Những năm qua, Quảng Ninh đã ghi dấu ấn bằng việc tiến hành mạnh mẽ việc hợp nhất các cơ quan, đơn vị của tỉnh có cùng chức năng, nhiệm vụ hoặc chức năng, nhiệm vụ tương đồng, theo hướng “một chức năng, một nhiệm vụ chỉ có một đơn vị chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm”.

Việc hợp nhất các tổ chức, cơ quan cùng cấp tại Quảng Ninh không đơn giản là sự sáp nhập mang tính cơ học, mà là quá trình tối ưu hóa mô hình tổ chức, tương thích các chức năng tương đồng, kết nối hài hòa hơn các mắt khâu, bộ phận cấu thành, trên cơ sở sự nghiên cứu, soát xét cẩn trọng. Từ đó, đổi mới hoạt động của hệ thống chính trị theo hướng hiệu quả hơn, khoa học hơn.

Trong quá trình xây dựng và phát triển, tỉnh Quảng Ninh nhận thấy những mâu thuẫn trong thực hiện các nhiệm vụ phát triển và thực tế tại địa phương, trong đó có mâu thuẫn giữa đổi mới hệ thống chính trị chưa tương xứng với đổi mới kinh tế. Đặc biệt qua rà soát tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị và các đơn vị sự nghiệp công lập, tỉnh nhận thấy, bộ máy cồng kềnh chức năng nhiệm vụ trùng chéo. Giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị, có nhiều chức năng nhiệm vụ tương đồng có thể bổ sung, hỗ trợ nhau nhưng thiếu cơ chế bảo đảm tính thống nhất nên có thể làm nảy sinh tình trạng buông lỏng, bỏ sót hoặc phát sinh khâu trung gian (cơ quan tổ chức của cấp ủy với cơ quan nội vụ của chính quyền; cơ quan ủy ban kiểm tra của Đảng với thanh tra nhà nước). Bộ máy phục vụ hình thành bên trong mỗi tổ chức chiếm tỷ lệ cao. Tổ chức hội nhiều nhưng hoạt động chưa mạnh, chưa thể hiện được rõ vị thế, vai trò, tính tự nguyện, tự quản, tự trang trải, tự chịu trách nhiệm trước pháp luật còn thấp. 

Tháng 3/2017, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh ban hành Công văn số 630-CV/TU về triển khai thực hiện thí điểm hợp nhất cơ quan tham mưu, giúp việc cấp ủy với cơ quan chuyên môn khối chính quyền cấp huyện, trong đó giao cho Ban Thường vụ các huyện, thị, thành ủy phối hợp triển khai xây dựng, thực hiện đề án hợp nhất và dự thảo quy chế làm việc của cơ quan sau hợp nhất... Tiếp đó, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Quyết định phê duyệt các Đề án hợp nhất Ban Tổ chức cấp ủy với Phòng Nội vụ, Uỷ ban Kiểm tra với Thanh tra cấp huyện. Trên cơ sở này, các huyện, thị, thành phố đồng bộ triển khai thực hiện mô hình Cơ quan Tổ chức - Nội vụ, Cơ quan Kiểm tra – Thanh tra theo đề án đã được phê duyệt.

Chủ trương hợp nhất cơ quan tham mưu, giúp việc cấp ủy với cơ quan chuyên môn khối chính quyền cấp huyện là một giải pháp của Quảng Ninh nhằm cụ thể hóa các chủ trương của Đảng và Nhà nước. Thực tế cho thấy, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội có hệ thống tổ chức riêng, hoạt động tương đối độc lập với hệ thống tổ chức của Đảng. Điều này dẫn tới hiện tượng song trùng tổ chức bộ máy có chức năng, nhiệm vụ gần giống nhau giữa một số cơ quan trong hệ thống tổ chức Đảng với cơ quan bên chính quyền (Tổ chức với Nội vụ, Thanh tra với Kiểm tra). Từ thực tế đó, nếu không có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa công tác tổ chức với công tác nội vụ, công tác kiểm tra của Đảng với công tác thanh tra của chính quyền sẽ dẫn đến tình trạng thiếu thống nhất, chồng chéo, giải quyết vụ việc không kịp thời. Xuất phát từ đó đòi hỏi thực tiễn cần phải hợp nhất UBKT và Thanh tra, Tổ chức và Nội vụ nhằm tăng cường sức mạnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả, thông qua việc phát huy thế mạnh ở mỗi cơ quan, tận dụng năng lực chuyên môn của cán rút ngắn quy trình công tác, tránh trùng lắp; khắc phục những hạn chế, tồn tại trước đây để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chính trị hiện nay.

