"Mục sở thị" nhũ đá trên Vịnh Hạ Long

Với những cách giật tít gây sốc như “chảy máu” nhũ đá, tan hoang hang động... của một số báo thời gian qua, khiến chúng ta không khỏi giật mình vì vẻ đẹp thiên tạo hàng triệu năm của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long bị xâm hại. Ngược lại, khi tham gia đoàn kiểm tra do BQL Vịnh Hạ Long (UBND TP Hạ Long) chủ trì tổ chức ngày 17-11 vừa qua, được “mục sở thị” hàng loạt hang động trên Vịnh Hạ Long, chúng tôi đã có nhìn nhận khác xa so với những phản ánh trên...

Ba Hang là một trong những điểm du lịch sôi động trên Vịnh, được bảo vệ chặt chẽ.

Nỗi oan Vịnh Hạ Long

Để kiểm chứng thông tin mà báo chí phản ánh, đoàn kiểm tra với nhiều thành phần, trong đó nhiều nhất là cánh phóng viên chúng tôi đã được xuồng của BQL Vịnh đưa đi thực tế tất cả các điểm áng, hang động được phản ánh thời gian qua về tình trạng khai thác, tàn phá nhũ đá trên Vịnh Hạ Long, gồm: Áng Vạn Cồn, Ba Hang, hang Trinh Nữ, hang Cặp La, đảo Lẻ Môi (còn được ngư dân gọi là Quả phao áng Tối), áng Lội. Trong chuyến đi, lãnh đạo BQL Vịnh chia sẻ: Các địa điểm nêu trên, báo chí phản ánh đều thuộc phạm vi Vịnh Hạ Long, nhưng thực tế không hoàn toàn như vậy. Áng Vạn Cồn, Ba Hang, hang Trinh Nữ, hang Cặp La là trên Vịnh Hạ Long, còn đảo Lẻ Môi, áng Lội là địa điểm thuộc quần đảo Cát Bà (TP Hải Phòng), nằm giáp ranh với Vịnh Hạ Long mà thôi...

Áng Vạn Cồn, Ba Hang gần bờ hơn cả, là những điểm đến đầu tiên của chúng tôi. Buổi sáng, nước dâng cao nên áng Vạn Cồn hiện ra trước mắt cả đoàn chỉ là một cái hang rất nhỏ, không thể đi vào. Ngay trước cửa hang, một nhũ đá to rủ xuống. Anh cán bộ Đội kiểm tra, xử lý vi phạm trên Vịnh của BQL Vịnh Hạ Long đi cùng bảo: Khi thuỷ triều xuống, cửa hang cũng khá rộng, tuy nhiên vì là nhũ đá ngập nước nên sẽ bị mảng bám, bị đen... Còn Ba Hang lúc này bắt đầu tấp nập những chiếc đò chèo tay chở du khách đi tham quan xuyên qua hang. Quan sát cho thấy, nhũ đá ở đây không nhiều, về cảm quan cũng không thật đặc sắc. Hơn nữa, nơi đây còn là một trong những điểm du lịch sôi động nhất trên Vịnh hiện nay, thu hút hàng trăm lượt du khách tới tham quan mỗi ngày bằng thuyền nan, thuyền kayak, lại có lực lượng bảo vệ nên cảnh quan tự nhiên được duy trì nguyên vẹn có lẽ không cần bàn cãi nhiều.

Áng Vạn Cồn ngập sâu trong nước khi thuỷ triều dâng cao.

Dẫn đoàn đi kiểm tra, ông Phạm Đình Huỳnh, Phó Trưởng Ban Thường trực BQL Vịnh Hạ Long cho hay, cùng với Ba Hang, trên Vịnh Hạ Long hiện còn có 8/59 hang động khác được đưa vào khai thác phục vụ cho hoạt động du lịch, có lực lượng của đơn vị bảo vệ 24/24h tại các điểm này cùng với hệ thống camera giám sát đảm bảo giữ gìn nguyên vẹn các giá trị tự nhiên của hang động cũng như giám sát các hoạt động kinh tế - xã hội khác trên Vịnh.

Vết đứt gãy từ lâu

Điểm đến tiếp theo của đoàn là hang Trinh Nữ, một hang cổ với miệng hang mở rộng cực lớn, cảnh quan vô cùng độc đáo. Nhũ đá rủ xuống ngay từ phía ngoài cửa hang, một số bị ngả màu do rêu bám, tuy nhiên càng vào sâu phía trong nhũ đá càng nhiều, đa dạng về kiểu dáng, óng ánh rất đẹp. Ông Huỳnh cho biết, hang Trinh Nữ thuộc diện bảo tồn, từ lâu không đưa vào khai thác nhưng hang vẫn được giao cho một Trung tâm Bảo tồn của đơn vị chịu trách nhiệm bảo vệ cùng với một số hang, bãi đảo khác trong khu vực.

Nhiều nhũ đá trong hang Cặp La bị mẻ phần chóp.

