Vì sao Nadal vẫn bền bỉ ở tuổi 35?

Rafael Nadal thắng 20 và chỉ thua một trận trong 10 tuần qua. Anh lọt vào bốn trận chung kết liên tiếp và đoạt ba danh hiệu, gồm Grand Slam thứ 21 ở Australia Mở rộng. Tất cả đều trên mặt sân cứng vốn không phải sở trường của Nadal.

Sự trở lại của Nadal được cho là phi thường bởi sáu tháng trước anh còn chống nạng rời một trung tâm y tế ở Barcelona, sau khi thông báo nghỉ hết mùa vì chấn thương bàn chân. Nadal cũng chơi không tốt khi trở lại vào trung tuần tháng 12/2021, thua cả hai trận trên sân cứng tại Mubadala, dưới tay Andy Murray và Denis Shapovalov.

Thất bại ở Mubadala và việc nhiễm Covid-19 khiến Nadal suýt bỏ Australia Mở rộng. Anh chỉ quyết định tới Melbourne ba ngày trước lịch bay được ban tổ chức sắp xếp, theo HLV Toni Nadal. Màn thăng hoa khó tin của Nadal ở Australia Mở rộng khiến HLV Carlos Moya, người từng hoài nghi về việc hồi phục bàn chân của học trò, không tìm ra cách lý giải thuyết phục. Ông đề cập tới vũ khí tinh thần, thứ Nadal luôn có sẵn trong 20 năm sự nghiệp.

Nhưng tinh thần chắc chắn không phải thứ duy nhất giúp ích cho thành công của Nadal suốt ba tháng qua. Ở tuổi 35, người chơi thể thao đỉnh cao cần một cơ thể đủ dẻo dai để phục vụ cho tinh thần chiến đấu của họ. Trong trận chung kết dài hơn năm tiếng ở Australia Mở rộng, Nadal thắng Daniil Medvedev, người kém anh 10 tuổi và nổi tiếng về lối chơi bóng bền.

Nadal có chế độ ăn tập khoa học từ thời niên thiếu, khi còn được chú anh – HLV Toni – dẫn dắt. Tay vợt Tây Ban Nha thường tập gym hai tiếng rưỡi trong những ngày không thi đấu. Chế độ ăn kiêng của anh gồm cá, thịt gà, rau, hoa quả, chocolate và một chút rượu vang đỏ. Nadal cũng có gen thể thao di truyền. Chú anh, Miguel Angel Nadal, là một ngôi sao bóng đá của Mallorca, Barca và tuyển Tây Ban Nha. Nadal dĩ nhiên có một đội huấn luyện thể lực và hồi phục vật lý trị liệu hàng đầu.

Nhưng tất cả những yếu tố trên đều có thể được nhìn thấy ở Medvedev và các tay vợt xuất sắc khác trên ATP Tour lúc này.

Ở khía cạnh khoa học, tuổi 35 là bất lợi của Nadal và hầu hết các ngôi sao thể thao đương đại. Nhưng, vẫn có những trường hợp "gừng càng già càng cay". Kelly Slater vô địch lướt ván thế giới ở tuổi 49 sau khi Nadal đoạt Grand Slam thứ 21 vài tuần. Ngôi sao bóng bầu dục Mỹ Tom Brady vừa rút lại quyết định giải nghệ để tiếp tục chơi chuyên nghiệp ở tuổi 44. LeBron James ghi điểm nhiều thứ hai giải bóng rổ nhà nghề Mỹ NBA mùa này dù đã 37 tuổi.

Tim Olds, Giáo sư dịch tễ học hành vi tại Đại học Nam Australia, cho biết tốc độ và sự nhanh nhẹn của nam giới đạt đỉnh điểm ở tuổi thiếu niên và những năm đầu tuổi 20, sau đó liên tục giảm. "Với những điều kiện khác ngang nhau, Nadal chắc chắn bất lợi về sức mạnh và độ dẻo dai", Olds nói trong cuộc phỏng vấn với The Sydney Morning Herald tháng trước. "Rất hiếm người còn đủ nhanh và khỏe để thi đấu sau tuổi 35. Tôi từng không nghĩ Serena Williams hay Roger Federer sẽ giành major một lần nữa khi họ qua tuổi đó".

Federer đang là tay vợt cao niên thứ hai thắng Australia Mở rộng, ở tuổi 36 lẻ 173 ngày. Anh cùng Nadal và Novak Djokovic chứng minh các tay vợt vẫn có thể chinh phục đỉnh cao sau tuổi 30 – đội tuổi mà Pete Sampras phải treo vợt. "Sức mạnh của cơ xương sẽ giảm dần theo tuổi. Đồng nghĩa nguy cơ chấn thương cao hơn khi chơi thể thao ở cấp độ cao nhất", Olds nói thêm. "Cuối cùng, chấn thương chính là thứ khiến bạn gục ngã, bất kể bạn quản lý cơ thể như thế nào. Bạn tốn nhiều thời gian hồi phục hơn và sẽ nhanh chóng mất phong độ".