Chính vì thế, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chỉ đạo về đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, đổi mới và hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở, tinh giản bộ máy, biên chế, nâng cao chế độ công chức, công vụ, cải cách hành chính. Thực hiện chủ trương này, Tỉnh ủy Quảng Ninh ban hành Nghị quyết 19- NQ/TU trong đó chỉ đạo thực hiện sắp xếp lại tổ chức, bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu quả: các cơ quan tương đồng về chức năng, nhiệm vụ được sáp nhập theo hướng một chức năng, nhiệm vụ chỉ có một đơn vị chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm.

Riêng đối với mô hình hợp nhất UBKT với Thanh tra, về cơ sở thực tiễn, đã có những minh chứng hợp nhất ở các nước như Lào, Trung Quốc và ngay cả tại Việt Nam đã có giai đoạn đã thực hiện: Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II (02/1951) Ban Chấp hành Trung ương đã quyết nghị “Ban Kiểm tra Trung ương sẽ kiêm Ban Thanh tra của Chính phủ, có trách nhiệm kiểm tra cả trong quân đội”;  tại Quảng Ninh: Thực hiện Nghị định số 1194/TTg ngày 26/12/1956 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập các Ban thanh tra ở các liên khu, khu, thành phố và tỉnh. Khu uỷ Hồng Quảng và Tỉnh uỷ Hải Ninh đã thành lập một Bộ phận kiểm tra Đảng (gồm Bộ phận kiểm tra Đảng và Bộ phận thanh tra). Đến năm 1960, mới thành lập cơ quan kiểm tra chuyên trách của Đảng.

Đặc biệt, Kết luận Hội nghị Trung ương lần thứ 7, khoá XI về "Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở" đã đề cập đến việc hợp nhất UBKT với thanh tra theo phương châm, mục tiêu "xây dựng tổ chức bộ máy đồng bộ, tinh gọn, có tính ổn định, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có số lượng hợp lý, có phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ ngày càng cao, đáp ứng được yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị".

Còn Ban Tổ chức cấp ủy và Phòng Nội vụ cấp huyện tuy thuộc hai hệ thống tổ chức khác nhau; song trên thực tế triển khai 5 nhóm nhiệm vụ cơ bản tương đồng, khác nhau về phân công đối tượng; khi tồn tại độc lập và thực hiện quy trình công tác khi chưa hợp nhất đã làm lãng phí về nhân lực, thủ tục hành chính rườm rà, phải qua các khâu trung gian. Vì vậy, hợp nhất hai cơ quan này nhằm đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy, quản lý của chính quyền đối với công tác tổ chức, cán bộ; tinh gọn bộ máy, thống nhất các quy trình, cách thức xử lý; đơn giản các thủ tục; nâng cao hiệu quả công tác. Khi hợp nhất cơ quan các nhiệm vụ riêng biệt được hòa cùng và càng có nhiều nhân lực để triển khai thực hiện.

Đồng chí Trần Văn Lâm, Bí thư Thành ủy Uông Bí cho biết: TP Uông Bí là đơn vị đầu tiên trong tỉnh công bố quyết định hợp nhất Cơ quan Ủy ban Kiểm tra Thành ủy với Thanh tra thành phố và hợp nhất Ban Tổ chức Thành ủy và Phòng Nội vụ thành phố. Sau khi đi vào hoạt động, 2 cơ quan đã phát huy tinh thần chủ động, khẩn trương xây dựng quy chế làm việc, phân công cán bộ và đang nghiên cứu, tham mưu cho thành ủy bổ sung các quy định để phù hợp với yêu cầu và tình hình của đơn vị. Thành phố cũng tạo điều kiện tốt nhất cho 2 đơn vị về điều kiện làm việc, kinh phí hoạt động và phân công cán bộ.

Đến nay, tỉnh Quảng Ninh đã hợp nhất Ban Tổ chức và Phòng Nội vụ; Ủy ban kiểm tra và cơ quan Thanh tra ở tất cả 13 huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn. Sau gần 2 năm triển khai, cơ quan Tổ chức - Nội vụ, cơ quan Kiểm tra - Thanh tra cấp huyện, thị, thành phố cho thấy sự hiệu quả. Theo đó, các cơ quan đã giảm từ 56 đầu mối xuống còn 28 đầu mối; giảm 4 cấp trưởng và 27 cấp phó.

