền sư tài năng, đức độ chuyển tiếp khiến mạch thiền luân chuyển mãi tới hôm nay..

Xuân Quảng (CTV)