Những điều Giáo sư Olds đề cập dường như đang xảy ra với Federer, không phải Nadal – người chấn thương gần như mỗi năm trong 20 năm sự nghiệp. Nadal được cho là không có lợi thế nào ngoài kinh nghiệm khi đối đầu Medvedev ở Melbourne đầu năm nay. Nhưng góc nhìn khoa học của các chuyên gia cho thấy tay vợt Tây Ban Nha còn những lợi thế khác.

Tony Blazevich, Giáo sư về cơ sinh học của Đại học Edith Cowan, cho rằng khả năng chịu đựng của các VĐV đạt đỉnh ở tuổi 30, nhưng sẽ muộn hơn nếu thời gian thi đấu dài hơn, như trường hợp của Nadal. Nói cách khác, sự kiện diễn ra càng lâu, những người giỏi nhất càng lớn tuổi. Giáo sư Olds đồng ý với luận điểm này. Ông dẫn chứng tuổi trung bình của những người giữ kỷ lục thế giới chạy cự ly 10.000m là 23, tăng lên 26 với bán marathon và 36 với marathon.

"Có thể lý giải rằng não của họ học cách di chuyển hiệu quả hơn theo thời gian", Olds lập luận. "Họ có thể chạy với tốc độ tương tự bằng cách sử dụng ít oxy hơn. Medvedev ban đầu có lợi thế tốc độ nhưng càng chơi nhiều giờ, lợi thế đó của cậu ấy trước Nadal càng giảm. Sức bền lúc này chính là lợi thế của Nadal".

Nhận định này lý giải vì sao Nadal thắng nhiều trận dai dẳng và chật vật từ đầu năm. Anh thường hạ đối thủ ở loạt tie-break, set ba hoặc set năm quyết định. Tại Australia Mở rộng, Nadal tốn bốn set để hạ Karen Khachanov và Matteo Berrettini, năm set để hạ Denis Shapovalov và Medvedev. Ở BNP Paribas Open tuần qua, chủ nhân 91 danh hiệu ATP chơi hai trận ba set liên tiếp, và bốn loạt tie-break, trước khi vào chung kết thua Taylor Fritz.

Giáo sư Blazevich cho biết sức mạnh cơ bắp nam giới đạt đỉnh muộn, thường từ 30 đến 40 tuổi. Điều này giúp sức bền của các vận động viên luống tuổi không giảm nhiều kể cả khi họ ở độ tuổi 40 đến 45. Yếu tố này đi cùng kinh nghiệm có thể bù đắp thiệt thòi khác về thể chất, như phản xạ hay bộ cơ xương. Những set cuối trận chung kết Australia Mở rộng cho thấy Nadal nhiều lần áp đảo Medvedev và tay vợt Nga trông có vẻ mệt hơn đàn anh.

"Phản xạ của Nadal không thể nhanh bằng Medvedev nhưng cậu ấy có kinh nghiệm hơn để dự đoán điều xảy ra tiếp theo", Blazevich nói thêm. "Càng chơi, bộ não của cậu ấy càng xử lý tốt hơn, cho phép dự đoán quỹ đạo bóng sớm và ra quyết định đánh bóng. Sức chịu đựng bao gồm cả thể chất và tâm lý. Nadal, như chúng ta biết, luôn có sức mạnh tinh thần đáng kinh ngạc. Việc cậu ấy từng đánh bại tất cả những đối thủ mạnh nhất ở các giải lớn nhất có thể là chìa khóa tinh thần giúp thắng ngược Medvedev".

Giáo sư Olds cho rằng tập luyện là cách duy nhất để những tay vợt luống tuổi như Nadal duy trì nhịp thi đấu đỉnh cao. Ông nói: "Dù bạn có ăn uống bồi bổ cơ thể thế nào, không gì thay được việc tập luyện chăm chỉ. Tập luyện sẽ giúp tim quen với khối lượng vận động, cải thiện hiệu quả trao đổi oxy. Xương khớp là vấn đề khó cải thiện hơn, nhưng vẫn giảm được nguy cơ chấn thương nếu có chế độ tập luyện và ăn uống hợp lý. Tôi chắc rằng Nadal hay bất kỳ vận động viên luống tuổi nào cũng phải bổ sung canxi và các khoáng chất trong bữa ăn của họ để duy trì sự dẻo dai".