Việc hợp nhất Ban tổ chức và phòng nội vụ, cơ quan ủy ban kiểm tra thành ủy với thanh tra cấp huyện là một trong những giải pháp của Quảng Ninh nhằm từng bước hoàn thiện hệ thống chính trị từ trung ương tới cơ sở theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TU, ngày 03/3/2015 của Tỉnh ủy về “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế”, đặc biệt sau khi có Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII), Tỉnh ủy đã ban hành Chương trình 21-CT/TU với yêu cầu cao hơn, toàn diện và đồng bộ hơn; quyết liệt triển khai thực hiện và đạt được nhiều kết quả nổi bật.

Tỉnh cũng chủ động, quyết liệt sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; mạnh dạn thí điểm thành công nhiều mô hình mới; 100% đơn vị cấp huyện thành lập cơ quan tham mưu, giúp việc chung khối Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; hợp nhất cơ quan ủy ban kiểm tra - thanh tra và cơ quan tổ chức - nội vụ cấp huyện. Tỉnh cũng thành lập Trường đào tạo cán bộ Nguyễn Văn Cừ trên cơ sở sáp nhập các trường có cùng chức năng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ (Trường chính trị Nguyễn Văn Cừ, Trung tâm giáo dục thường xuyên và đào tạo cán bộ tỉnh và Trường huấn luyện cán bộ đoàn, đội).

Quảng Ninh là tỉnh đầu tiên thành lập Đảng bộ Cục Thuế tỉnh trực thuộc Tỉnh ủy gắn với sắp xếp lại tổ chức ngành thuế; thành lập Trung tâm phục vụ hành chính công cấp tỉnh, cấp huyện trực thuộc Ủy ban nhân dân cùng cấp… Đặc biệt tỉnh đã chủ động đề xuất Đề án và được Ban Bí thư đồng ý chủ trương về thành lập Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh. Cùng với đó, tỉnh đã đi sâu sắp xếp, kiện toàn một số tổ chức và các đầu mối bên trong của từng tổ chức, cơ quan chuyên môn theo hướng giảm đầu mối, giảm tối đa cấp trung gian, giảm cấp phó, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động. Đồng thời, cơ cấu lại và giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp. Đến nay đã giảm 48 đơn vị sự nghiệp, chiếm 18%. Số đơn vị tự chủ chủ kinh phí từ 10% đến 100% từ 103 đơn vị (trước khi thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 19-NQ/TW) được nâng lên 142 đơn vị (85 đơn vị tự chủ 100%, 57 đơn vị tự chủ từ 10% đến 90%). Tổng kinh phí tiết kiệm do giao tự chủ là 38,3 tỷ đồng. Cùng với đó, tỉnh cũng chuyển đổi mô hình; sắp xếp các cơ sở đào tạo, đơn vị sự nghiệp y tế phù hợp với tình hình thực tiễn. Triển khai hiệu quả việc nhập huyện Hoành Bồ vào thành phố Hạ Long (thuộc diện khuyến khích), sắp xếp giảm 9 đơn vị hành chính cấp xã không đảm bảo tiêu chí theo quy định.

Khi bắt tay thực hiện mô hình hợp nhất các cơ quan, điều quan tâm nhất của tỉnh và các địa phương chính là sắp xếp tổ chức bộ máy, biên chế sao cho tinh gọn và phát huy hiệu quả tốt nhất. Bởi vậy, việc định hướng tư tưởng cho cán bộ, công chức đã được tiến hành tốt, tạo sự đồng thuận cao nên việc sắp xếp diễn ra thuận lợi. Việc hợp nhất, sắp xếp lại các cơ quan, đơn vị được đánh giá là yêu cầu cần thiết, đảm bảo cho bộ máy tổ chức được tinh gọn, thống nhất sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, quản lý điều hành của chính quyền; khắc phục những chức năng, nhiệm vụ chồng chéo, giảm bớt thủ tục hành chính không cần thiết. Chính vì thế, việc hợp nhất, sắp xếp đã được CB,CC,VC trong các đơn vị đồng tình, ủng hộ, được dư luận đánh giá cao.

Ngay sau khi thành lập, các cơ quan hợp nhất đã tích cực ổn định hoạt động, xây dựng quy chế làm việc, phân công trách nhiệm và tổ chức hoạt động của đơn vị để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ theo quy định. Đồng thời, các đơn vị cũng chủ động bồi dưỡng nghiệp vụ, cử cán bộ kèm cặp cán bộ nhận nhiệm vụ mới, đồng thời đề nghị các cơ quan cấp trên tổ chức tập huấn… Qua đó nhằm chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, công chức theo các tiêu chuẩn chức danh đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mới. Cấp ủy, chính quyền các địa phương cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan hợp nhất về bố trí phòng làm việc, trang thiết bị và phân bổ nguồn kinh phí hoạt động…

Đồng chí Nguyễn Văn Đọc, nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ninh đã khẳng định: “Chủ trương hợp nhất tổ chức có chức năng tương đồng và nhất thể hóa chức danh người đứng đầu là đúng đắn, vì trên thực tế, trong bộ máy của Đảng và chính quyền, có một số cơ quan, bộ phận vận hành khá cồng kềnh, chồng chéo, nên cần hợp nhất, nhất thể hóa để làm cho bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Điều đó không hề làm giảm mà ngược lại, sẽ phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, với hệ thống chính trị một cách sâu sát, hiệu quả hơn.

