Xây dựng Đặc khu Vân Đồn: Từ chủ trương của Đảng đến thực tiễn hôm nay

Từ năm 1994 đến nay, trong Cương lĩnh của Đảng, các báo cáo chính trị, nghị quyết qua các thời kỳ đại hội Đảng toàn quốc, nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị các nhiệm kỳ đã đề cập một cách hệ thống, liên tục, cụ thể việc xây dựng, phát triển đặc khu kinh tế, khu kinh tế đặc biệt và đơn vị hành chính - kinh tế (HC - KT) đặc biệt. Đối với tỉnh Quảng Ninh, Bộ Chính trị đã xác định rõ chủ trương xây dựng, phát triển Vân Đồn có tính đến yếu tố đặc thù, đặc biệt theo định hướng là đơn vị HC - KT đặc biệt.

Cụ thể như tại Thông báo số 108-TB/TW (ngày 01/10/2012) về Đề án “Phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững; bảo đảm vững chắc quốc phòng, an ninh và thí điểm xây dựng hai đơn vị hành chính - kinh tế Vân Đồn, Móng Cái”, Bộ Chính trị giao: “Ban Cán sự Đảng Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo; tỉnh Quảng Ninh chủ trì phối hợp với các bộ, ngành Trung ương khẩn trương hoàn chỉnh Đề án về “Xây dựng hai đơn vị hành chính - kinh tế Vân Đồn, Móng Cái”, báo cáo Ban Cán sự Đảng Chính phủ để Ban Cán sự Đảng Chính phủ trình Bộ Chính trị xem xét, quyết định”. Cùng với đó, tại Thông báo số 138-TB/TW (ngày 24/6/2013) về chủ trương cho phép triển khai dự án khu dịch vụ du lịch phức hợp cao cấp có hạng mục casino tại Khu kinh tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh, Bộ Chính trị cũng đồng ý chủ trương triển khai Dự án khu dịch vụ du lịch phức hợp cao cấp, trong đó có hạng mục casino tại Khu kinh tế Vân Đồn, phải nằm trong tổng thể quy hoạch phát triển Đặc khu Vân Đồn trong tương lai.

Các đồng chí lãnh đạo tỉnh nghe Công ty TNHH PWC Việt Nam bày ý tưởng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Đơn vị HC-KT đặc biệt Vân Đồn. Ảnh: Thu Trang

Đặc biệt, tại Thông báo số 21-TB/TW (ngày 22/3/2017) của Bộ Chính trị về các đề án xây dựng đơn vị HC - KT Vân Đồn (tỉnh Quảng Ninh), Bắc Vân Phong (tỉnh Khánh Hòa) và Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang), Bộ Chính trị kết luận: “Đồng ý cho thành lập ba đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt: Vân Đồn (tỉnh Quảng Ninh), Bắc Vân Phong (tỉnh Khánh Hòa) và Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang) trực thuộc cấp tỉnh, nhằm khai thác tốt nhất các tiềm năng khu vực có lợi thế vượt trội, thu hút mạnh nguồn vốn đầu tư, công nghệ cao, phương thức quản lý mới tiên tiến, hình thành khu vực tăng trưởng cao, tạo thêm nguồn lực và động lực, góp phần thúc đẩy nhanh phát triển và tái cơ cấu kinh tế cho tỉnh, vùng và cả nước. Cơ cấu, mô hình tổ chức chính quyền đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt quy định”.

Liên tiếp trong các Hội nghị T.Ư 4, 5, 6 (khoá XII) đều đề cập đến mô hình khu HC - KT đặc biệt, coi đây là một nhiệm vụ, giải pháp quan trọng trong phát triển. Cụ thể, Nghị quyết số 05-NQ/TW, Hội nghị T.Ư 4 (khoá XII) nêu: “Sớm triển khai xây dựng một số khu hành chính - kinh tế đặc biệt”; Nghị quyết số 11-NQ/TW, Hội nghị T.Ư 5 (khoá XII) về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN đã đưa ra một trong những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu là: “Xây dựng một số đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với thể chế vượt trội để tạo cực tăng trưởng và thử nghiệm đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy thuộc hệ thống chính trị”. Gần đây nhất, Hội nghị T.Ư 6 (khoá XII) đã thảo luận về Đề án tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tại phiên bế mạc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu: “Tiếp tục hoàn thiện thể chế về chính quyền địa phương theo hướng phân định rõ hơn tổ chức chính quyền đô thị, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt”.

