Mùa xuân xem Lễ cầu mùa của người Sán Chỉ

Lễ Cầu mùa trong cộng đồng người Sán Chỉ ở huyện Tiên Yên đã có từ rất lâu và được tổ chức sau Tết Nguyên đán. Để bảo tồn, phát triển Lễ Cầu mùa của người Sán Chỉ, từ năm 2016, huyện Tiên Yên đã tổ chức Lễ hội Văn hóa dân tộc Sán Chỉ tại các xã Đại Dực, Đại Thành.

Lễ Cầu mùa trong Lễ hội Văn hóa dân tộc Sán Chỉ xã Đại Thành năm 2017.

Lễ Cầu mùa là dịp để bà con tôn vinh 2 vị thần là Lý Thần Hoàng và thần Đỏ. Theo đó, vị thần Lý Thần Hoàng có công lập làng, tạo ra con người, tạo mưa, gió thuận hòa cho mùa màng bội thu. Còn thần Đỏ là vị thần canh giữ xóm làng, bình yên cho người dân. Người dân tổ chức lễ cầu các vị thần hằng năm, để thể hiện lòng tôn kính và biết ơn họ đã mang lại cuộc sống tốt đẹp, sự bình an, sức khỏe cho mọi người. Theo quan niệm của người Sán Chỉ thì người được coi là sứ giả kết nối giữa con người ở đời thường với các vị thần sẽ được chọn làm thầy, gồm: Thầy cả, thầy phụ. Thầy phải là người có độ tuổi từ 50 tuổi trở lên, có uy tín, được dân chúng trong thôn, bản kính trọng. Đặc biệt thầy cả trước ngày lễ cầu 14 ngày, phải kiêng không được ăn thịt chó, thịt trâu, không được sát sinh, không được nhận làm lễ các đám tang... Sau 3 ngày thực hiện xong các nghi thức Lễ Cầu mùa mới được hòa nhập cuộc sống bình thường của trần tục.

Già làng Lỷ Minh Sáng là thầy cả của Lễ hội Cầu mùa hằng năm của huyện Tiên Yên, đang xem lại tài liệu để chuẩn bị cho lễ cầu mùa năm 2018.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, người có uy tín và được chọn làm thầy cả ở Tiên Yên là già làng Lỷ Minh Sáng ở thôn Phài Giác, xã Đại Dực. Năm 2014, ông Sáng được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian Việt Nam” và năm 2015, ông vinh dự được nhận bằng khen của UBND tỉnh về thành tích xuất sắc trong hoạt động văn hóa dân tộc và thực hành truyền dạy nghi lễ cầu mùa, cầu an dân tộc Sán Chỉ. Là người rất tâm huyết với việc bảo tồn văn hóa đặc sắc của người Sán Chỉ trên địa bàn huyện, ông Sáng đã thành lập Tổ Văn hóa dân gian ở xã. Các thành viên của Tổ được ông Sáng truyền dạy chữ viết, các điệu múa đặc trưng của dân tộc, nghệ thuật điều hành, thực hành lễ cầu mùa và hát Soóng Cọ. Tổ đã đi biểu diễn văn nghệ trong các lễ hội văn hóa của xã và sang giao lưu với cả các xã bạn, họ còn tham gia cả trong Lễ hội Carnaval của tỉnh.

Trò chuyện với chúng tôi về Lễ Cầu mùa, ông Sáng bảo, nghi thức Lễ được tổ chức vào khoảng 8 giờ sáng là đẹp nhất, vì khi đó là thời điểm giao hòa trời, đất, vừa qua đêm tối vạn vật thức dậy đón ánh bình minh. Thầy cả, thầy phụ trình diễn các điệu múa: Múa chim câu, múa trâu đạp lúa, múa tra hạt, múa cảnh thần Lý Thần Hoàng trên đường đi lấy hào quang, hát gieo hạt vừng, hát khai đăng… Nội dung kể về tích công trạng các thần từ việc chế tác các công cụ lao động, gieo trồng mùa vụ thế nào. Kết thúc lễ thầy giao các bảo vật cho thần, gồm: Cờ, bánh, rượu, hương, giấy, gạo… Sau đó thầy cả xin thần nhận thủ tục nhận lộc từ thầy rồi phù hộ cho dân làng một năm được mùa, không ốm đau, bệnh tật, trâu bò không bị dịch bệnh... Phần cuối, thầy khua chiêng đọc bài cảm tạ thần thánh đã về dự, thụ lộc, xin thần ban phúc cho dân làng và tiễn các thần về trời…

Người dân xã Đại Thành đều tin Lễ Cầu mùa giúp cho mùa màng được bội thu.

Từ nhiều năm nay, Lễ Cầu mùa là phần không thể thiếu trong các Lễ hội Văn hóa dân tộc Sán Chỉ và được huyện Tiên Yên quan tâm, tạo điều kiện tổ chức. Bên cạnh đó, người dân các xã cũng hào hứng tổ chức phần hội với các hoạt động, như: Đẩy gậy, kéo co, đi cà kheo, đánh cầu chinh, đánh gụ, bắn nỏ, hát Soóng Cọ. Nhiều món ẩm thực cũng được trình bày trong lễ hội, như: Bánh chưng dài, bánh giầy, bánh cốc mò. Trong ngày lễ, bà con phấn khởi mặc những bộ quần áo đẹp nhất mang bản sắc dân tộc mình đến dự. Lễ Cầu mùa còn khích lệ người dân tích cực sản xuất, xây dựng làng, bản đoàn kết ấm no.

                                                                                                           Công Thành