Quan sát trong hang, chúng tôi thấy có một số nhũ đá bị đứt gãy, vết gãy gọn gàng theo thớ đá, đặc biệt rất nhiều chùm nhũ đá nhỏ bị mẻ phần chóp, tựa như có một thanh kiếm đã chém qua vậy (?) Tuy vậy, ở mặt dưới nhiều nhũ đá bị đứt gãy dạng tảng lớn đã mọc tiếp ra những mỏm nhũ đá mới, to bằng đầu đũa, dài khoảng 5 đến 7cm. Giải thích cho chúng tôi về điều này, ông Huỳnh cho hay, phần lớn các nhũ đá vẫn tiếp tục phát triển sau khi đứt gãy. Các nhũ đá đã mọc tiếp ra như vậy đòi hỏi một thời gian dài khoảng vài chục năm, điều đó chứng tỏ chúng đã bị đứt gãy từ rất lâu rồi. Chỉ lên trần hang, nữ cán bộ văn hoá đi cùng thắc mắc: “Ở kia cũng có vết nhũ đá bị đứt gãy. Hang cao tới cả chục mét thế kia chắc chả ai leo lên tận đấy mà cắt nhũ đá được (?)”.

Cuối cùng, chúng tôi đến Cặp La, một hang nằm cheo leo ở lưng chừng núi. Con đường mòn dẫn lên hang không quá xa nhưng dốc đứng khiến cả đoàn thở dốc. Địa hình của hang Cặp La khá phức tạp, nhiều ngõ ngách tối, dốc, nhỏ hẹp. Chỉ cho chúng tôi ô sắt đặt trên miệng một lối nhỏ dẫn sâu xuống lòng hang phía dưới, ông Huỳnh cho biết, lối đi này chỉ vừa với một người có tầm vóc trung bình. Trước đây, khi hang còn khai thác phục vụ du lịch, nơi đây cũng có hiện tượng nhũ đá bị xâm hại. Vì vậy, sau này khi đưa vào diện bảo tồn, đơn vị đã làm ô sắt đặt ở đây để ngăn chặn tình trạng này.

Quan sát trong hang, chúng tôi cũng nhận thấy tình trạng tương tự như ở hang Trinh Nữ, với nhiều chùm nhũ đá nhỏ bị mẻ phần chóp. Có nhũ đá lớn bị đứt gãy, chưa có nhũ mới mọc ra nhưng viền nhũ đá nơi đứt gãy có dấu vết nhũ tiếp tục hình thành với màu vàng khác biệt, không thuần chất với nhũ đá gốc. Chúng tôi cũng tìm thấy một vài mảnh nhũ đá nhỏ rơi trong hang, bề mặt gốc của nhũ đá nom sần sùi tự nhiên. Trần hang nhiều chỗ rất thấp, quan sát cũng thấy những vết nứt tự nhiên giữa trần hang và nơi nhũ đá bám vào...

Nhũ đá đứt gãy chủ yếu do tự nhiên

“Vịnh Hạ Long được hình thành do quá trình kiến tạo địa chất, vận động của tự nhiên trải qua hàng triệu năm và nay quá trình ấy vẫn đang và sẽ tiếp tục diễn ra. Vì vậy, hiện tượng nhũ đá trong các hang động bị đứt gãy tự nhiên cũng theo quy luật ấy...” - ông Phạm Đình Huỳnh lý giải. Điều này là có lý, không chỉ trong các hang động, trên hành trình kiểm tra của đoàn, các thành viên đều nhìn thấy không ít núi đá trên Vịnh bị lở những tảng lớn, đa số các đảo này có kết cấu dạng đá xếp lớp, trơ ra khoảng đất vàng giữa màu xám của núi đá vôi và màu xanh thẫm của cây. Hay như việc hòn Thiên Nga bị trôi trượt một phần đầu xuống biển thời gian qua cũng do hiện tượng tự nhiên này.

Một nhũ đá bị đứt gãy từ lâu trong hang Cặp La, viền nhũ đá có dấu hiệu tiếp tục mọc lên.

Nhận định thêm về việc ít, nhiều có hiện tượng nhũ đá trong hang động trên Vịnh Hạ Long bị khai thác, ông Huỳnh thẳng thắn cho hay: Giai đoạn trước đây khi Vịnh Hạ Long chưa được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới, BQL Vịnh chưa được thành lập thì cũng có hiện tượng nhỏ lẻ khách tham quan, ngư dân đập một vài mảnh nhũ đá nhưng đây chỉ là những mảnh nhỏ, không có hiện tượng khai thác nhũ đá lớn làm non bộ... Sau khi BQL Vịnh được thành lập năm 1995, công tác quản lý Di sản Vịnh Hạ Long được làm rất chặt chẽ.

Hiện nay, việc quản lý toàn bộ các hang động trên Vịnh được giao cho 4 trung tâm bảo tồn của đơn vị với 150 nhân viên quản lý toàn bộ các khu vực. Bên cạnh đó, lực lượng tuần tra, kiểm soát tiến hành tuần tra, kiểm soát thường xuyên trên Vịnh, đơn vị còn có khoảng 80 cộng tác viên là các ngư dân, nhân viên các đơn vị sản xuất kinh doanh trên Vịnh phối hợp với Ban trong quá trình giám sát, quản lý trên Vịnh. Tuy vậy, sau khi các báo phản ánh, chúng tôi đã chỉ đạo tăng cường kiểm tra, giám sát cũng như đẩy mạnh khâu tuyên truyền; đồng thời tiến hành khảo sát, đo vẽ đánh giá toàn bộ hiện trạng các hang động để đưa vào hồ sơ quản lý khoa học cụ thể, làm cơ sở bảo tồn và phát huy giá trị các hang động trên Vịnh Hạ Long.

Ngọc Mai[links()]