Thực tế cho thấy, việc sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả là xu thế chung, là một quá trình phù hợp với thực tiễn khách quan, đáp ứng yêu cầu phát triển”.

Từ kết quả bước đầu, có thể khẳng định, việc nhất thể hóa các chức danh và hợp nhất một số đơn vị đã bảo đảm được 3 mục tiêu: Tinh giản được bộ máy; bảo đảm sự giám sát của nhân dân đối với các tổ chức đảng và đảng viên; tiết kiệm được nguồn lực và sự đóng góp của nhân dân.

Từ mô hình tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị được sắp xếp tinh gọn, phương thức lãnh đạo đã có nhiều đổi mới; năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các cấp ủy, tổ chức đảng; năng lực điều hành, quản lý của chính quyền được nâng lên rõ rệt. Nhận diện, đánh giá đúng thực tiễn; lựa chọn những vấn đề trọng tâm, trọng điểm và tập trung nguồn lực thực hiện theo hướng quyết liệt, hiệu quả, nhất là trong triển khai những chủ trương mới, khó.

Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức ngày càng được nâng cao và toàn diện hơn. Đội ngũ cán bộ, công chức có chuyên môn ở các lĩnh vực khác nhau có thể bổ trợ lẫn nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Đặc biệt, hoạt động của cơ quan hợp nhất đã đảm bảo sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, thống nhất của cấp ủy và chính quyền; giảm được đầu mối cơ quan; tiết kiệm biên chế so với định mức theo quy định. Qua đó, tiết kiệm kinh phí chi cho các hoạt động; giảm thủ tục; giảm văn bản hành chính; giảm chi phí cho đầu tư cơ sở, vật chất, hạ tầng, phòng làm việc.

Cùng với đó, dân chủ trong Đảng, trong xã hội được mở rộng, góp phần phát huy vai trò, tiềm năng, sức sáng tạo của nhân dân tham gia vào những công việc của địa phương; góp ý kiến xây dựng chính sách, pháp luật, hương ước, quy ước, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền, tham gia giám sát hoạt động của cán bộ, công chức, đảng viên. Niềm tin của nhân dân đối với Đảng được nâng lên từ 73,3% năm 2016 lên 79% năm 2017; 85,1% năm 2018; năm 2019: niềm tin của cán bộ, đảng viên là 98%, niềm tin của quần chúng nhân dân là 96,1%.

Phát huy những kết quả đạt được, tháng 12/2019, Quảng Ninh đã thống nhất chủ trương thí điểm hợp nhất Sở Nội vụ với Ban Tổ chức Tỉnh ủy thành Cơ quan Tổ chức - Nội vụ tỉnh Quảng Ninh. Cơ quan Tổ chức - Nội vụ tỉnh Quảng Ninh thực hiện chức năng tham mưu, giúp việc cho cấp ủy cấp tỉnh về công tác tổ chức, cán bộ và tham mưu, giúp UBND tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực nội vụ.

Tiếp đó, đến tháng 5/2020, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh quyết định hợp nhất Ban Tuyên giáo Huyện ủy với Ban Dân vận Huyện ủy Cô Tô thành Ban Tuyên vận Huyện ủy Cô Tô, trở thành địa phương đầu tiên trong cả nước thực hiện mô hình này ở cấp huyện. Với việc hợp nhất Sở Nội vụ với Ban Tổ chức Tỉnh ủy và việc thành lập Ban Tuyên vận Huyện ủy Cô Tô, Quảng Ninh tiếp tục  khẳng định sự tiên phong trong triển khai sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, giảm các đầu mối, giảm số cán bộ lãnh đạo. Đồng thời, tiếp tục khẳng định nỗ lực của tỉnh Quảng Ninh trong việc cụ thể hóa Nghị quyết 18 của Trung ương Đảng, cũng như Nghị quyết 56 của Quốc hội về việc tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy chính trị, hành chính Nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Ngọc Lan - Bảo Bình
Trình bày: Tất Đạt

Bài 3: Đổi mới tư duy lãnh đạo, nâng cao tầm nhìn chiến lược