Đơn vị HC - KT đặc biệt là một đơn vị hành chính được quy định trong Hiến pháp năm 1992 sửa đổi năm 2001 và Hiến pháp năm 2013. Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật Đầu tư năm 2014 đều có quy định liên quan đến đơn vị HC - KT đặc biệt. Cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Hiến pháp năm 2013, Quốc hội, UBTV Quốc hội đã ban hành nhiều nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội, trong đó đề cập việc xây dựng các đơn vị HC - KT đặc biệt là giải pháp để phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới; đồng thời, thống nhất đưa Dự án Luật Đơn vị HC - KT đặc biệt vào chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh của Quốc hội, nhằm tạo khung pháp lý cho việc thành lập, phát triển đơn vị HC - KT đặc biệt. Trong đó, Dự án Luật Đơn vị HC - KT đặc biệt đã được UBTV Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp thứ 14 (tháng 9/2017) để Chính phủ hoàn thiện và trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV.

Cảng Hàng không quốc tế Quảng Ninh đang được đẩy mạnh thi công. Ảnh: Hoàng Giang

Thực hiện chỉ đạo của Đảng và Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều chủ trương, nghị quyết và văn bản chỉ đạo về việc xây dựng Đề án đơn vị HC - KT đặc biệt và Dự án Luật. Cụ thể: Quyết định số 2622/QĐ-TTg (ngày 31/12/2013) phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ninh đến 2020, tầm nhìn đến 2030, đã xác định: “Khu kinh tế Vân Đồn: Xây dựng phát triển trở thành khu kinh tế đặc biệt với bộ máy tổ chức hành chính phù hợp”; tại phiên họp thường kỳ tháng 11/2016 (Nghị quyết số 103/NQ-CP, ngày 05/12/2016), Chính phủ đã quyết nghị: “Chính phủ thống nhất nguyên tắc xây dựng mô hình 3 đơn vị hành chính - kinh tế Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc thuộc tỉnh theo định hướng mỗi đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt lựa chọn phát triển thế mạnh riêng có, nhằm khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế so sánh của mỗi đơn vị, tạo động lực phát triển mới, bảo đảm phân bổ nguồn lực theo vùng, tạo hiệu ứng lan toả trên phạm vi cả nước”.

Thực hiện chủ trương của Đảng và chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, tỉnh Quảng Ninh đã nghiên cứu, chuẩn bị Đề án xây dựng đơn vị HC - KT đặc biệt Vân Đồn từ năm 2012. Sau khi Bộ Chính trị đồng ý chủ trương tại Thông báo 108-TB/TW (ngày 01/10/2012), từ tháng 10/2012 đến tháng 12/2014, tỉnh đã chủ động xây dựng Đề án và tổ chức trên 50 hội nghị, hội thảo và các buổi làm việc lấy ý kiến các chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học; tổ chức nhiều đoàn nghiên cứu, khảo sát, học tập kinh nghiệm trong và ngoài nước. Trên cơ sở đó, đã chỉnh sửa, bổ sung hoàn thiện Đề án. Tỉnh đã nhận được sự quan tâm của các cơ quan, bộ, ngành Trung ương và sự nhiệt huyết trách nhiệm, đóng góp công sức rất lớn của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà đầu tư, đơn vị tư vấn trong và ngoài nước, trong đó có Tập đoàn Sun Group, AVSE, Công ty Tư vấn PWC… Đến nay, Đề án đã được Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh thảo luận cho ý kiến 2 lần (ngày 28/4/2017 và ngày 16/8/2017). Ngày 29/9/2017, UBND tỉnh đã có Tờ trình số 7332/TTr-UBND báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Hội đồng thẩm định 3 Đề án thành lập Đơn vị HC - KT đặc biệt thẩm định, trình Quốc hội quyết định thành lập Đơn vị HC - KT đặc biệt Vân Đồn.

Khu vực Nhà ga hành khách, Cảng Hàng không quốc tế Quảng Ninh, đang trong quá trình điều chỉnh quy hoạch, mở rộng diện tích từ 12.000m2 lên 16.000m2, dự kiến hoàn thành trong quý I/2018. Ảnh: Hoàng Giang

Dù còn một chặng đường dài nữa thì Đặc khu Vân Đồn mới chính thức được thành lập, nhưng đến nay có thể khẳng định chủ trương của Đảng đang được hiện thực hóa. Quảng Ninh đang dành nhiều nguồn lực thực hiện các dự án tạo nền, thu hút đầu tư... để Vân Đồn tự tin đón vận hội mới. Tương lai của một đô thị biển đảo xanh, hiện đại, thông minh, một trung tâm kinh tế năng động đang đến rất gần.

Bảo Bình