Người giữ "hồn" Trung thu truyền thống

Từ lâu, đèn ông sao được coi là biểu tượng không thể thiếu trong Tết Trung thu. Dù chịu sự cạnh tranh của nhiều loại đồ chơi ngoại nhập, nhiều người đã bỏ nghề, thế nhưng bà Nguyễn Thị Thoa (số 104, Lê Thánh Tông, TP Hạ Long) vẫn giữ nghề làm đèn ông sao truyền thống suốt 30 năm qua.

Ngoài đèn ông sao, bà Thoa còn làm nhiều loại đồ chơi truyền thống.

Ngày nay, nhiều món đồ chơi hiện đại, giá rẻ tràn ngập khiến đèn ông sao cũng như các loại đồ chơi Trung thu truyền thống chịu sự cạnh tranh khốc liệt. Vậy nên, hành trình đi tìm người theo nghề truyền thống của chúng tôi thêm phần khó khăn. Thật may khi hỏi mua đèn ông sao, nhiều tiểu thương chợ Hạ Long I giới thiệu gặp bà Thoa chuyên làm đèn ông sao. Không khó để tìm đến căn nhà nhỏ của bà Thoa trên phố Hàng Nồi. Căn nhà vừa là xưởng làm đèn, vừa là nơi bày bán nhiều mặt hàng Trung thu truyền thống như: Trống, mặt nạ, đầu lân... Không chỉ bán đồ chơi Trung thu truyền thống, bà còn giữ nghề, sáng tạo các loại đèn ông sao độc đáo trong 30 năm qua.

Bà Thoa năm nay đã  56 tuổi, sức khỏe cũng yếu nhiều sau cơn bạo bệnh, đi lại khó khăn. Thế nhưng bà vẫn rất hào hứng kể về cơ duyên gắn bó với nghề này. Bà bảo: Trước tôi làm nghề buôn bán vải, điều kiện cũng khá nhưng bận quanh năm. Lúc đó đời sống không sung túc, đồ chơi Trung thu còn hiếm lắm! Đứa trẻ nào có chiếc đèn ông sao là cả bọn xúm đông xúm đỏ vào cùng chơi. Kỷ niệm nhớ mãi là Trung thu năm tôi 26 tuổi, vì bận rộn mà tôi quên mất mua quà cho các cháu. Lúc đó, bé nào bố mẹ quên chưa mua đèn là khóc, ấm ức tội nghiệp lắm. Vì niềm vui con trẻ, từ đó cứ mỗi dịp Trung thu, gia đình tôi quyết định gác công việc lại, mua đèn ông sao và các đồ chơi Trung thu về bán.

Do nguồn hàng không nhiều, tôi mày mò học hỏi từ những nghệ nhân. Mỗi dịp Trung thu, căn nhà nhỏ của tôi thành cửa hàng bán đồ chơi, vừa là xưởng sản xuất đèn ông sao. Vừa làm vừa rút kinh nghiệm, chiếc đèn ông sao do gia đình làm ngày càng tinh xảo, đẹp mắt... "Để đèn bền đẹp cần làm bằng tre tốt, già và các loại giấy bóng kính, giấy dán được tìm lựa, nhập ngoại tỉnh. Sau này, chúng tôi còn tự cắt tỉa những bông hoa trang trí, những hình nổi động vật, hình Đô-rê-mon... phù hợp với trẻ nhỏ. Đặc biệt là ở giữa ông sao không thể thiếu hình Bác Hồ. Điều khiến tôi vui nhất là mỗi dịp Trung thu, con cháu, trẻ con khu phố tập trung đông vui ở quán như ngày hội, khiến tôi cũng vui lây. Tôi mê nghề này từ đó" - bà Thoa chia sẻ.

Theo thời gian, nghề truyền thống này mai một. Dù công việc khó khăn, bà vẫn không nản lòng. Để sản phẩm thu hút người mua, bà luôn tìm tòi, học hỏi và lắng nghe những góp ý từ khách hàng để từng bước cải tiến mẫu mã, kiểu dáng cho phù hợp hơn với nhu cầu thị trường.

"Làm đồ Trung thu truyền thống dễ bị “khai tử” là do không có điểm nhấn, là cái gì mình có hàng ngoại cũng có” - suy nghĩ đó đã thúc đẩy bà Thoa sáng tạo, chuyển sang làm đèn lồng cỡ lớn dùng trưng bày ở những cửa hàng, khách sạn, các khu phố… Mỗi chiếc đèn lồng có giá đến từ vài triệu tới vài chục triệu đồng. “Đèn lồng cỡ nhỏ quá quen thuộc, thị trường đã quá hẹp rồi, tôi đã tìm hướng đi khác nên sản phẩm mới phong phú và thu hút được nhiều khách hàng hơn” - bà Thoa cho biết.

Bà Thoa cùng con cháu trong gia đình vẫn theo nghề, sáng tạo ra những chiếc đèn ông sao cỡ lớn.

Không chỉ làm đèn ông sao, bà còn cải tiến nhiều mẫu đèn kéo quân, lắp bóng đèn, pin cho các đèn ông sao cỡ lớn... Cửa hàng của bà chỉ chọn nhập những mặt hàng Trung thu truyền thống về bán, như: Trống da trâu, mặt nạ giấy bồi, đầu lân...

Nhìn căn nhà ngổn ngang giấy tre và các mặt hàng, bà ngậm ngùi: Năm nay bị tai biến, sức khỏe tôi yếu hẳn, chứ mọi năm tầm này là cả nhà đã thành một xưởng sản xuất. Các mặt hàng cũng rất phong phú rồi. Bọn trẻ xóm đã tíu tít tập trung vui chơi, ngắm nhìn, xuýt xoa những chiếc đầu lân, đèn ông sao to đại...

Điều an ủi bà là những người con khéo tay vẫn đam mê, tiếp nối công việc của bà. Giữa cuộc sống bề bộn, vội vàng, gia đình bà Thoa vẫn theo nghề truyền thống, giữ được nét văn hóa độc đáo, giữ "hồn" Trung thu cho trẻ nhỏ.

Hà Phong